Dagur - 17.03.1927, Page 1

DAOUR
hemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinsson bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhæðir).
aaur
A f g r e i ð s lan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
X. ár.
I»,:"
Akureyri, 17. marz 1927.

|n.
blað.
t
Sveinbj. Sveinbjörnsson
tónskdld.
Þann 28. f. m. hneig hann út af
við hljóðfærið sitt o.g var þegar
örendur. Var það fagur dauðdagi
og hamingjusamlegur þessum tón-
snillingi.
Sveinbjörnsson var fæddur 24.
júní 1847 og var því nálega átt-
ræður að aidri. Hann var íæddur
á Nesi við Seltjörn og voru for-
eldrar hans Þórður Sveinbjörns-
son háyfirdómari og seinni kona
hans Kristín. Hann útskrifaðist af
Prestaskólanum 1868. Dvaldi síð-
an lengst af í Skotlandi og kvænt-
ist konu af skozkum ættum. Víðar
haí'ði hann aðsetur: í Kanada í
Reykjavík og síðast í Kaupmanna-
höfri. Alþingi veitti honum sæmi-
leg heiðurslaun síðustu árin.
Sveinbjörnsson var mesta tón-
skáld, sem ísland hefir alið. —
Hann var prófessor að nafnbót
við Kaupmannahafnarháskóla.
Olav Forberg,
landssímastjóri.
Hann andaðist að heimili sínu
í Rvík kl. 4 að morgni 10. þ. m.
eftir langvarandi þjáningar af
krabbameini.
Forberg var fæddur í Noregi
22. nóv. 1871, en kom hingað til
lands 1905, til þess að rannsaka og
ákveða leið fyrir landssímann og
standa fyrir byggingu hans. Veitti
hann síðan þessari ujmfangsmikliu
og vaxandi stofnun forstöðu til
dauðadags. Var hér í blaðinu 14.
okt. síðastliðinn minst á hið mikla
og ágæta starf, er þessi merkilegi
maður inti af höndum fyrir menn-
ingu landsins. Nægir að vísa til
þess.
Forberg var frábær starfsmað-
ur og harðger. Sárþjáður tókhann
þátt í og átti heillavænlegan hlut
að símasamningnum nýja. Hann
hafði fótavist og gekk á vettvang
skyldu sinnar alt fram undir and-
látið. Er að slíkum mönnuim sem
honum mikil eftirsjá.
Jarðarför Forbergs fer fram í
dag. í tilefni af því verður öllum
símastöðvum í landinu lokað frá
kl. 4.30—4.35 e. h.
Vanskilin við blöðin.
v.
í stað áðurgreindra þjóðmála-
blaða tóku nú, með atvinnubylt-
ingunni, að koma út stéttamál-
gögn og atvinnuvegamálgögn.
Skal hér fyrst minst á blöð swm-
ke'pnismanna-. Útgerðarmenn og
kaupanenn hafa undanfarið
margra ára skeið setið með fullar
hendur veltufjár landsins. Verður
þeim mönnum, er hafa mikið fé
handa á milli, lausari eyririnn, en
hmum, sem eiga jafnan örðugt
um fjárveltu. Auk þess hafa bank-
arnir verið einkar viðviksþægir
þessum mönnum. Skuldauppgjafir
bankanna til þeirra munu nú
nema alt að tuttugu milljónum
króna. Svo hefir reynst, að mörg-
um þessara manna hefir aldrei
vegnað betur en eftir að þeir hafa
verið búnir að sóa og tapa geysi-
legum upphæðum af annara fé.
Þá hefir verið fyrir hendi það ein-
falda ráð að fara til peningabúð-
anna og bjóða þehn tvo kosti:
Annaðtveggja að gefa upp megin-
hluta skuldanna eða fá ekkert. Og
bankarnir hafa gefið upp skuldir,
lánað fé að nýju í þeirri veiku von
að bjarga að lokum einhverju af
fé sínu. Og hinir stóru ölmusu-
þiggjendur hafa síðan vaðið að
nýju í fé bankanna. Slíkum mönn-
um er hægt um vik, að fleygja
nokkrum þúsundum króna í blaða-
kost'. Þar að auki hafa þessar
stéttir manna, útgerðarmenn og
kaupmenn, sérlega hæga aðstöðu
um að afla fjárframlaga til blað-
anna. Þeir búa í nábýli hverjir við
aðra og eiga hægt mn samfundi og
'samvinnu. útgerðarmaðurinn hef-
ir aðstöðu, til þess að hafa slíkan
og annan kostnað bak við eyrað,
er hann semur við verkafólk sitt.
Kaupmaðurinn ver nokkru af
verzlunargróðanum, sem hann
lætur almenning greiða í álagn-
ingu á vörur, til þess að halda úti
blöðum og flytja fólkinu skoðanir
um blessun samkepninnar, forsjón
íhaldsins o. s. frv. Þannig er
landslýðurinn látinn leggja fram
fé, sem svo aftur er notað til þess
að vefja úlfhéðni að höfði manna
og villa mönnum sýn um háska
þann, sem alþjóð er búinn af fé-
sýslumenningunni og ofurkappi
nýbygðarinnar við sjóinn. Þessar
skoðanir eru víða óvinsælar hjá
bændum landsins. Blöð, sem gerðu
hvorttveggja, að troða upp á
menn óvinsællum skoðunum og
fölskum flutningi mikilsverðustu
mála og heimta gjald fyrir, myndu
skjótt verða rekin til föðurhús-
anna. Aðalatriðið fyrir þessvm
stéttmm verður, að koma skoðun-
um í fólkið. útgáfukostnaðurinn
er aukaatriði. Honum er auðvelt
að ná saman með framlögum af
ágóða 1—2 þúsund verzlana og
hluta af tilikostnaði útgerðarfélag-
anna,, gjafafé bankanna o. s. frv.
— Enda verður ekki, þrátt fyrir
almenna kreppu í landinu, séð, að
íhaldsblöðin séu í minstu fjár-
þröng. Það virðist ekki vera nein
takmörk á fjárráðum þeirra.
Niðurstaðan er þá þessi: íhalds-
menn láta almenning leggja fram
útgáfukostnað blaða sinna, gegn-
um atvinnnfyrirtæki sín. Síðan
senda þeir blöðin í drápsklyfjum
um allar sveitir, leggja aðaláherzl-
una á það að fólkið lesi, enga
áherzlu á að það borgi blöðin.
Þannig hafa þessar stéttir unnið
að því á síðustu tímum, vitandi og
óvitandi, að brjóta niður grund-
völl heilbrigðra viðskifta við blöð-
in. Sú venja er að komast á í land-
inu að telja vanskil við blöð eklci
vviklu varða og greiða þau ekki,
nema ríkt sé eftir gengið og jafn-
vel ekki þá.
VI.
Þessu næst skal minst á blöð
jafnaöarm,anna, Verkamenn, sem
einkum fylla flokk jafnaðar-
manna, eru yfirleitt manna fátæk-
astir. En þeir búa við tvenn skil-
yrði, sem gerir þeim blaðaútgáf-
una léttari en ella, Þeir eru í ná-
býli og eiga hægt um samvinnu og
þeir eiga lífsbjörg sína og atvinnu
undir högg að sækja. Af þessum
sökum eru þeir oftlega undir
sterkum augnabliksáhrifum og
jafnvel háðir æsingu, sem gerir
það að verkum, að þeir verða örir
á fjárframlög og jafnvel framar
en geta þeirra heimilar. Þar að
auki eiga þeir nær eingöngu er-
indi til öreigalýðsins í bæj-
unum. Innheimtan á áskriftar-
gjöldum blaða þeirra verður því
stórum hægari þeim en samvinnu-
mönnum, sem eiga slíka sókn um
allar sveitir landsins.
Þessar tvær meginástæður:
JARÐARFÖR eiginkonu minnar
Brynhildar Eyjólfsdóttur,
er ákveðin að Glæsibæ, laugar-
daginn 19. marz n. k. og hefst með
húskveðju frá heimili oklcar
Brekkugötu 30, kl. 11 f. h.
Stefán Ág. Kristjánsson.
Hæg aðstaða og mikill og vaxandi
áhugi gerir það að verkum, að
jafnaðarmenn virðast eiga allhægt
með útgáfu blaða sinna, enda hafa
þeir aukið blaðakost sinn til stórra
muna síðastliðið ár og nú um
næstliðin áramót.
VII.
Samvinnumenn eiga í tvöfaldri
bai'áttu við samkepnismenn. Ann-
arsvegar að halda uppi vörn gegn
háskalegum öfgmn fjárgróða-
hyggjunnar við sjóinn. Hinsvegar
að halda uppi siðmennilegmn við-
skiftum ahnennings við blöðin.
Með blaðagjöfum sínum vinna
íhaldsmenn að niðurbroti þessarar
greinar ahnenns viðskiftavelsæm-
is og koma blaðamenskunni í land-
inu í það ófremdarástand, sem er
algerlega ósamboðið þjóðinni.
Eins og fyr var tekið fram, eru
samvinnublöðin reist á þeim von-
um að kaupendur þeirra reyndust
skilamenn. Nú mætti ætla, að í
sveitunum væru nógu margir
menn, sem vektu og sem væru á
verði um málefni þeirra. Og að
þeir menn skildu, að eigi muni of
mikið í lagt að tvö blöð í landinu
verji og haldi fram málstað sveit-
anna á móti 14 blöðum, sem bera
fyrir brjósti nýbygðina við sjóinn.
Og ennfremur mætti ætla að þess-
ir sömu menn skilji það, að ekki
muni vera hægt til lengdar að
gefa þeim blöð, sem eru sérstak-
lega að verja málstað þeirra; —
að ósanngjörn er sú krafa til sér-
stakra áhugajmanna í landinu, að
þeir láti sér stöðugt blæða fjár-
hagslega fyrir þau málefni, er
varða 'almenning og ættu að vera
sameiginleg áhugamál bænda.
Samt sem áður virðist það koma
á daginn að of mörgum þyki góðar
blaðagjafir stórkaupmanna og út-
gerðarmanna og þyki sá háttur
mjög til fyrirmyndar. Afleiðingin
er: óviðunanleg vanskil við blöðin.
Hér skal að vísu talað einungis
fyrir Dag, því um það er blaðinu