Dagur - 16.03.1928, Blaðsíða 2

48
DAGUR
12. tbl.

SKÓFATNAÐUR
NÝKOMINN:
Karlmannastigvél frá kr. 15.50.
Do. vatnsleður.
Karlmannaskór.
Fótboltaskór.
GÚMMÍ SKÓF ATN AÐUR:
Allar tegundir fyrirliggjandi af hinum marg viðurkendu
»Godrich« skófatnaði. — Verðið mun lægra en á íakari
skófatnaði annarstaðar
KAUPFÉLAG EYFIRÐINGA.
Ada Blackjack
• •• • ••• • • • • • • • • • • • • • • •- •
Það er fátítt að miklar sögur fari af
Eskimóum; þó þeir vinni einhver
hreystiverk, sem menn af öðrum þjóð-
flokki mundu verða nafnkunnir fyrir
þá er því ekki haldið svo mjög á lofti,
samt er óhætt að fullyrða, að margir
Eskimóar eru þolnir og öruggir til
hættulegra ferða, bæði á sjó og landi.
Nýlega hefir Eskimóakona, Ada
Elackjack að nafni, unnið afreksverk,
sem fáar konur hefðu afkastað.
Ada Blackjack er fædd laust fyrir
síðustu aldamót, sennilega 1898. Heimili
hennar á uppvaxtarárunum var Kodiak
í Alaska.
Þar kyntist hún aðeins hinni lakari
hlið lífsins, svo sem fátækt og öðrum
þeim harðrétti, sem samfara er lífi
Eskimóa þar nyrðra.
Þó varð hún fyrir því láni, að fá um
stutt tímabil að ganga í skóla í Nome
— í Alaska — sem kristniboðsfélag
hefir stofnað, — en þó tími sá væri
mjög skammur, þá lærði hún lestur,
skrift og matreiðslu, sömuleiðis að
sauma.
Meðal Eskimóa er það siður, að stúlk-
ur giftast ungar, svo var það einnig
með konu þá, er hér segir frá. Hún
giftist, er hún var sextán ára. Black-
jack — maður sá er hún giftist —
stundaði veiðar og sleðaferðalög. Með
honum eignaðist Ada þrjú börn, en tvö
þeirra dóu mjög ung.
Blackjack fór illa með konu sína, og
eftir að börnin dóu, skildi Ada við
hann. Hún tók son sinn með sér, Benn-
ett að nafni, og hafði ofan af fyrir sér
og honum með því að taka að sér ýmis-
konar sauma. Heimili þeirra var þá í
borgnni Nome í Alaska.
Eins og kunnugt er, var Vilhjálmur
Stefánsson í hinum mikla norðurleið-
angri sínum árið 1914. Þá misti hann
flaggs'kip sitt »The Karluk«. Það brotn-
aði í ísnum við svonefnda Wrangel-
eyju. Meðal manna þeirra er af kom-
ust, voru: Frederick W. Maurer, frá
New-Phlladelphia í Ohio og Lorne E.
Knight frá Mc Minniville í Orgeon.
Maurer varð allkunnur maður í þeirri
för, því hann hafðist við á Wrangel-
eyju í sjö mánuði, áður en honum varð
bjargað þaðan af King og Wing.
Árið 1921 var sendur nýr leiðangur
norður til Wrangel-eyjar.Tilgaiigur far-
arinnar var sá, að slá eignarhaldi á
Wrangels-eyju í nafni brezka ríkisins,
en mennirnir til fararinnar voru valdir
eftir uppástungu Vilhjálms Stefánsson-
ar og urðu þessir fyrir valinu: Alan
Grawford, ungur Canada-maður, Milton
Galle, frá New-Braunfels í Texas og
hinir fyrnefndu: Maurer og Knight.
Allir þessir menn komu til Nome í
Alaska, í Júlí 1921. Þá sáu þeir að ekki
var tiltækilegt að leggja norður í höf,
án þess að hafa saumakonu með, er
gæti sniðið og saumað allskonar klæðn-
að úr skinni, er ómissandi er í norður-
hafs leiðangrum. Til þess starfs réðist
Ada Blackjack. Það sem sérstaklega
mælti með henni, var fyrst og fremst
leikni hennar við skinnklæðasaum, og
ei-nnig yfirburðir hennar í að tala og
rita enska tungu. Son sinn — Bennett
— sendi hún til móður sinnar í Kodiak,
en sigldi seinni hluta sumars með leið-
angursskipinu, Silfrinhöddu — Silver
Wave. — Þá var Ada Blackjack 23
ára gömul. Grawford hinn Canadíski
hafði aðallega látið stjórnast af brezkri
föðurlandsást, en Galle hinn Ameríski
réðst til fararinnar af æfintýralöngun
eða útþrá.
Seinnihluta dags í Ágústmánuði 1914,
skreið Silfrinhadda inn í gegnum ísinn,
útifyrir Rodgers Harbor, og skaut á
land hinum fjórum leiðangursmönnum
og konunni, er átti að vérða hvort-
tveggja,-- saumakona og matreiðslukona
þeirra.
Rodgers Harbor (Harbor: höfn) er
á Wrangel-eyju, 110 enskar mílur norð-
ur af Síberíu, í íshafinu.
Eftir að vistum leiðangursmanna
hafði verið skotið á land, reistu þeir
brezka fánann á stöng og- veifuðu síð-
ustu kveðjum til Silfrinhöddu.
Engan þessara fjögra manna hefir
þá grunað, að Eskimóa-konan yrði eina
persónan af þessum fimm, er auðnast
mundi að stíga aftur fæti í mannheima.
Ákveðið var að senda skip til Wrang-
el-eyjar næsta ár, en það komst aldrei
alla leið vegna ísa. Þannig liðu tvö ár
og umheimurinn hafði engar sögur af
leiðangrinum á Wrangels-ey. Þá var
það að ungur Skoti, Harald Noice
að nafni, var sendur til að bjarga
mönnunum og konunni á Wrangels-ey.
Skip það er Noice stýrði var mótorskip
og hét Donaldson. Hann komst alla leið
til Wrangel-eyjar og sá undireins land-
tjöld þau, er hinir fjórir menn höfðu
reist, er þeir tóku sér þar bólstað, en
menn komu engir til að fagna honum.
Er hann var á land komin, kom Ada
Blackjack ein til móts við hann, hún
kom hlaupandi og gerði ýmist að gráta
eða hlægja.
Hún spurði fyrst eftir Grawford,
Maurer og Galle. — Hún vildi vita ef
Noice hefði orðið þeirra var. Noice
kvaðst ekki hafa til þeirra spurt. Sagði
Ada þá að fyrir átta mánuðum, hefðu
þessir þrír menn lagt af stað út á ísinn
og ætlað að freista þess að ná Síberíu-
ströndum. Engum þeijrra hafði orðið
afturkvæmt. Einhversstaðar á ísbreið-
unni eru lík þessara þriggja ungu
manna að velkjast fyrir vindi og
straumi.------
Þegar Noice hafði skoðað tjöldin og
það, sem þeim tilheyrði, sá hann, að
svo var að matarbirgðum sorfið, að
ekki mundi Ada lengi hafa getað bjarg-
ast á því, er þar var til.
í stærsta tjaldinu, hvíldi lík Knights.
Það lá í svefnpoka — húðfati — af
dýraskinnum. í því húðfati hafði
Knight andast fyrir sex mánuðum síð-
an.
Þegar þeir af félögum hans, er lögðu
á ísana til Síberíu, skildu við hann, var
hann orðinn alvarlega veikur af skyr-
bjúg. Ada hafði stundað hann af mestu
alúð, en hana skorti flest það er hafa
þurfti til lækninga og hann dó. Eftir
dauða hans var henni ekki hægt að
fá sig til að hylja lík hans, og lét það
því hvíla í tjaldinu.
Ada hafði aldrei lært að nota byssu,
áður en hún kom til Wrangel-eyjar, en
þegar hún var orðin ein eftir með
Knight, gerði hún sína fyrstu tilraun í
þá átt. Hún setti upp mark að tjalda-
baki, og æfði sig unz hún var viss að
hitta hvað er henni sýndist. Að því
búnu fór hún á bjarndýraveiðar og afl-
aði nýrrar fæðu handa hinum sjúka
manni.
Næst gerði hún tilraunir með dýra-
boga. Hún lagði þá eins og tíðkast með-
al veiðimanna, og veiddi refi og fleiri^
smádýr. Hún hjó vakir í ísinn og veiddi
fisk, en þrótt fyrir alla baráttu hennar
fyrir lífi hvíta mannsins, fór því stöð-
ugt hnignandi.
1 dagbók þeirri er Knight skrifaði,
eftir burtför hinna fjögra félaga sinna,
bej- hann Eskimóa-konunni söguna á-
gæta vel.
Eftir dauða Knights ritaði Ada dag-
bókina — það er sú eina dagbók, er
menn vita til að rituð hafi verið af
Eskimóa.
Viku áður Knight dó, hefst dagbók
konunnar. Hún' skrifar: »Gjört 14.
Mal-z 1923«. Framhald bókarinnar
hljóðar þannig: »Fyrstu tóuna veiddi
eg- 21. Febrúar, aðra 3. Marz, þriðju
þann 4., fjórðu þann 5. og 13. Marz
veiddi eg þrjár hvítar tóur, það eru
sjö. 14. Marz var eg með höfuðverk all-
an daginn. Tók aspirin, það virtist ekki
koma að gagni. — — Ó, eg gleymdi!
Þann 13. lagði eg átta nýjar gildrur,
þann 15. vitjaði eg um allar gildrurn-
ar, en fann ekki svo mikið sem slóð,
svo saumaði eg nýja sóla undir skóna
mína og þvoði diska og ýms ílát. Var
betri af höfuðverknum. Bjart veður
allan daginn«.
24. Apríl skrifar hún: »Sunnudagur!
Fór ekki út í dag. Eg þvoði hár mitt
og las í biblíunni og hugsaði um fólk,
sem gengið getur í kirkju kvölds og
morguns. — Þegar eg skrifa þetta, er
klukkan 11 e. m. Nú ætla eg að fá mér
1
bolla af te«.
22. Júní — daginn áður en Knight
dó — Bkrifaði Ada þetta: »Knight er
• • • • • •
injög sjúkur. Hann lítur út eins og
hann sé kominn að dauða«.
23. »Flyt í annað tjald í dag, þvæ
diskana og tíni í eldinn« og litlu síðar:
»Enginn megnar að hjálpa, nema Guð«.
Noice greftraði Knight á Wrangel-
eyju, en flutti frú Blackjack til Nome
í Alaska. Þá var hún allslaus og átti
engan að. Þá tók Vilhjálmur Stefáns-
son hana að sér og sá henni fyrir fari
fram og aftur um Bandaríkin. Gerði
Vilhjálmur þetta í þeim tilgangi, að
frehiur fyrntist yfir hörmungar þær,
er hún hafði liðið á Wrangel-eyju.
1924 fór hana þó að langa aftur á
Norðurhjara heimsins, og þá kom Vil-
hjálmur á ný henni til hjálpar. Hann
hafði að öllu leyti kostað dvöl hennar í
Bandaríkjunum og nú lagði hann fram
þaó er hún þarfnaðist til að komast til
Nome í Alaska. Síðan hefir Ada Black-
juck verið mjög heilsuveil og ekkert
getað unnið.
Við að lesa þennan þátt úr æfisögu
þessarar þrautseigu Eskimóa-konu, get-
ur naumast hjá því farið, að menn dá-
ist að hugrekki hennar og mannkostum
og' sömuleiðis minnast menn mjög
fornra norrænna orða er svo hljóða:
»Röm er sú taug er rekka dregur, föö-
uitúna til«.
Það má skilja það á Amerískum
blöðum og tímaritum, að þeim finst að
almenningi og stjórnarvöldum hafa
farist nirfilslega við frú Blackjack.
En auðfundið að þeim þykir Vil-
hjálmi hafa farist höfðinglega.
Er gott til þess að vita, að Vilhjálm-
ur hefir ætíð svarið sig í ætt eins hins
göfugasta kynstofns, er norðurlönd
hafa alið, bæði um frábæra karlmensku
og maimúð.
F. H. B.
--------0-------
Úr Fljótum.
Þegar minst hefir verið á Fljót í
Skagafj arðarsýslu bæði í nálægum og
fjarlægum stöðum, nú á síðari tímmn,
hefir það oft verið til hins verra.
Það hefir oft verið talað um þau
þannig, að þá sveit bygðu aðeins vesa-
lingar, fátækir og menningarlausir
bjálfar, þar sem hver vildi puða út af
fyrir sig.
Hafi einhvern einstakling eða heim-
ili hent eitthvað, sem miður mátti fara,
hefir verið gerður úlfaldi úr mýflugu
og öll sveitin látin gjalda þess og mjóg
oft að lítt eða órannsökuðu máli. Sjer-
staklega hefir það verið Holtshreppur,
sem he'fir orðið fyrir barðinu á hinu
ranga almenningsáliti. Hann (hreppur-
inn) hefir átt að vera aumasta sveit
lar.dsins, sem ekki ætti sér viðreisnar
von. — SVo hefir kveðið ramt að þess-
um öfgafulla orðasveim, að bændur úr
öðrum sveitum hafa alls ekki viljað
„fyrir nokkurn mun flytja þangað, þó
þeir væru ráðalausir með jarðnæði, en
vissu þar af ágætum jörðum, sem
standa ónotaðar.
Svona og þessu líkt hefir álit megin-
þorra þeirra manna verið, sem rætt
hafa um Holtshrepp, og þeirra manna
þó verst, sem minst hafa þekt til. Það
er ekki ætlun mín að 'skrifa neina lof-
grein um Holtshrepp, en mig langar til
að sýna ástandið þar, eins og það er í
raun og veru, ef ske kynni að menn
bygðu dóma sína á meiri sanngirni og