Dagur - 12.05.1927, Side 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinsson bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhæðir).
X. ár.

Af g r e i ð s lan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 12. maí 1927.
20. tbl.
„Kjötsalan“.
I.
Þegar að kosningum dregur’
færist aukinn sorpblaðsbragur á
»íslending«. Rógur og illmælgi um
dauða merkismenn, tínt upp úr er-
lendum sorpblöumi, fyllir nú öðru
hvoru dálka hans. Þá er og farið á
hnotskóg eftir mönnum, sem eru
til með að leigja sig til sorpritun-
ar fyrir smánarborgun. Ritmenska
þessara hugsjónalausu svarta-
brauðsneytenda íhaldsins fyrir
hverjar kosningar er svartasti
bletturinn, sem fallið hefir á
stjórnmála- og blaðamenskusögu
landsins.
íslendingur 6. þ. m. hefir langt
sig eftir botnfalli íslenzkrar blaða-
mensku. Er þar tekin upp úr
»Stormi« 6. apríl síðastl. grein um
Kjötsölu Sambandsins. Jafnvel þó
»Stormur« hafi þá kynlegu sér-
stöðu meðal íslenzkra blaða að
vera aldrei virtur svars, þykir
hlýða að gera undantekningn, úr
því að annað blað gerist svo vesælt
að lepja upp greinar hans.
í nefndri grein er haldið fram
eftirfarandi atriðum um kjötsöl-
una síðastl. ár:
1. Að kaupmenn landsins hafi
selt nær alt sitt kjöt í mánuðunum
september, október og nóvember
og náð þannig hinu hæsta verði
sem fáanlegt var fyrir síðasta árs
framleiðslu.
2. Að Sambandið, sem seldi þá
mikinn hluta af sínu kjöti »mundi
vafalaust engu síður en kaupmenn,
hafa getað selt það alt. En í stað
þess dró það að sér hendina og
beið með söluna,« segir í greininni.
3. Að kjötið seljist nú um 40%
lægra verði, en bændur hefðu get-
að fengið fyrir það á síðastliðnu
hausti, »ef þeir hefðu selt lcaup-
mönnum það,* eða Samjbandinu
tekist jafnvel salan og kaupmönn-
um.«.
Mikið af ófarnaði íslendinga í
kaupsýslu síðustu árin, hefir átt
rót sína að rekja til áhættugirni
þeirrar og takmarkalausrar gróða-
hyggju, sem hefir mótað viðskifta-
líf allra þjóða. Árið 1919, þegar
síldin steig í nálega 100 kr. tunn-
an, spentu síldarkaupmenn bog-
ann enn, unz markaðinum var of-
boðið og hann brast. Féll síðan
verð síldarinnar stöðugt unz hún
varð einskisvirði og var mikill
hluti aflans fluttur aftur út í haf-
ið.
Árið 1920 sprengdi »Fiskihring-
urinn« svonefndi markað fyrir ís-
lenzkan saltfisk og tapaði nálega
2 milljónum kr.
Og á þessum og næstu árum var
það, sem einstökum kaupmönnum
voru gefnar milljónir af fé bank-
anna, eða að réttu lagi af fé þjóð-
arinnar, sem þeir höfðu sólundað
í glæpsamlegu áhættubraski.
Jafnvel Sláturfélag Suðurlands
steytti á þessu skeri og lenti með
mikinn hluta kjöts síns í verðfalli,
sem talið var að það hefði getað
.komist hjá.
Samjbandið eitt stóðst áhættu-
freistingar öfgaársins 1919 og
seldi alt kjöt sitt fyrir gott verð.
Og af því að Sambandið er um-
boðsverzlun, sem selur vöruna á
kostnað og ábyrgð framleiðend-
anna, en skilar öllu verðinu að frá-
dregnum ómakslaunum, er það
eigi háð áhættugirninni, er freist-
ar »framtaksmannanna«, semi
hirða ágóðann, ef brask þeirra
lánast, en fá skuldirnar gefnar
upp ef það mistekst. Af þessmn á-
stæðum hefir Sambandinu jafnan
hepngst vel afurðasalan og að til-
tölu betur en oðrum.
En nú dregur »Stormur« upp
mynd af kaupmönnunum^ sem
standi álengdar, eins og hljóðir
bjargvættir, sem bændur séu svo
misvitrir að fela ekki alla forsjá
um sölu landbúnaðarafurðanna!
II.
Á aðalfundi Samjbandsins, sem
stendur yfir um þessar mundir,
mun framkvæmdastjóri útflutn-
ingsdeildar, Jón Árnason, gefa ít-
arlega skýrslu um kjötsöluna og
birta síðan útdrátt úr henni. Mun
bændum þá gefast á að líta, hversu
þessi málgögn »bjargvættanna«
eru sannleikselskandi og sam-
vizkusöm, þegar sjálfsbjargar-
stofnun bænda á hlut að máli.
Skulu hér tekin fram nokkur at-
riði til bráðabirgðar.
Staðhæfing sorpblaðanna um,
að Samlbandið hefði getað selt
meira kjöt en það seldi, hvað þá
alt kjöt sitt, í mánuðunum sept.,
okt. og nóvember er ómenguð lýgi.
Bréf framikvæmdastj. útflutnings-
deildar til Sambandsfélaganna,
dags. 16. sept., 20. okt. og 30. nóv.,
sýna glögglega, að honum var
ljóst, að horfurnar voru óvænleg-
ar og að Samjbandið gerði alt, sem
því vár framast unt, til þess að
selja alt kjötið fyrir það verð, sem
þá var fáanlegt. Hafði það í októ-
ber selt um helming af öllu kjötinu
og flutti út kjöt fram yfir það,
sem selt var, til þess að hafa það
á reiðum höndum. Ástæðurnar fyr-
ir sölutregðunni voru margháttað-
ar. En meginástæðan var sú, að
norskir kjötkaupmenn biðu tjón á
kjötsölunni undanfarin ár en mest
það næstsíðasta, einkum á kjöti af
rosknu fé. Þeir voru því óvenju-
lega varkárir, sérstaklega um
kaup á því kjöti. Þar við bættist að
óveður hamlaði útflutningi af
norðurhöfnum síðastliðið haust til
baga fyrir greiða sölu kjötsins.
Þegar þetta er ritað, er alt
dilkakjöt Sambandsins selt, en af
rosknu kjöti eru óseldar um 2—
300 tunnur. Verðið á því kjöti er
vitanlega lágt, en þó mun það alt
seljast. Um heildarútkomuna og
lokaverð kjötsins mun mega segja,
að það verði upp og ofan nálægt
því, sem Jón Árnason gerði ráð
fyrir í bréfi sínu 16. sept. síðastl.
Allar ástæður þessa máls sýna
að Sambandinu voru vel ljósar þær
ástæður, er hlutu að valda verðfalli
á kjötinu þegar liði á sölutímann.
Ef það hefði því, þegar svo stóð
á, dregið að sér hendina og frestað
sölunni, eins og féndablöð sam-
vinnufélaganna halda fram, hlaut
það að vilja mleð vísvitandi ráði
gera leik til þess, að verð á fram-
leiðsluvöru bænda yrði lægra en
kostur var á. Sjá allir, hversu vit-
urlegt væri að gera ráð fyrir slíku
og mun engin trúa því, jafnvel
ekki þær skammarlegu svarta-
brauðsætur íhaldsins, sem spinna
upp og lepja hver eftir annari
rakalaus ósannindi og illmælgi um
samvinnufélög bænda,
í Öðru lagi fullyrðir »Stormur«
og fslendingur smjattar á þeirri
fullyrðingu, að kaupmenn hefðu
selt alt sitt kjöt á hausti op, fyrir
hæsta verð. Þetta er einnig til-
hæfulaus uppspuni. Kjöt kaup-
manna hefir víða legið óselt fram
á vordaga og mun ekki enn selt að
Jarðarför mannsins míns, séra
Arna Jóhannessonar, Orenivík, fer
fram að Grenivík, laugardaginn 21.
þ. m. og hefst kl. 12 á h.d.
Grenivík 10/s 1927.
Valgerður Karólina Guðmundsdóttir.
fullu. íslendingur hefði getað afl-
að sér upplýsinga í þessa átt, ef
hann hefði kynt sér kjötsölu nokk-
urra kaupmannaverzlana. Viil
Dagur að fengnum upplýsingum
benda honum á Höepfnersverzlan-
ir, verzlun Kr. Gíslasonar, Sauð-
árkróki, Einars Thorsteinssonar
og Magnúsar Stefánssonar,
Blönduósi, Riisverzlun, Styklíis-
hólmi, Verzlun Halldórs Jónsson-
ar, Vík, Verzlanir Júlíusar Guð-
mundssonar á Austfjörðum.
III.
Ekki hafa kaupmenn og spor-
rakkar þeirra efnt til árása og of-
sókna á hendur samvinnufélögum
landsins, síðan þeir gerðu út liðið
út af skuldamálum Rauðasandsfé-
lagsins. Nú þykjast þeir fá nýtt
tilefni, þar sem kjötsalan er. Hér
hefir verið sýnt fram á, að tilefn-
ið er ekkert. Mun það og ger sjást
af skýrslu Sambandsins á sínum
tíma.
Brjóstheilir eru þeir menn og
frábærlega vankunnandi um verzl-
unarsögu landsins, sem telja það
illa farið, að bændur selji elcki
kaupmönnum, alt sitt kjöt. Jafn-
vel þótt gengnir séu til moldar
flestir þeir vottar, sem höfðu eigin
kynni af vörumeðferð og verzlun-
arháttum kaupmanna, áður en
samvinnufélögin risu á legg, geym-
ast enn lengi órækar, sögulegar
heimildir um alla þá svívirðingu
og fjártjón, er þeir ollu landsbúum
með hirðuleysi sínu um hag al-
mennings og sómla landsins en tæk-
markalausri fjárgræðgi. Kaup-
mennirnir veltu kjötinu í saur nið-
ur á blóðvöllum landsins í hverri
sláturtíð og þótti varan úr höndurn
þeirra ekki manna matur. Prettir
þeirra, vörusvik og þrællyndisleg
mismjunun á viðskiftamönnunum,
eftir stöðu þeirra og efnahag, ork-
aði stórkostlegri siðferðislegri
hnignun í fari landsbúa. Sam-
vinnufélög landsins hafa með fort
* Leturbreytingin mín.
Ritslj.