Dagur - 27.09.1928, Blaðsíða 1

I
D A O U R
lcemui- út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í' Kupf^lagi Eyfirð-
inga.
• • • •• -• «
XI. ár. t
• • • • • • • • • • • •

• •••••• ♦ # ♦-#
Akureyri, 27. September 1928.
Afgreiðsian
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsfmi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
• • •••••••
t 42. tbl:
••♦♦••••.
Þorsteinn Erlingsson
27. sept. 1858-27. sept. 1928.
Þorsteinn Erlingsson verður
sjötugur í dag.
Eí' hann væri nú lifandi, myndi
mikið hafa verið um dýrðir og
fagnað á þessu afmæli hans. ís-
lenskir jafnaðarmenn hefði senni-
lega sýnt jafnaðarskáldinu- sæmd
_og þakkað honum hernaðarkvæði
hans og jafnaðarljóð. Ljóðavinir
og mentamenn hefði þakkað hon-
'um listina og málið. Mörg fer-
hendan hefði þessum endurreis-
anda ferhendunnar án efa borist
í dag. En þakkir vorar og lof-
söngvar um list hans ná honum
ekki framar. Það eru álög á
mannlegu þakklæti, að annaðhvort
kemur- það löngum of seint, eða
það er oftast þannig í té látið, að
það kemur að litlum notum þeim,
er þess skyldi njóta.
Slíkt varð hlutskifti Þorsteins
Erlingssonar. Víst gerðust ýmsir
til að þakka honum ljóð hans, er
hann lifði. Slíkt hefir sennilega
stundum fengið honum nokkurrar
ánægju. Þjóðin viðurkendi og
starf hans, er alþingi veitti honum
nokkurn skáldstyrk. Sá styrkur
var honum betri en enginn til lífs-
viðurværis. En hann var svo lítill,
að hann studdi hann ekki að veru-
legu, svo að hann gæti óskiftur
fengist við skáldskap og listir.
Hann varð að hafa það í hjáverk-
um, sem verið skyldi hafa aðal-
starf hans.
Án efa verður hans rækilega
minst í dag f í sunnanblöðunum.
Slíkt skyldi einnig gert verið hafa
hér í blaðinu, og var fyrirhugað.
En því miður er ekki kostur á því.
Hér verða aðeins rituð nokkur
innantóm orð til að minna á af-
mæli hans.
Stephan G. Stephansson orti
einkennilegt kvæði eftir Þorstein.
Haiin kvað hann komið hafa í
»söngdísa sal«, ásamt fjölda ann-
arra »kauphyggjumanna«, sem
allir voru þar í »heimsfrægðar
önnum«. Þar lágu í hrönnum alls-
konar hljóðfæri, »stórveldi af
blundandi hljómum«, sem úr mátti
hrista hin margvíslegustu hljóð
og hljóma. Skáldið kannaði hljóð-
færin, frægðin bað og freistaði,
en hann skeytti ekki laðan hennar
né glysmálum, notaði ekkert
þeirra »fjölræmdu«, o: þeirra,
sem vænlegust voru til lofs og
frægðar. Hann kaus sér hljóðpípu
»heiman úr koti«.
»Hann fór svo hirðlofsins van —
hristandi af vængjunum böndin
raddmýkri syngjandi svan,
vilt út um vordrauma löndin
leikandi á pípuna Pan«.
Það er vel til fundið til auð-
kenningar Þorsteini Erlingssyni,
er skáldið lætur hann kjósa sé?
pípu »heiman úr koti«. Aldrei
hefir mentað íslenskt Ijóðskáld
meir samið óðlist sína eftir ís-
lenskri alþýðulist en Þorsteinn
Erlingsson. Hann orti undir göml-
um alþýðlegum háttum og mið-
aldaháttum. Mál hans var alþýð-
legt og lifandi, auðskilið hverju
barni og hverjum bóklæsum al-
þýðumanni. Samt var það sniðið
og fágað af smekltvísi og snild.
Ifann varð líka alþýðuskáld, bæði
í víðtækri merkingu og göfugri,
þó að mörgum alþýðumanni gæt-
ist illa að efni kvæða hans og lífs-
skoðun. Alþýðuvinur og alþýðu-
sinni var hann einhver hinn mesti,
er vér höfum átt. Aldrei hefir ís-
lenskt ljóðskáld haft meiri sam-
úð með bágstöddum smælingjum
vorrar jarðar en Þorsteinn Er-
lingsson, hvort sem það voru fugl-
ar loftsins eða menskir menn.
Aldrei hefir íslenskt skáld reiðst.
svo fátækt og mannfélagslegu böli
sem.hann. Hann gerðist jafnaðar-
maður af sannfæringu og tilfinn-
ingu og trúði á sigur jafnaðar-
stefnunnar. Hann fagnaði bylt-
ingunni miklu, sem steypti af
stalli auðjörlum og kóngum, klerk-
um og kirkju, er hann — rétti-
lega — taldi vörðu og verndar-
vætti félagslegs íhalds og ríkj-
andi þjóðfélagsskipunar. Úm kúg-
un og þrælkun — sem hann kall-
aði svo — orti hann sín hvassorð-
ustu ljóð, sem stálastormur blés í
og mestur stálagustur gnúði um.
Hann boðaði, í alþýðlegumíslensk-
um listbúningi, alþjóðlega stjórn-
málatrú og alþjóðlega lífsskoðun.
Er þess gott að minnast, að
snjallasti frumherji jafnaðar-
stefnunnar hér á landi var
ramíslenskur. Þorsteinn Erlings-
son var þjóölegur jafnaðarmað-
ur. Tungu vorri og íslenskum
fræðum unni hann og var þar
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum, að maðurinn
minn, Jón Jóhannsson, andaðist að heimili sínu, Oddagötu
41 hér í bæ, hinn 25. þ. m. — Jarðarförin er 'ákveðin. að Munka-
þverá Fimtudaginn 4. Október og hefst kl. 1 eftir hádegi.
Ingibjörg Jónsdóttir.
vel að sér. Eg hefi engum kynst,
sem ver þoldi útlensku-slettur og
óíslenskulega meðferð á tungu
vorri heldur en Þorsteinn Erlings-
son.
Ef einhvern tíma skyldi ritað
verða um viljann í íslenskum bók-
mentum af manni með göfgum
vilja og vití í senn, verður þar
langur kafli um Þorstein Erlings-
son. Hann trúði á framtíðarlönd-
in, stefndi þangað og þráði
þangað. Það var hróður hans,
að hann mat meir sannfær-
ing sína og hugsjónir heldur
en hégóma og frægð. Harm
orti fyrir trú sína á fegurra
mannfélag. Sökum þessarar trúar
hans var bjart yfir honum. Síð-
asta sumarið, sem hann lifði, kvað-
einhver merkasti maður íslensku
kirkjunnar til hans:
»Sumarvonir, sólskinstrú
sendirðu öllum, er þig vilja skilja«.
Sigurður Guðmundsson.
*-----o------
Þjódvinafélagsbækur.nar
1928.
- Þjóðvinafélagsbækurnar eru út-
komnar fyrir nokkru. Þær eru
meiri að vöxtum, en undanfarið,
enda hefir árstillagið hækkað úr
5 krónum upp í 8 kr. í Almanak-
inu er skýrt frá þessari breytingu
og stafar hún aðallega af því, að
félagið hefir í hyggju, að byrja á
næsta ári, útgáfu á æfisögu Jóns
Sigurðssonar forseta. Er það til-
lilökkunarefni og ættu menn nú
að fjölmenna í félagið.
f ár fá félagsmenn 5 bókahefti:
Andvara 58. ár, Almanak 55. ár
og þrjár fylgibækur.
Andvari er f jölbreyttari að efni
en í fyrra, og flýtur nú vel ritaða
æfisögu Jóns sál. Magnússonar
fyrv. forsætisráðherra, eftir Einar
H. Kvaran. Mun það ekki ofsagt,
að E. H. K. sé einhver allra bezti
æfisöguritarinn af núlifandi ís-
lenskum rithöfundum. Eru rit
hans laus við ókosti þeirrar tísku-
stefnu, sem starir kattgulum
draugs-glyrnum á alt mögulegt og
ómögulegt í fari manna. — f And-
vara rita ennfremur: Hallgr. Hall-
grímsson 20 blaðsíða ritgerð um
þingstjórn og þjóðstjórn, Sig. S.
Thoroddsen um flugferðir, Eirík-
ur Briem um Söfnunarsjóðinn og
M. Júl. Magnús læknir góða grein
um gerhey. Síðast í heftinu er
framhald hinna fróðlegu »Þátta
úr menningarsögu Vestmanna-
eyja«, eftir Sigfús M. Johnsen,
sem byrjuðu í Andvara síðastlið-
ið ár.
Almanakið flytur myndir og
æfiágrip fjögra þýskra fræði-
manna, sem m. a. hafa ritað um
íslenzk efni. Æfiágripin ritar
Alexander Jóhannesson. Jón P.
Eyþórsson ritar um veðurfræði og
veðurspár, Þorkell Þorkelsson um
aldatal og'B. G. B. Árbók íslands
1927. Einnig er í Almanakinu
sagnabálkur um Guðmund Ketils-
son, bróður Natans, og fleiri smá-
greinar og skrítlur. —
Hið fyrsta fylgiritanna er end-
irinn á riti BjargarÞorláksdóttur:
»Svefn og draumar«. Meginhluta
þess gaf félagið út 1926. Er það í
heild sinni merkileg bók.
Þá er seinni hlutinn af þýðingu
Baldurs kennara Sveinssonar, á
bók Vilhjálms Stefánssonar: »The
Northward course of Empire«,
sem nefnist nú á íslenzku: »f norð-
urveg«. Er það skemtileg og fróð-
leg bók, alls 224 bls., og komu
fyrstu 6 arkirnar út í fyrra. Á
Þjóðvinafélagið þakkir skilið fyr-
ir að gefa út þessa bók.
En Vilhjálmur Stefánsson hefir
einnig ritað þrjár ferðabækur um
norðurferðir sínar, og munu þær
enn skemtilegri. en þessi. Hvenær
verður hægt að lesa þær á ís-
lenzku? Þjóðvinafélagið ætti nú að
láta þýða og gefa út, að minsta
kosti eina þeirra: »Hunters of the
great North«, sem segir frá fyrstu
ferð Vilhjálms. Hinar tvær: »My
life with the Eskimos«, og »The
friendly Arctic«, myndu þá senni-
/