Dagur - 01.06.1928, Blaðsíða 1

\
\
DAOUR
kemur út á hverjum föstu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
*on í Kupfélagi Eyfirð-
inga.
A f g r e i ð slan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
XI. ár.
Akureyii, 1. Júní 1928.
24. tbl.
»•# •-# • • • -•-#-#-# # # #■#■# » »-»-<
B r ey tt i r__b ú h ætt i r
Aukin rœkíun og framleiðsla.
ii.
Afstaóa Þingeyinga.
i 20 ár hafa búnaðarhættir verið
nijög fábreyttir í Þingeyjarsýslu.
Eftir að sláturhús kaupfélaganna
voru reist, og saltketsverkunin bætt,
varð dilkaketið aðalinnleggsvara
bænda. Fráfærur féllu úr sögunni og
mjólkurframleiðslan í sveitunum
hefir tæplega verið nóg handa heim-
ilunum. Þessvegna urðu heimilin að
kaupa nleira en áður af erlendum
neytsluvörum, kaffi, sykri og hveiti.
Á fjárkreppuárunuin, þegar þessar
vörur voru sein dýrastar, en saltket-
ið fallið í verði, þá söfnuðust skuld-
ir í viðskiftareikningum bænda.
Vinnan var þá tiltölulega miklu dýr-
ari en innlegssvörurnar. Afurðir bú-
anna, ull og ket, hrukku ekki til að
borga erlendu vöruúttektina og
vinna til reksturs búurium var keypt
í skuld. Bændur hefir skort fé og
vinnukraft til þess að rækta jörðina
og þeir sem ráðist hafa í að reisa
hús á jörðum sínum síðastliðin 15
ár hafa flestir safnað bygginga-
skuldum. Það eru því augljósar or-
sakir að skuldasöfnun bænda á síð-
ari árum, og gengispólitík íhalds-
flokksins herti mjög á þeiin. — Bún-
aðarhættir haldast enn óbreyttir;
þungi skuldanna hefir bæst við
framfærslu heimilanna. Og fram-
leiðsla þeirra er víða of lítil til þess
að hamla á móti. Kostnaður við ket-
framleiðsluna hefir aukist; og ann-
aðhvort er að sauðféð gefur ekki
tilsvarandi afurðir, eða að söluverð
ketsins er of lágt í hlutfalli við fram-
leiðslukostnaðinn. Ýmislegt bendir
til þess, að ketframleiðslan ein, þó
að hún væri aukin, sé ekki nægileg
til þess að lyfta landbúnaðinum í
Þingeyjarsýslu eða greiða úr krögg-
um bænda.
í héraðinu verður lítið vart við
nýjungar til breytinga á búnaðinum.
Og aðstaðan er að því leyti örðug,
að þar skortir góðar hafnir til þess
að nýjum vörum verði komið á
markað jafnóðum, svo að teljandi
sé. Og enginn vafi er á því, að hér-
aðinu er það mesta óhagræði, ef það
kostar langa bið, að frystihús verði
reist á Húsavík.
Þrátt fyrir hafnleysur og náttúru-
harðindi eru mikil ræktunarskilyrði
í lágsveitum Þingeyjarsýslu og góð-
ir landkostir í uppsveitum. Þess-
vegna væri ófyrirgefanlegt af Þing-
eyingum, að nota ekki þau skilyrði,
sem kostur er á, samkvæmt nýrri
Iandbúnaðarlöggjöf, til aukinnar
ræktunar og fjölbreyttari fram-
leiðslugreina í héraðinu. Það má öll-
um vera ljóst, að búskapurinn verð-
ui ekki réttur úr kútnum og krögg-
unum, nema að afrakstur jaröanna
verði aukinn og framleiðslan marg-
földuð. Búnaðarfélögin og kaupfé-
lögin í héraðinu verða að rísa úr
rotinu, og finna nýjar leiðir. Það er
ómannlegt að gefast upp við að
bjarga sér, eða þora ekki að leita
nýrra ráða, til þess að nota kosti
héraðsins. Þó að sum kaupfélögin
hafi brostið þrótt og skarpskygni til
þess að ráða fram úr skuldamálum
félagsmanna sinna á heppilegan
hátt, þá ættu þau nú að beitast fyrir
félagslegum athöfnum í sveitunum á
líkan hátt og Kaupfélag Eyfirðinga
hefir stofnað til. Ef að Kaupfélögin
og búnaðarfélög hreppanna hefðu
samtök um að styðja þá bændur,
sem lítil peningaráð hafa, til að
rækta jarðir sínar og auka fram-
leiðsluna, þá gætu þeir flestir smám
saman, á sjálfstæðan hátt, losnað úr
skuldunum, án þess að yfirgefa bú-
skapinn.
í Aðaldal, Reykjadal og Út-Kinn
eru skilyrði til ræktunar í stórum
stíl, þannig að jarðyrkju- og hey-
vinnuvélar kærnu þar að fullum not-
um til vinnusparnaðar, hið sama má
segja um Höfðahverfi og Axarfjörð.
Þegar útlendur áburður hefir lækk-
að í verði svo. sem vænta má, þá
gerbreytist aðstaðan til ræktunar. í
lagsveitum suðursýslunnar yrði að
sjálfsögðu heppilegra, að stækka
kúabúin en fækka sauðfénu fremur,
eða að bústofnsaukinn verði naut-
gripir. Þá yrði framleiðsluaukinn
eirikum mjólkurafurðir.
í uppsveitum verður sauðféð altaf
aðalbústofninn, og á suinum stöðum
mætti láta það gefa meiri arð i
mjólkurafurðum með fráfærum,
heldur en að ala upp dilka til frá-
lags á haustin. Margt bendir til þess
að ketfratnleiðslan sé of kostnaðar-
söm og fábreytt, til þess að vera hin
eina atvinnugrein héraðsbúa. En
aukin mjólkurframleiðsla yrði vit-
anlega að byggjast á því að stofnað
yiði nýtizku mjólkurbú á hentugasta
stað i héraðinu. Nú má gera ráð fyr-
ir að frystihús verði reist á Húsavík
áður langt líður og þá verður öll
sauðfjárslátrun héraðsbúa að fara
þar fram. Það er vitanlegt, að sam-
kvæmt ítrustu kröfum um frágang
á frystu keti, þá er ekki unt að Iáta
síátrun fara fram fjarri frystihúsinu;
enda þótt einhverjir hafi búist við
því, að ketið mætti flytja með bíl-
um frá sláturhúsi í frystihúsið. —
í S.-Þingeyjarsýslu mundi því, að
breyttum háttum, vera hentug að-
staða fyrir mjólkurbú á Breiðumýri
í Reykjadal. Þar er sláturhús Kaup-
félags Þingeyinga mjög vel fallið,
til þess að vera mjólkurvinusluskáli,
og þyrfti litlar breytingar á því að
gera. Þar er og dágóður útbúnaður
í öðru liúsi fyrir gráðaostagerð, sein
vel gæti komið til mála að hafa með
þegar fyrirtækið væri rekið í stærri
stil. Þar er fullkomin vatnsleiðsla
og aðstaða fremur góð til rafstöðv-
arbyggingar til að knýja mjólkur-
vélarnar. Breiðamýri er miðpunktur
héraðsins, og á sumrin rná með bíl-
um flytja þangað mjólk úr flestum
sveitum austan Ljósavatnsskarðs.
Við Fljótsheiði og Mývatnsheiði
væri mjög hentugt að hafa búsmala
í seli á sumrin og láta bíla flytja
mjólkina daglega til Breiðumýrar.
Bílar fara nú bráðum að renna eftir
Bárðardal og frá ýmsum bæjum í
Mývatnssveit og sá akvegur liggur
einnig yfir Mývatnsheiði. Úr
Reykjadal og Aðaldal eru mjólkur-'
flutningar auðveldir og úr Út-Kinn
mætti að miklu leyti flytja á sama
hátt. Mjólkurbúreksturinn er því
hagkværnari, sem búin geta verið
stærri og mjólkurflutningar svara
tæplega kostnaði í víðlendum sveit-
um öðruvísi en með bílum.
A vetrum yrði varla flutt mjólk
til Breiðumýrar úr fjarsveitum, en
á þeim árstíma gæti borist að mjólk
frá kúabúum í Aðaldal og Reykja-
dal. Þegar bílfæri tekst af eru sleða-
flutningar þægilegir eftir akbraut-
inni engu síður en í Eyjafirði.
Miklar líkur eru til þess, að mark-
aður verði nokkuð viss fyrir mjólk •
urafurðir frá þessum nýtízku búum.
Þær yrði einkum smér og ostar og
að einhverju leyti skyr. — Á Breiðu-
mýri eru húsin til, en vélarnar þarf
að kaupa og reisa þar aflstöð. Sam-
kvæmt ákvörðun frá síðasta Alþingi,
er lofað lánum úr Viðlagasjóði, er
nema helmingi af stofnkostnaði
injólkurbúa, og’ennfremur beinum
styrk úr ríkissjóði, er nemur y4
stofnkostnaðarins — þannig að
hlutaðeigandi félög og héruð þurfa
aðeins að leggja fram y4 kostnaðar-
ins í byrjun. — Það er full ástæða
Minning.
Jakob Karlsson og kona hans
Kristín Sigurðardóttir urðu ný-
skeð fyrir þeirri sáru sorg, að
missa einkason sinn, er Sigurður
hét, níu ára að aldri. Dauða
hans bar mjög skyndilega að og
gerir það harm allra, er hlut
eiga að. máli, enn átakanlegri.
Sigurður litli Jakobsson var
einkar skýr og efnilegur drengur.
í sambandi við lát hans, rifjast
upp fornmæli er segir: „Peir,
sem Guðirnir elska, deyja ungir“.
Líklegt er að máltak þetta sé
tilraun til skýringar á hinum
snöggu og grátlegu atburðum,
er gerast. Þegar ungir sveinar og |
meyjar, er verið hafa hugljúfar |
allra, er þektu, hverfa gegnum I
dauðans dyr.
Hvað var eðlilegra en að hugsa I
sér, að guðirnir létu ekki þessa |
ástvini og elskhuga sína reyna |
vos og strit fullorðinsáranna, því
síður elli.
Mér hefir ætíð fundist máltæki
þetta spaklega og göfugmannlega
hugsað, og það hefir oft hvarflað
í huga minn, síðan Sigurður
litli dó, og þegar eg hefi gagn-
spurt sjálfan mig um orsakirnar
fyrir því, að þessum elskulega
dreng var varpað í dauðans fang,
þá hefi eg ekki fundið annað
svar, er mér hafi verið betur að
geði, og eg hefi látið mér það
nægja. — — Því meðan jarð-
lífið elur sálir, er guðirnir þrá
að hafa í bustöðum sínum, er
léttara að bera söknuðinn, þó
hann sé mikill.
F. H. Berg.
til þess fyrir Þingeyinga að athuga
þetta mál og aðra nýja möguleika
til viðreisnar. Þeir hafa nýskeð
rösklega brotið ísinn í alþýðu-
fræðslumálunum; en um framfarir
atvinnuveganna og búskaparins
standa þeir höllum fæti.
Líklegt er að vesturhluti sýslunn-
ar, Höfðahverfi og Svalbarðsströnd,
starfi einkum í sambandi við Akur-
eyri, enda færa þeir viðskifti sín
smámsaman til Kaupfélags Eyfirð-
inga. En Kaupfél. Þing. verður
ásaint búnaðarfélögunum að endur-
reisa búskapinn og auka framleiðsl-
una á sínu svæði. Skilyrði til rækt-
unar meðfram akbrautinni í Reykja-
dal eru eins góð og í Eyjafirði og