Dagur - 28.01.1926, Blaðsíða 1

DAGUR
ketnur úf ð hverjum flmtu-
degl. KoBtar kr. 6.00 irg.
Ojalddagi fyrlr 1. júlí. Inn-
belmtuna annast, Árnl
jóhannsson i Kaupfél. Eyf,
Af g r e i ðs la n
er hjá Jönl Þ. Þör,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við áramót
t
sé komin til afgreiðsiumanns
fyrir 1. des.
IX ár.
Akureyrl, 28. janúar IÐ26.
4. blaöi
lf. M- Jlkureyrar
- ^
20 ára minning.
Á nýársdag 1906 komu 12 menn
saman í húsi templara hér á Akureyri,
til þess að ræða með sér stofnun
ungmennafélags. Á þeim fundi lögðu
þeir Jóhannes Jósefsson og Þórhallur
Bjarnarson fram frumvarp til laga fyrir
væntanlegt félag.
Viku síðar eða 7. jan. 1906 var
stofnun félagsins ákveðin og lög þess
samþykt. Það gerðist á heimili Jóhann-
esar Jósefssonar. Telsí það stofndagur
U. M. F. Akureyrar.
Viku síðar, 14. jan. 1906, eru svo
lögin undirskrifuð á fundi í veitinga-
húsi Boga Danfelssonar og skrifuðu
undir þau þessir 16 stofnendur:
Eggert Melsteð, Gísli Jónasson,
Guðbrandur Magnússon, Jóhannes
Jónasson, Jóhannes Jósefsson, Jón
Helgason, Jón Steingrímsson, Jón
Þórarinsson fÞór), Jónas Þórarinsson
(Þór), Magnúsjósefsson, Pétur Jónasson,
Pétur Snæland, Þórhallur Bjarnarson,
Pórsteinn M. Jónsson, Gunnl. Tr. Jóns-
son, Magnús H. Lyngdal.
Stefnuskrá félagsins var sú að fylkja
æskulýð landsins til varnar þjóðernis-
málum íslendinga og hollum þjóðhátt-
um og til eflingar viðreisnarmálum.
Starfssemin átti að verða bæði ein-
staklingsleg og almenn. Með íþróttum
og sjálfsaga áttu einstaklingarnir að
stælast til starfs og verða hæfari liðs-
menn í fylkingu æskulýðsins.
Pessi fyrstu tildrög félagsstofnunar-
innar urðu um leið upphaf þjóð-
hreyfingar. U. M. F. Akureyrar tók
skjótum vexti. Sjálfstæðismál íslendinga
voru þá í fylsta gengi og hugarólga
fólksins eins og hún varð mest. Ný,
andleg hreyfing og þjóðernisleg gat
því naumast hitt fyrir sér hentugri
ástæður í skaplyndi fólksins. Enda
barst hreyfingin út óðfluga. Mátti svo
að orði kveða, að herhlaup yrði í
landinu, er kyntur var þessi fyrsti viti.
Má það til marks hafa um skjótan
vöxt, að rúmu hálfu öðru ári síðar, eða
f ágúst 1907, er stofnað á Pingvöllum
Samband Ungmennafélaga Jslands.
Fyrstu ár félagsins urðu hin eigin-
legu vakningarár. Pá er æskulýðurinn
kallaður undir merkin og þá eru borin
fram og tekin á dagskrá ýms hin
heiztu áhuga- og starfsmál félaganna,
U. M. F. Akureyrar hafði forgönguna
þegar í upphafi og varð sem stofn-
félag forsprakki annara félaga um val
mála og verkefni fyrst framan af.
Tilgangur þessarar greinar er ekki
sá að rekja sögu Ungmennafélaga
íslands, heldur sá að greina frá helztu
atriðum í starfsferli U. M. F. Akureyrar
um það 20 ára skeið, sem liðið er
frá stofnun þess. Vegna upprunans og
af öðrum ástæðum verður saga þess
talin merkasti þáttur og veigamesti í
hinni almennu sögu Ungmennafélag-
anna í landinu. Öll önnur félög eru
raunar afspringur þess. Það hefir átt
frumkvæði og forgöngu í ýmsum
helztu málum hreyfingarinnar og það
hefir verið og er enn í dag eitthvert
þróttugasta félagið, þrátt íyrir það, að
við og við hefir slaknað nokkúð á
átökum þess.
Skal nú rakin nokkuð starfssaga
félagsins.
...... I Bindindisheit varð
Bindindi. I . ,
____________I þegar í upphafi eitt af
inntökuskilyrðum félags-
ins. Er það bygt á þeirri efalausu
sannreynd, að nautn áfengis Iamar
hugsjónalíf æskumanna, leiðir þá til
drabbs og iðjuleysis og verður oft
upphaf ofdrykkju. Sú aðhlynning sjálfs-
ánægjunnar, sem venjulega fylgir á-
fengisáhrifum, er ósamrýmanleg fórnar-
þrá, útsókn og umbótavilja æskunnar.
Skuldbindandi yfirlýsing um að starf-
semin skyldi reist á kristilegum grund-
velli varð annað skilyrðið. Er þar vitan-
lega átt við kristilegan siðgæðisgrund-
völl en ekki játningar. — Pessi atriði
þóttu sumum allófrjálsleg og ollu þau
nokkurri sérstöðu sumra félaga í land-
inu, einkum í Pingeyjarsýslu. Árið
1909 er stofnað tóbaksbindindisfélag
innan félagsins. Varð það upphaf
hreyfingar í þá átt. Innan ungmenna-
félaganna hafa verið stofnuð tóbaks-
bindindisfélög, sem hafa átt talsverðan
þátt í að hamla hinni almennu og
óhóflegu tóbaksnautn æskumanna.
Sambands-1 Á fyrsta aldursári
mál. | félagsins, eða 11. marz
1906, var því þegar
hreyft hver nauðsyn bæri til almennra
samtaka æskulýðsins í landinu til fram-
gangs hugsjónamálura. Varð forgöngu-
Það tilkynnist vinum og vandamönnum, að konan mín, Guðrún
Oddsdóttir, andaðist að heimili sínu sunnudagskvöldið 24. jan. s.l.
Glæsibæ 26. jan. 1926.
Kristján Jónsson.
lslandsfáni.
mönnum snemma ljóst, að sú vaknandi
orka, er kvíslast myndi og fara dreift
um bygðir landsins yrði að sameinast
í einn meginstraum. Allsherjarsamband
allra félaganna var úrlausnin. Var þegar
tekið að vinna að því máli. Nutu
forgöngumenn um það ráða og at-
beina Jóns i Múla, eins hins ágætasta
manns. Var hann í æsku einn af eld-
hugum samtíðar sinnar og átti þátt í
vakningaröldum þeim, er risu upp í
Þingeyjarsýslu um þær mundir. U. M.
F. Akureyrar hagaði vinnubrögðum á
þá lund, að senda menn til að stofna
ný félög og snúa sér til þeirra félaga,
er þegar voru stofnuð. Var á þann
hátt aukinn skriður hreyfingarinnar.
Og í ágúst 1907 var á Þingvöllum
stofnað Samband Ungmennafélaga ís-
lands, eins og áður var vikið að.
Á afmæli Jóns Sig-
urðssonar forseta, 17.
júní 1906, er fánamálinu
fyrst hreyft í U. M. F. Akureyrar og
29. des. sama ár samþykkir almennur
borgarafundur á Akureyri, haldinn að
tilhlutun íélagsins, ákveðna fánagerð.
Á öðru leitinu var fánahreyfing Stúd-
entafélags Reykjavíkur. Hafði það
félag einnig samþykt ákveðna gerð.
Munur þeirra hugmynda var sá, að
gerð Ungmennafélagsins var blár kross
f hvítum krossi í bláum feldi en gerð
Stúdentafélagsins var aðeins hvítur
kross í bláum feldi.
Val fánagerðar var annar höfuðþáttur
afskifta félagsins af þessu máli. Hinn
var sá að hrinda fram málinu og
koma því í almenna hreyfihgu. Á
öndverðu ári 1907 ritar U. M. F.
Akureyrar öllum Ungmennafélögum,
framfarafélögum og öllum hreppsnefnd-
um í Iandinu ítarlegt og rökstutt erindi
um málið. Voru þar lagðar fram til
áiita fyrir landsmenn þær tvær fána-
gerðir er komið höfðu fram og var
óskað álits manna um gerðirnar. Pá
var og rökstudd hvatning um að
Islandsfáni yrði tekinn upp sem þjóð-
ernistákn. Af svörum þeim, er félaginu
bárust, mátti ráða, að tillaga Stúdenta-
félagsins um gerð fánans féll lands-
mönnum mun betur í geð. Pví var
það, að 19. maí 1907 gefur U. M. F.
Pað tilkynnist hér með, að jarð-
arför Sigríðar G. Hafliðadóttur fer
fram miðvikudaginn 3. febrúar næst-
komandi og hefst frá kirkjunni kl.
1 e. h.
Stefanía Tryggvadóttir.
Guðmundur Hafliðason.
Akureyrar þá yfirlýsingu að fyrir sitt
leyti fallist það á gerð Stúdentafélags-
ins.
Eins og kunnugt er félst fánanefndin
ekki á gerð Stúdentafélagsins og önnur
gerð var að lokum valin. Pó munu
afskifti beggja félaganna hafa orkað
miklu um, að málið gekk svo skjótt
fram. Pessi heita áhugaalda U. M. F.
Akureyrar og sú mikla vinna, er það
lagði þegar fram, mun hafa átt megin-
þátt í því, að orsaka þjóðarvakningu
í málinu og setja í hreyfingu þá
þjóðarorku, er að lokum hratt því
fram.
Snemma á vaxtar-
skeiði félagsins tekur
það jafnréttismál
kvenna á dagskrá. í
marz 1908 er því hreyft, að stofna
sérstakt félag kvenna innan U. M. F.
Akureyrar. Er og um þær mundir
skorað á Samband Ungmennafélaga
íslands að senda Alþingi ákveðna áskor-
un um að viðurkenna fult jafnrétti
kvenna við karlmenn. Ekki varð neitt
úr sérstakri félagsstofnun kvenna, en
17. jan. 1909 er samþykt að kvenfólk
eigi aðgang í félagið með fullum
réttindum eigi síður en karlmenn.
Eigi verður hér neitt um það sagt,
hver áhrif þessar aðgerðir félagsins
kunna að hafa haft á kvenréttindamálið
í landinu. En þær bregða Ijósi yfir
anda félagsins og hug í þjóðfélags-
og mannréttindamálum. Mun og þessi
afstaða félagsins vera bygð á þeim
skilningi, að almenn hreyfing æskulýðs
í landinu til vakningar og starfa gæti
ekki orðið án þess að kvenfólkið gæti
með fullum réttindum skipað sér
undir merkin.
Jafnréttismál
kvenna.