Dagur - 25.10.1928, Qupperneq 1

D A O U. R
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son i Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
• ••••••••••• •
XI.' ár. ?
• •-• • • • • • • ♦ •• -• • • • • •
Akureyri, 25. Október 1928.
• #-#-#-#-#-#-# # # # #
A f g r e i ð slan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin viö ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
• •••• ••
46. tbl.
Vinum og vandamönnum gefst til vitundar, að Gissur
Gissursson bátasmiður andaðist að heimili sínu Skarði í
Glæsibæjarhreppi morguninn þ. 24. þ. m., 86 ára að aldri.
Kona og börn.
## •#
Milliliðir.
Eftir frumvarpi því, er íhaldsmenn
báru fram á síðasta þingi um at-
vinnurekstrarlán, áttu milliliðirnir
milli aðalbarrkans og lánsfélaganna
eingöngu að vera bankaútbú og
sparisjóðir. Einn af stórgöllum
frumv. kom fram í þessu atriði.
Fæstar sveitir ná til bankaútbúa svo
að gagni komi um slík smáviðskifti,
sem um var að ræða. Sparisjóðir
eru að vísu meira dreifðir út um
land, en þó er víða aðeins einn
sparisjóður fyrir mjög stórt svæði,
svo að erfitt er að ná til hans úr
ýmsum sveitum. Hitt er þó lakara,
að ekki er víst að alstaðar ráði sá
andi meðal stjórnenda sparisjóða,
sem nauðsynlegur er, til þess að
góð samvinna geti tekist með þeim
og rekstrarlánafélögum með sam-
vinnusniði. Þess vegna er varhuga-
vert að gera stjórnir sparisjóða að
óhjákvæmilegum millilið um fjár-
málamiðlun aðalbankans til lánsfé-
laganna.
F*að verður heldur ekki séð, að
nokkur ástæða sé til slíks fyrir-
komulags, eða að nein sérstakleg
frygging sé fólgin í því að láta
sparisjóðsstjórnir einar annast um
þessi mál. Kunnugt er, að kaup-
félögin hafa víða verið jafnframt
annari starfsemi einskonar bankar
fyrir félagsmenn sína. Að vísu má
um það deila hvort æskilegt sé að
blanda bankastarfsemi á þennan hátt
saman við vöruskifti þau, sem kaup-
félögin hafa að aðalstarfi. En erfitt
mun á það að benda að af þessu
hafi hlotist tjón hér á Iandi, að
minsta kosti hefir það ekki verið
alment, hafi það nokkurstaðar komið
fyrir. F*ó munu margir líta svo á,
að æskilegra væri að kaupfélögin
hefðu peningaviðskifti þau, sem
þau annast fyrir félagsmenn, sem
mest aðgreind frá verzlunarviðskift-
unum, og vafalaust verður stefnt
að því að hafa verzlunarviðskifti
félaganna bygð á greiðslu út í
hönd í stað Iánsverzluhar þeirrar,
sem enn hlýtur að eiga sér stað.
En þó það sé talið æskilegt að að-
greina sem mest þá bankastarfsemi,
sem félögin hafa nú með höndum,
frá vöruverzluninni, er alls ekki þar
með sagt, að nokkur áhætta stafi
af því eða það sé óheppiiegt á
nokkurn hátt, að sama framkvæmdar-
stjórn, er hefir vöruviðskiftin með
höndum, annist einnig ýms fjár-
mátaviðskifti fyrir félagsmenni Slíkt
fyrirkomulag er þekt í öðrum lönd-
um og hefir gefist vel.
Hvað sem um þetta má segja,
þá er það víst, að aðstaðan hér á
landi hefir skapað þá venju, að
kaupfélögin eru víða í raun og
veru einskonar bankar fyrir félags-
menn. Væri varhugavert að gera
snögga breytingu þessu með laga-
boði. Meðan svo stendur, er engin
ástæða til að útiloka kaupfélögin
frá því að annast þá grein peninga-
viðskifta félagsmanna að vera milli-
iiðir milli aðallánsstofnunar og láns-
félaga. Bændum, sem eru í kaup-
félögum, er auðveldast að ná til
slíkra viðskifta einmitt í gegnum
stjórnir kaupfélaganna. Fyrir þá eru
félögin eðlilegasti milliliðurinn og
því ástæðulaust að loka fyrir þeim
þeirri leið og fyrirskipa þeim með
lögum að skifta eingöngu við spari-
sjóði, sem venjulega* standa þeim
miklu fjær, og gerði þeim því sam-
vinnuna érfiðari.
íhaldsmenn þeir, er báru fram
frumvarpið um atvinnurekstrarlánin,
hafa annaðhvort gleymt eða gengið
viljandi framhjá sjálfstæðasta og eðli-
legasta milliliðnum fyrir bændanna
hönd. Ef flutningsmennirnir hefðu
skilið sitt hlutverk, hefðu þeir haft
milliliðina þrjá: bankaútbú, spari-
sjóði óg samvinnukaupfélög. Sjálf-
sagt má telja að Framsóknarmenn
taki mál þetta upp á næsta þingi
og færi það til rétt horfs, meðal
annars á þann veg, að þegar kaup-
félögin gerast milliliðir um rekstrar-
lán, skuli þeirri starfsemi haldið al-
gerlega aðgreindri frá annari starf-
semi félaganna, með sérstakri bók-
færslu og aðgreindum fjárhag.
F'essi galli, 'fcem hér hefir verið
bent á, var ekki sá eini á frumv.
íhaldsmanna. Á því voru fleiri mein-
gallar eins og oft hefir verið bent
á og verður enn gert innán skams.
--------------o------
Dómsmálaráðherrann
Og
áfengismálið á íslandi.
(Um þetta efni ritar norskur frétta-
ritari eftirfarandi grein í »Dagen«. Þar
sem það skiftir oss — fyrsta bannland
Evrópu — nokkru rnáli,' hversu menn
útí frá lfta á framkomu vora í þessum
efnum, finst oss réttast að birta grein-
ina hér).
Hvort fslendingar nota áfenga
tlrykki á heimilum sínum, get eg
ekki sagt með vissu, en eftir þeirri
litlu reynslu, sem eg hefi, virðist
það þó vera harla lítið — ekki
einu sinni öl þarf að sjást á borð-
um. — Með meiri vissu get eg
sagt, að á veitingastöðum- sést lít-
ið áfeugi og á farþegaskipum alls
ekkert. Og satt að segja hefi eg
aldrei verið í neinu landi, þar sem
eg svo sjtfldan hefi séð kendan
mann; mér finst, að eg hafi varla
kynst jafn lítið drykkfeldri þjóð
eins og íslendingum.
Að sumu leyti fanst mér það
undarlegt, því að áður hefir ekki
verið álitið, að íslendingar væru
beinlínis varkrárir að því er snerti
notkun áfengis eða hræddir við að
láta sjá sig kenda.
Hversu lítið áfengi fi' haft um
hönd, að minsta kosti af þeim, er
stýra bílum, sýnir sig í því, að
þrátt fyrir að bílferðirnar eru af-
ar tíðar og vegirnir ekki betri en
það, að slys geta auðveldlega kom-
ið fyrir, fara bílarnir hver fram
hjá öðrum bæði . í björtu og
myrkri, en slysin eru furðu fátíð
— í þá tvo mánuði, sem eg hefi
dvalið á íslandi, hefir aðeins
viljað til eitt slys. Á sama tíma
hefi eg lesið um fleiri bílslys í
Noregi, og þar eru þó bílferðirn-
ar ekki svo mikið tíðari en á þeim
vegum hér, sem bílfærir eru.
Annars er það nú enginn mis-
skilningur, að fslendingar voru
ekki smeykai-i en aðrir við að fá
sér í staupinu. Sú reglusemi, sem
maður verður var við nú, er að
mestu leyti ávöxtur síðasta árs.
Mér hefir verið skýrt svo frá, að
í Reykjavík hafi það verið einn af
hinum sjálfsögðu viðburðum dags-
ins — eða réttara sagt kveldsins
•— að drukknir menn höfðu í
frammi háðava, rifrildi eða jafn-
vel slagsmál á götunum, og híð
sama hefi eg heyrt að hafi átt sér
stað í bæjunum norðanlands, og
þar var það þó talið einna verst,
þegar hinir norsku síldarveiði-
menn komu til landsins.
Samt sem áður hefir íslenzka
þióðin sem heild stöðugt verið að
taka sér fram, hvað reglusemi
snertir. Bindindisstarfsemin er
gömul og henni hefir verið fram-
fylgt með eldmóði. Það er sagt, að
um einn tíundi af þjóðinni standi
í templarareglunni. En það að
bindindiskrafan hefir unnið slíkt
á, jafnvel í bæ eins og Reykjavík,
verður aðallega að þakka dóms-
málaráðherranum — eða stjórn-
inni. Hann hefir verið æði hand-
fastur í þessu máli. Hann hefir
gert lögin strangari, en þó er það
eigi það mesta.
Lög eru næsta þýðingarlítil, ef
þeim er ekki framfylgt. Áfengis-
lög eru alveg gagnslaus, ef fólk er
ekki neytt til að halda þau. Sökin
er viðkvæm, og sá, er vill grípa
inn og' lagfræra, verður eigi vin-
sæll. Það er víst heldur ekki hægt
að segja, að dómsmálaráðherrann
sé elskaður af þeim, er hafa rit-
að: »persónulegt frjálsræði« á
fána sinn. Hann hefir gert áfeng-
isþrælinn, sem drekkur sig fullan
í einhverri holunni, og hinn, sem
þykist halda »forminu«, alveg
jafna. Hann segir aðeins kalt:
Hvort heldur það hittir háan eða
lágan, lögin skulu hafa framgang
— ef til vill ekki síður þegar um
hærri setta er að ræða. Ef einhver
lagavörðurinn, sem hægt er »að
segja upp«, er linur í sóknum,
gefur dómsmálaráðherra honum
undireins lausn úr vistinni, og
jafnvel þeir embættismenn, sem ó-
uppsegjanlegir eru taldir, verða
að gæta sín, ef þeir ætla að sitja,
og gildir það jafnt fyrir háa sem
lága.
Dómsmálaráðherrann hefir auga
á hverjum fingri og hann fram-
fylgir lögunum bæði eftir anda
þeirra og bókstaf.
Menn segja, að þegar þeir hafi
leyfi til að kaupa, eigi þeir einnig
að hafa leyfi til að drekka, en á
stærri veitingastöðum sér mað-
ur sjaldan öl eða vín haft um
hönd; segja menn að dómsmála-
ráðherra hafi eftirlit allstaðar —
og verður maður var við nokkurn
kurr út af því. — En spursmálið
er, hvort aðferð dómsmálaráð-
herra ekki sé rétt, og hvort hægt
sé að fara öðruvísi að. — Nú er
alveg bannað að auglýsa áfenga
drykki. En það voru hin stóru
vínhús í Haupmannahöfn, sem
kostuðu auglýsingarnar, Allir á-