Dagur - 07.11.1929, Blaðsíða 2

187
DAGUB
46. tbh
mmmrmmmmmm
I Kolaíarm |
9! fáum við um 12. þ. m. ££1
gj Pantið nú þegar í
£ SÍMA 22 8. m
y Kaupfélag Eyfirðinga. hb
fiiUHUUiUi»iUiHU&
Myndastofan
Gránufélagsgötu 21 er opin alla daga
frá kh 10-6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
Á viðavangi.
Innlend leirbrensla.
Guðmundur Einarsson frá Miðdal
nefnist einn af listamönnum vorum. Um
hann og starf hans á einu sviði segir
meðal annars svo í »Tímariti Iðnaðar-
manna* fyrir skömmu :
»Stofnun merkilegrar iðnar er nú í
aðsígi hér á landi. — Sem mörgum
mun nú kunnugt, hefir Guðmundur
Einarsson listamaður í hyggju að koma
hér upp leirbrenslu og nota til þess
innlent efni.
Fyrir nokkrum árum vann hann tvo
vetur á leirbrensluverkstæði í Múnchen.
Þegar heim kom, tók hann til að rann-
saka nothæfi íslenzkra jarðtegunda til
brenzlu. Prátt fyrir ófullkomin tæki,
báru tilraunir hans góðan árangur.
Hann þóttist sjá, að hér væri gnægð
af góðu efni og fjölbreytilegu. Þar eð
hann skorti fé til frekari athafna, fór
hann þess á leit við Alþingi fyrir tveim-
ur árum, að það veitti honum 3600 kr.
styrk, til þess að hann gæti látið ítar-
legri rannsóknir fara fram og komið
upp litlum brensluofni. Pessu var hafn-
að af miklurn meiri hluta þingmanna,
þótt hann ætti þar góða formælendur.
Guðmundur lét ekki hugfallast, held-
ur hélt áfram tilraunum sfnum; og nú
í vetur fór hann til Þýzkalands og lét
gera þar vísindalegar rannsóknir og
brenzlutilraunir á 8 leirtegundum, er
hann hafði með sér. Pær reyndust flest-
allar vel og nokkrar með afburðum.
Efnisforða segir hann næstura ótæmandi
og víða á svo hagkvæmnm stöðum, að
fluttningskostnaður hingað til Reykja-
víkur yrði tiltölulega hverfandi lítill.
Til þess nú að fá ofninn hingað
heim og koma verkinu allvel af stað
mun sjálfsagt þurfa alt að 10 þús. kr.
Eg þykist þekkja dug og hæfileika Guð-
mundar Einarssonar það vel og er svo
bjartsýnn á sigur góðra mála, að þrátt
fyrir þær torfærur, sem enn eru á leið
hans, finnst mér sennilegast, að á
næsta sumri gefist á að líta mörg
forkunnar fögur iistaverk úr brendum
leir — alíslenzk.
Vafalaust er það, að fyrirtæki þetta
muni bera sig fijótt fjárhagslega. Skraut-
munir þeir, er hingað flytjast af þessu
tagi, eru aliflestir hrein handavinna.
Erlendis mun eldsneyti, sem er annars
aðalkostnaðarliðurinn, vera með svip-
uðu verði og hér, en þó sumstaðar
dýrara; t. d. í Þýzkalandi eru nú kol
þriðjungi dýrari en hér, Framleiðslu-
kostnaður yrði því svipaður hér sem
í öðrum löndum. Á erlendu vöruna
legst svo tollur og ef til vill marg-
föld sölulaun. Að listrænu gildi og
gæðum myndi slíkur iðnaður frá hendi
Guðm. Einarssonar bera af flestu eða
öllu því, er hirigað flyzt sömu teg-
undar...........
Hér gæti orðið með tímanum ótak-
markað verksvið fyrir íslenzka lista-
menn. Þar munu þeir dvelja mörgum
stundum. Þeir munu bíða með óþreyju
við ofninn eftir þvi að sjá, hversu lit-
blærinn hefir heppnast við brenzluna.
Þessi verk verða síðar skraut í opin-
berum byggingum og dýrgripir heim-
ilanna. Engin iðngrein myndi betur
til þess fallin að glæða fegurðarsmekk
íslendinga og efla ræktarsemi þeirra
gagnvart innlendum iðnaði.*
Bankahneyksliö á Seyöisfiröi.
Fyrir nokkru var þess getið hér í
blaðinu, að ástandið í útibúi íslands-
banka á Seyðisfirði væri heldur bág-
borið, þar sem meira en helmingur
þess fjár, er bankinn hefði yfir að
ráða, væri lánaður einum manni, og
mikill meiri hluti þess mundi algerlega
tapaður, eftir því sem sögur hermdu.
Blað eitt hér í bæ, sem sýnist hafa
það hlutverk að verja flestan ósóma
og breiða vængi sfna yfir hann, taldi
sögur þessar á litlum rökum bygðar
og að engu væri trúandi af því, sem
andstæðingablöð íhaldsins segðu um
ástand útibúsins á Seyðisfirði.
Nokkuð styrkti það grun manna
um, að eitthvað væri bogið við stjórn
útibúsins, að bankastjórinn, Eyjólfur
Jónsson baðst lausnar frá næsta nýj-
ári. — Nú er þessu máli svo komið,
að bankaráð fslandsbanka hefir fengið
tvær skýrslur um ástand útibúsins,
aðra frá Svafari Guðmundssyni, sem
fenginn var til að rannsaka ástandið
austur þar; hina frá Eyjólfi Jónssyni
sjálfum. Að fengnum þeim skýrslum
samþykti bankaráðið með samhljóða
atkvæðum að víkja Eyjólfi Jónssyni
nú þegar frá sem útibússtjóra.
Getur nú fyrnefnt blað snúið vopn-
um sínum að bankaráðinu, ef það
treystir sér til.
Læknarnir og veitingavaldið.
Dómsmálaráðherra hefir veitt þrjú
læknaembætti samkvæmt nær einróma
óskum og vilja hlutaðeigandi héraðs-
búa. Er það mjög viðfeldin aðferð
að láta vilja þeirra, sem að læknunum
eiga að búa, koma á þenna hátt til
greina, leyfa þeim að fá þann lækni,
sem þeir bera mest traust til. Lækna-
félaginu, með Guðmund prófessor
Hannesson í broddi fylkingar, hefir
samt sem áður getist svo illa að þess-
ari reglu, að það hefir ákveðið, að
læknar í félaginu sendi umsóknir sínar,
ekki til rétts hlutaðeiganda, stjórnar-
ráðsins, heldur eigi þær að sendast til
embættaveitinganefndar innan Lækna-
félagsins, sem svo velji úr þann, er
henni sýnist. í reyndinni yrði þetta
svo, að veitingavaldið hyrfi úr hönd-
um þeirra, sem eiga að hafa það að
lögum, og yfir í hendur embættaveit-
inganeíndar. Tækist þetta, kæmu að
sjálfsögðu aðrar stéttir á eftir og færu
sömu slóð, lögfræðingar, prestar o. s.
frv. Hér er því gerð tilraun til upp-
lausnar ríkisvaidsins, en Iáta ýms stétta-
ráð koma í staðinn. Stefnir brölt
þetta út i hina mestu ófæru og er
stórskaðlegt, ef það er ekki kyrkt í
fæðingunni.
Blöð íhaldsflokksins hafa sí og æ
barmað sér yfir stéttabaráttunni og
talið hana skaðlega, en nú blessa þau
yfir þetta tiltæki Læknafélagsins. Dá-
laglegt samræmi!
Ætlast var til, að þessi skipulags-
byiting kæmi til framkvæmda við veit-
ingu Keflavíkurhéraðs. Var Jónas Krist-
jánsson Skagfirðingalæknir þar hinn
útvaldi. Tilraunin misheppnaðist, og
hefir Sigvaldi Kaldalóns tengið veit-
ingu fyrir embættinu. íhaldsblöðin
hafa verið með dylgjur um, að hann
mundi verða kúgaður til að segja em-
bættinu lausu, og er hrifning þeirra
mikil, ef sá kúgunarandi gæti orðið
ofan á.
Vandræöi ihaldsins.
Blöð íhaldsflokksins hafa ekki ver-
ið hýr á svipinn síðan það vitnaðist,
að inn á við væri flokkurinn ekki
nefndur Sjálfstæðisflokkur. Nú telja
þau sig þó hafa fundið leið út úr ó-
göngunum, og er bjargráðið í því
innifalið að skýra lesendum sínum frá,
eað skýrsluformið, sem birt hefir verið,
sé úrelt íhaldsdót, eldgamall askoti,
sem ekkert mark sé á takandi lengur!
En nú vill svo óheppilega til fyrir
málgögn þessi, að önnur íhaldsskjöl,
sem standa í sambandi við skýrslu-
formið, hafa komið fyrir almennings-
sjónir, og eru þau dagsett löngu eftir
að flokksforingjunum datt í hug að
fara aö flagga með sjálfstæðisnafninu.
Þetta bjargráð blaðanna reynist því
haldlaust, nema þau vilji halda því
frara, að dagsetningar í Varðarhúsinu
séu falsaðar. Hjer við bætist og, að
blaðið »Vörður« bar sig mannalega
ekki alls fyrir löngu og rausnaðist til
að birta skýrsluformið sjálfur með
þeim rökstuðningi, að það væri góð
fyrirmynd fyrir smala flokksins í öðr-
um kaupstöðum og kauptúnum. Hafa
því fengist skjallegar sannanir fyrir
því, að »Vörður« telur það fyrirmynd
að nefna flokkinn aldrei annað en í
haldsflokk. Er því sjálfsagt að nota
sér þessa fyrirmynd.
Ritstjórar Ihaldsblaöanna
eru um þessar mundir sjúkir af
hryllingi yfir því, að gáfaður og á-
hugasamur íslendingur hefir tekið sér
fyrir hendur að afla sér staðgóðrar
þekkingar á skóla- og mentamálum
nágrannaþjóðanna af eigin sjón og
reynd, og að ætlast er til að skólar
landsins fái að einhverju leyti að njóta
hans nú, þegar hann er kominn heim.
Út yfir alt tekur þó í augum þessara
aumingja, að maður sá, er hér um
ræðir og svona hagar sér, skuli vera
prestvfgður!
Skólasetningarræöa rektors.
Margt taia íhaldsblöðin um ræðu
þá, er hinn nýi rektor flutti við setn-
ingu Mentaskólans. »Vörður« segir
hana hafa verið svo snjalla, að hann
dregur í efa, að hún geti verið eftir
Pálma Hannesson, höfundurinn hljóti
að vera dómsmálaráðherrann sjálfur!
— í ræðunni brýndi rektor mjög fyrir
nemendum að leita sannleikans. Ekki
gast íhaldsblöðunum betur að því en
svo, að þau sýnast hafa orðið stór-
hneyksluð. Sannleiksleitin sé útjaskað
hugtak, sem ekki sé vert að halda
lengur á Iofti. Kvennablaðið »Braut-
in« er hér ekki á sama máli. Segist
blaðið ekki geta komið auga á, að
neitt Ijótt eða rangt sé að brýna fyrir
æskumönnum að leita sannleikans.
Gengur auðsjáanlega alveg fram af
konunum hrakyrði þau, er íhaldsblöð-
in hafa ausið yfir rektorinn í þessu
sambandi.
»Litlu munaöi«.
»Hænir«, blað íhaldsins á Seyðisfirði,
hefir það eftir Birni Kristjássyni, að á
fáum árum hafi bankarnir hér á landi
strikað út lán, sem nema upp undir
20 miljónir króna. Blaðið bætir því við
að enginn hafi treyst sér til að mót-
mæla upphæðinni.
Þennan vísdóm þurfti ekki að sækja
til Björns Kristjánssonar. Það var flest-
um vitanlegt áður, að bankarnir höfðu
tapað þessari upphæð eða raeiru, aðal-
lega fyrir fjársukk samkeppnismanna,
flokksbræðra B. Kr. og »Hænis«.
En i sambandi við þetta 20 milj.
tap, rennir »Hænir« augum til útibús
íslandsbanka á Seyðisfirði og þykir ó-
þarfi að vera að gera veður út af því,
þó að einnar til tveggja milj. kr. tap
bætist við þessa háu upphæð, sem fyrir
var.
«Litlu munaði«, sagði músin. Litlu
munar, segir íhaidsmúsin á Seyðisfirði.
Ein til tvær miljónir í viðbót við 20
miljónir. Það eru ekki aðrir en «kjafta-
kindur* og »slúðurskrifarar«, eins og
»Hænir« orðar það, sem ætla að «rifna«
út af öðru eins lítilræði.
«Eintal sálarinnar».
Valtýr Stefánsson ætlaöi að teija sig
lítið eitt frá áveitustarfinu og ganga af
Jónasi Jónssyni pólíkst dauðum. Þetta
starf átti aðeins að varða skammæar
morguntafir, en allir vita nú, hvernig
honum hefir farist þetta úr hendi og
að tafírnar eru að verða nokkuð lang-
dregnar, án þess þó að nokkru miði
áfrm með starfið.
Maður er nefndur Jón Björnsson og
er ættaöur úr Svarfaðardal. Er það
honum fremur til sóma, en sveitinni
miður. Maður þessi settist að hér á
Akureyri fyrir nálega hálfu öðru ári
og tók að gefa út blað, sem átti að
hafa sama hlutverk með höndum, og
morguntafir Valtýs stefndu að. Hafði
J. B. dvalið allianga hríð í Reykjavík,
áður en hingað kom, og reikað þar
tindilfættur um fjólugarða Morgun-
blaðsins. En um afrek hans f þá átt
að koma Jónasi Jónssyni á kné, er það