Dagur - 30.05.1929, Blaðsíða 2

90
DAGUR
23. tbl.
W*
| Síldarmjöl 1
SN #g|
g® seljum við nú á kr. 25.00 tunnuna. Hgj
8N Ef um stór kaup er að ræða, getur ®i|
H® verið að tala um enn lægra verð. ®fl
w 5 *m
|| Kaupfélag Eyfirðinga. »||
Myndastofan
Oránufélagsgötu 21 er opin alla daga
frá kh 10-6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
Peir blygðast sín ekki fyrir að
ganga erinda erlendra auðmanna
eða auðfélaga. Og þeir gerast Ieppar
þeirra ef ekki vill betur til«....
...» Pegar lög hindra útlend-
inga frá því að ná fjárhagslegum
tökum hér á landi, má ávalt búast
við því, að þeir reyni að ná hér
fótfestu með aðstoð íslenzkra manna.
Og það er opinbert leyndarmál, að
þeim hefir oft tekist að fá íslend-
inga til þess að vinna það sóðaverk
að gerast leppar þessara útlend-
inga«. . . .
. . . »Mest er hættan á því, að
eriend félög nái fótfestu hér á landi
fyrir aðstoð leppanna. Hlutafélaga-
lögin eru þannig úr garði gerð, að
slíkt er auðvelt*. . . .
. . . »Hættan liggur í því, að alt
hlutafé félaganna sé á höndum út-
lendinga, enda þótt svo líti út, að
íslenzkir menn eigi það.
Enn fremur, að þessir íslenzku
menn fái peningana að láni hjá
erlenda félaginu og veðsetji þvi
svo hlutabréfin fyrir láninu. — Og
vafalaust er hægt að finna upp
fleiri ráð til þess að komast í kring-
um lögin«. . . .
Til þess að sýna hvert þessum
leppmensku-ummælum er stefnt,
skal hér einnig tilfært niðurlag
greinarinnar. F*að er á þessa leið:
»Shell-málið svokallaða hefir sýnt,
að þó að meiri hluti hlutafjárins sé
í hðndum fslendinga, þá getur
samt sem áður íarið svo vegna 31.
gr. laga nr. 77, 1921, að útlend-
ingar hafi meiri hluta atkvæða á
hluthafafundi. Nauðsynlegt er að
breyta þessu ákvæði á þá leið, að
trygging sé fyrir því, að meiri hluti
atkvæða verði alt af í höndum- ís-
lendingac.
Nú skal þessari spurningu beint
til íslendings: Eru hin tilfærðu
ummæli í blaði »dýrlings« íhaldsins
fram sett »til hefnda fyrir hina
hraklegu útreið, sem dómsmálaráð-
herra fékk fyrir dómstólunum f
Shel!má!inu« ?
Spádómur Morgunblaðsins.
íhaldsþingmenn hindruðu, meðan
þeir gátu, að ríkið tæki að sér
verzlun með tilbúinn áburð. Ástæð-
an fyrír því var sú, að einn af eig-
endum Morgunbl. hafði þessa vöru
í umboðssölu, og það mat Mbl. og
íhaldsflokkurinn meira en bætta
aðstöðu við ræktun landsins. Mbl.
spáði því, að ríkisverzlun á þessari
vöru yrði til skaða fyrir ræktuniná.
Sá spádómur hefir orðið sér til
mikillar minkunar. Síðan ríkisverzlun
á tilbúnum áburði komst á, hefir
verðið fallið um fjórða partoginn-
flutningurinn Jirefaldast. Pessar mik-
ilvægu framfarir eru engum einum
manni eins mikið að þakka og
núverandi atvinnumálaráðh.,Tryggva
þórhallssyni.
Aðalfundur
Sambands ísl. samvinnufélaga er
fyrir nokkru afstaðinn. Rekstur þess
hefir gengið mjög vel á síðasta ári.
Hafa skuldir þess út á við lækkað
um 300 þús. kr., en innieignir
hækkað um 218 þús. kr. Hefir því
hagur þess batnað á árinu um 518
þús. kr. Samanlögð vöruvelta nam
á árinu nálega 14 milj. kr. Tekjuaf-
gangur tæp 143 þús'. kr. Sjóðeignir
sambandsins eru samtals 1 milj. og
15 þús. kr. Hafa sjóðirnir þrefaldast
á síðustu 5 árum. Einn sjóðurinn
nefnist Tryggingarsjóður, og er inn-
stæða hans 237 þús. kr. Er hann
ætlaður til að mæta áföllum af
skuldatöpum. Til hans hefir þó
aldrei verið gripið, heldur hafa töp,
sem orðið hafa af skuldum ein-
stakra Sambandsdeilda verið greidd
af reksturshagnaði Sambandsins frá
ári til árs. Er það álit forstjórans
að svo muni enn verða í framtíð-
inni. Er þetta verulega talandi tákn
til ómerkingar heimskulegu hjali
óvina samvinnufélaganna um »sam-
ábyrgðarflækjuna«, sem verið er að
reyna að hræða með.
------o-----
Nýtt sjúkrahús,
til viðbótar við »Gudm. minnk.
Eftir
Stgr. Matthiasson héraðslækni.
(Niðurl.).
Pegar eg kom hingað til Akur-
eyrar fyrir rúmum 40 árum, þá var
venjulega fátt um sjúklinga á gamla
spítalanum. Stundum liðu svo vikur
og jafnvel mánuðir að þar vai eng-
inn, sjaldan meira en 4 í senn.
Menn fóru ekki á sjúkrahús í þá
daga nema ef laka skyldi af þeim
limi eða fyrir sérstakar knýjandi
ástæður. Þá var aðeins lítið sjúkra-
hús í Reykjavík fyrir utan þetta, en
hvergi annarstaðar á landinu. Segj-
um að þá hafi að meðaltali legið
4—5 sjúklingar daglega á þessum
einu sjúkrahúsum landsins.
Tímarnir hafa breyzt síðan hvað
sjúkrahúsin snertir eins og annað.
Nú eru komin 32 sjúkrahús í
landinu og eftir nýjustu skýrslum
liggja nú á þeim um 800 sjúklingar
(þar af um 500 berklaveikir).
Það má m. ö. o. segja, að nú
liggi venjulega 200 sinnum fleiri
sjúklingar á sjúkrahúsum en fyrir
40 árum.
Pá fældust menn sjúkrahús, rétt
eins og ef þeir ættu þangað aðeins
erindi til að kveljast og deyja. Nú
er flestum sjúklingum, sem ekki
hafa því betri heimilisástæður, mesta
áhugamál að komast á spítaia; bæði
af því að þar ejga þeir vísari bata
en ella og af því áð þeim er það
kostnaðarminna. Pá voru heimilin
mannfleiri en nú eóa a. m. k. voru
þá fleiri fríar hendur til að liðsirma
sjúklingum heima en nú.
Nú er heimilislífið orðið mjög
breytt, allar hendur bundnar við
heimilisstörf og ýmsa arðbæra at-
vinnu svó að fáir 'mega vera að
því að sinna sjúklingum, en mesti
hörgull á hjúkrunarkonum. En þar
að auki hafa kröfurnar vaxið til
ailrar sjúkrameðferðar svo, að um
marga sjúkdóma gildir, að þeir
verða ekki rækilega læknaðir nema
á sjúkrahúsum; því einungis þar
eru ýms ómissandi lækningatæki
og þar eru vanir læknar og hjúkr-
unarkonur til að annast sjúklingana.
Löggjafar landsins hafa skilið
þetta og með miklu frjálslyndi hafa
þeir heimilað öllum efnalitlum greið-
an aðgang að ókeypis sjúkrahúsvist,
þegar um alvarlega og langvinna
sjúkdóma er að ræða, ekki sízt
berklaveiki. En nú er landsstjórn-
inni hinsvegar farið að óa við þeim
afarmikla kostnaði, sem af þessu
leiðir fyrir ríkissjóð, því þó hann
sé auðugri en áður verður hófs að
gæta um meðferð hans með skyn-
samlegu viti. Fjármálaráðherra hefir
nýlega í ræðu á Alþingi skýrt frá
því, að frá 1880 til 1927 hafi fram-
lögin úr landsjóði til heilbrigðismála
aukist úr kr. 36.880 — upp í kr.
1.870.479 Og síðastliðið ár, segir
landlæknir, að til berklavarna einna
hafi verið varið rúml. 1 milj. króna
úr ríkissjóðnum.
Þingi og stjórn vaxa þessi miklu
útgjöld í augum, enda sumir van-
trúaðir á að þau beri tilætlaðan
ávöxt a. m. k. hvað berklavarnirnar
snertir.
Þess vegna er stjórninni orðið
áhugamát að reyna að draga úr
kostnaðinum; meðal annars með
því, að setja meiri og meiri skorður
fyrir aðsókninni að sjúkrahúsum
landsins og hefir landlæknir lagt til
að banna ætti að hafa nema ákveðna
tölu sjúklinga á hverju sjúkrahúsi.
Hann heldur því fram, að þau séu
mörg langtum fyllri en ætti að
vera. Hefir hann t. d. kveðið upp
þann dóm yfir Akureyrarsjúkrahúsi
að þar ættu aðeins að leyfast 40
sjúklingar í stað 60, sém nú eru
»-« «<«»» » « « « • • « • • » «
þar, og færir hann þau rök fvrir
því, að loftrými á sjúkrastofunum
sumum sé alt of lítið samkvæmt
kröfum heilbrigðisfræðarinnar. Par
að auki hefir hann lengi litið svo
á, að sjúkrahúsið sé að mörgu
leyti óhentugt og úrelt orðið svo
að nauðsynlegt sé að reisa nýtt.
Eg er nú þeirrar skoðunar, að
þó landstjórnin fari að þessum
ráðum landlæknis (sem er eftir að
vita hvort hún treystir sér tii), þá
hygg eg að ekki verði nema að
litlu leyti með því móti hægt að
stemma stigu fyrir hinni miklu
aðsókn að sjúkrahúsunum, því fólkið
hefir nú einusinni lært að meta
sjúkrahús og veit ekki yfirleitt hvað
á af mörgum sjúkiingum að gera,
nema senda þá þangað. Og þó
ríkissjóður vilji draga að sér hend-
ina með að styrkja sjúklingana, þá
hygg eg, að bæjar- og sveitarsjóðir
og fólkið sjálft geri sitt ítrasta til
að hjálpa sjúklingum inn á sjúkra-
húsin og það jafnvel þó sum
þeirra séu ekki eftir hörðustu kröf-
um hvað loftrými og annan útbúnað
snertir, því svo lélegt er þó ekkert
sjúkrahús, og ekki jafnvel Akureyr-
arspítali, að ekki sé þar í minstu
stofnunum langtum betra að vera
heldur en í sumum baðstofunum í
sveitinni eða súðarherbergjum á
Oddeyri.
Ef því nú verður komið í kring
með valdboði, að fækka rúmum á
Akureyrarspítala um 20 — þá er
enn meiri knýjandi nauðsyn orðin
tii að byggja hér sjúkrahús í við-
bót, því svo mikið veit eg fyrir
víst, að ekki veitir af 40 plássunum,
sem eftir verða, handa berklasjúkl-
ingum einum.
Hvernig sem eg velti þessu máli
fyrir mér, þá sé eg það, að hér
verður hið bráðasta að reisa nýtt
sjúkrahús, sem a. m. k. rúmi 30 —
40 sjúklinga og megi stækka síðar
ef þarf.
Eg er sannfærður um, að sú stefn-
an verður enn ríkjandi hér, eins og í
öðrum löndum, að sjúkrahúsþörfin
muni fara sivaxandi. Heimilin draga
saman seglin og vilja losna við alt,
er hindrar dagleg störf þeirra, sem
eru að vinna fyrir sér og sínum.
Pað má segja, að eins og sjúkra-
hússjúklingum hefir á síóustu 40
árum fjölgað tvöhundraðfalt hér á
landi, hafi sjúkrahúsþörfin einnig
vaxið tvöhundraðfalt. Pað er að
vísu komið svo, að við íslendingar
stöndum nú þegar flestum þjóðum
framar í því, hvað við getum hýst
marga sjúklinga á sjúkrahúsum, og
eg hygg að við þurfum ekki að
blygðast okkar fyrir það, enda keppa
allar þjóðir eftir að komast sem
lengst í því. Það er merki um
mentun, góð efni og mannúð og
miskunsemi gagnvart vesalingum.
Og eg lít svo á, að ríkissjóðnum
sé vel varið, það sem af honum
fer til sjúklinga. Pað er horft í það,
að við eyðum tiltölulega meira úr
ríkissjóði en nokkur önnur þjóð til
heilbrigðismála. Pað má ekki skilja
þetta svo að fyrir það sé heilbrigð-
ismálum okkar homið í betra horf
heldur en t. d. hjá Norðurlanda-
þjóðum. Fjarri fer því. T. d. eru
Danir líkl. fremstir allra í heimi
hvað heilbrigðisráðstafanir snertir