Dagur - 21.11.1929, Page 1

D A O U R
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi J óhanns-
son í Kaupfélagi Eyfiró-
inga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Noröurgötu 3. Talsimi 112.
Uppsögn, bundin við árm-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
• • • •-•-•■••• •-
XII. ár.

# « #' • ««#-#--# • • • • • • •
# • • •-•-
-#T#-#^ #-• ♦-•- • • # •
• #••• • •

Akureyri, 21. nóvember 1929.

48. tbl.
>-•-♦-••-•-
••••••
Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi.
Ný kvæöi. Reykjavík.
1929.
Þegar ný bók kemur fyrir al-
mennings sjónir, hlýtur að sjálf-
sögðu sú spurning að vakna með-
al bókavina, hvernig hún sé -—-
hvort nokkrár líkur séu til þess,
að henni auðnist að reynast eitt-
hvað annað og meira en venjuleg
dægurfluga, sem annaðhvort fell-
ur niður andvana við lesturinn,
eða í bezta lagi getur skemt les-
anda sínum eina stund, en er svo
dæmd til að safna ryki á hillu eða
í skáp og vera gleymd um alla ei-
lífð. — Því er ver og miður að
þannig er því varið með margar
— jafnvel flestar — þeirra mý-
mörgu bóka, sem árlega koma út
víða um heim. Og enda þótt vér
íslendingar látumdálítiðdrýginda-
lega yfir bókmentagróðri vorum,
og það stundum í svo ríkum mæli,
að svo virðist sem sumum hverj-
um finnist, að vér stöndum með
þeim fremstu 1 röð, þá er nú
sannleikurinn sá, að vorar bækur
eru enganveginn undantekningar
frá reglunni, nema síður sé. En
svo er þó fyrir þakkandi að einn-
ig vér eignumst bók og bók, sem
ber þess augljós merki, að andi
hinnar eilífu listar hefir leikið
um hana í höndum skapara hennar
og að henni er ætlað lengra líf og
æðra hlutverk en öllum fjöldan-
um. Á þessu hausti höfum vér
eignast eina slíka bók, en það er
»Ni/ lcvæði« eftir Davíð Stefáns-
son.
Þegar slík bók kemur fram —
hver sem höfundur hennar annars
er — er ástæða til að gleðjast, til
að fyllast aðdáunar og þakklætis,
til að viðurkenna gildi hennar í
fullum mæli, til þess að sem flest-
um samtíðarmönnum geti orðið
það ljóst, að þeim í henni er gefin
lind til ljúfra nautna og andlegrar
gleði og endurnýjunar, ef þeir að-
eins kunna að meta hana og taka
við henni eins og annari gjöf frá
heimi listarinnar. En þó sorglegt
sé, er því oft svo varið með beztu
listaverkin — sérstaklega þegar
um ljóð er að ræða — þau sem
sköpuð eru til þess að standast
eldraun tímanna, að það er kom-
andi kynslóðum ætlað að ausa af
þeim sífelt nýjum lindum sér til
andlegrar endurnæringar, en sam-
tíðarmenn þeirra vel flestir hafa
gengið fram hjá þeim í athuga-
leysi og ósnortnir, þeir hafa þar
á móti verið að dá dægurflugurn-
ar, sem þeir þó voru búnir að
gleyma að morgni.
Fyrir skömmu var hægt að lesa
í blaði einu tvo ritdóma. Fjallaði
annar þeirra um bók, sem er
sjaldgæf að öllu listrænu eðli, og
hinn um !bók af venjuíégri gerð,
engan veginn bráðónýta, en held-
ur ekkert framúrskarandi að
neinu leyti. Kom það skýrt í ljós,
að ritdómarinn var langtum
hrifnari af hinni síðari bókinni.
Það er í sjálfu sér ekki hægt að
áfella manninn fyrir það, enáhinn
bóginn er það leiðinlegt, er slíkt
dómgreindar- og þekkingarleysi
kemur opinberlega fram, því það
hlýtur að verða til þess að villa
fyrir í stað þess að leiðbeina; og
þegar litið er á dóma þá, er birzt
hafa um þessa nýju ijóðabók
Davíðs Stefánssonar og þeir born-
ir saman við dóma, er birzt hafa
um aðrar bækur, sem út hafa
komið á þessu hausti, þá lítur svo
út, sem væri hún að engu eða litlu
leyti fremst í röð, að minsta kosti
hefir það sézt, að sumir ritdómar-
ar hafa þótzt vera færir til að
veita skáldinu talsverðar átölur —-
jafnvel öðrum fremur — og eng-
inn hefir orðið til að varpa hon-
um upp á meðal »stjarnanna«,
eins og gert hefir verið með, suma
aðra. — Tilgangurinn með þess-
um línum er þá heldur engin slík
stjörnusköpun; en þar á móti
vírðist ekki úr vegi að benda á þá
siaðreynd, að séu nokkrir meðal
núlifandi skálda vprra, sem verð-
skulda að list þeirra sé ætlað langt
iíf, og að hún eigi eftir að verða
ókomnum kynslóðum til andlegr-
ar nautnar og endurnýjunar, þá
vei'ður í nafni alirar sanngirni að
teljq Davíð Stefánsson þar
fremstan í flokki. — Hver ný
ljóðabók frá hans hendi er því
viðburður í bókmentalífi voru, og
það viðburður, sem í sjálfu sér er
svo mi’kiJs verður, að hann krefst
þess, ?ð lionum sé veitt sérst.ök
athygli. —
Um Ijóðabókina »Ný kvæði«,
væri ef íil vill nóg að segja eina
einustu setningu:
Þetta eru Ijóð!
— Sagan segir, er Eysteino As-
grimssrn hafði kveðið »Lilju«,
liafi það orðið málsháttur: »öll
skáld vildu Lilju kveðið hafa« —
og hver mundi ekki vilja óska sér
slíkrar andagiftar og tilþrifa í
ljóðlist sem þeirrar, er kemur
fram hjá Davíð?
Þegar kvæðin í þessari nýju
b'ók hans eru borin saman við
kvæðin í eldri ljóðasöfnum hans,
kemur það mjög glögglega í 1 jós,
að hér er að ræða urn talsverða
breytingu, jafnvel þótt undi 'íón-
armr — það berandi í listinoi —
séu hinir sömu. — Hugsunin er öll
skýrari, hver ljóðlína djarfari og
ákveðnari, hér er því í raun og
veru um framför að ræða, einkum
þegar þess er gætt, að hið Ijcð-
ræna eðli kvæðanna enganveginn
nefir minkað; en hér koma fram
nýjar hliðar, sem áður voru að
meira eða minna leyti huldar í
mistri óljósra hugsana.
Áður var það leikur æskunnar í
ljóði — draumar um ónumin lönd
í heimi listarinnar. Nú eru löndin
fundin — og lífsreynsla fulltíða
manns og þroskaðs listamanns
anda varpar skiftandi ljósi og lit
verpum skuggum yfir hið fundna;
en alt er skýrt í deiglu glóandi
þjáninga, hert í heitu blóði og
fægt undir sólbrosum sköpunar-
gleðinnar.
Davíð Stefánsson sat frá önd-
verðu við fætur meistaranna og
lærði, því varð hann fullnuma í
list sinni og í því ytra fremri
flestum öðrum. En það kom fyrir
að hægt var að finna áhrif, sem
urðu frumleikanum yfirsterkari,
án þess þó að hægt væri að bregða
honum um eftirlíkingar. — Nú
kemur hann fram einn og óstudd-
ur. Hann heldur trygð við það,
sem fyr endurnærði, glæddi og
studdi hina ungu list hans, en hin
þroskaða list hans byggir á sjálfri
sér. — Það sem einkum vekur eft-
irtekt í þessum nýju kvæðum er
»dramatiskur« þroski meiri og
sterkari en áður kom í ljós. Mætti
í því sambandi benda á margt í
safninu; en sérstaklega finst mér
ástæða til að vekja athygli á hinu
mikla kvæði um Nero (»Meðan
Rómaborg brann lék Nero á sítar
og söng —«). Er það óe'fað sér-
stætt kvæði í íslenzkum bókment-
úm, og væri vel þess vert, að um
það væri ritað sérstaklega, það er
stórfenglegt og fagurt — skylt
því er kvæðið »Hrærekur konung-
ur á Kálfskinni«...
Apnars er það erfitt að nefna
einstök kvæði í þessari ljóðabók.
Við lesturinn • finst manni hvað
eftir annað, að það kvæðið, sem
maður les, sé — hljóti að vera —
það bezta; og fjölbreytnin er mik-
ii —- harpa Davíðs hefir aldrei
einstrengjuð verið. — Eg hefi
heyrt mann segja um kvæðið,
»Þetta er kvæðið um konurnar
þrjár«, að hærra yerði trauðla
komist, kvæðið sé svo fagurt — en
hvað á þá að segja um kvæði eins
og »Nú sefur jörðin«, »01íuviðui’-
inn«, »Konan, sem kyndir ofninn
minn« — og mörg önnur? Sérstök
eftirtekt skal vakin á kvæðunum
»Rússneskur prestur« og »Harún
Alraschid« — hið síðarnefnda
vakti hjá mér endurminningar um
austurlandaljóð Levertins, sem
sjálfur var austurlandabúi að ætt
og öllum tilfinningum, þótt örlög-
in gerðu hann að sænsku skáldi og
fagurfræðingi — nær verður því
naumast komist austurlenzkri
glóð af íslenzku skáldi.
Af ofanskráðum samanburði á
þessari nýju bók Dávíðs við eldri
kvæði hans verður það ljóst, að
honum hefir farið mikið fram,
síðan »Kveðjur« komu út — en
það er þó ekkert framar vonum.
— Honum hefir verið spáð glæsi-
legri framtíð sem ljóðskáldi og
þao ei’ gleðilegt, að þær spár hafa
ræzt svo fljótt og svo fullkomlega
sem raun er á orðin.
í erlendu tímariti stóð fyrir
nokkrum árum um Davíð Stefáns-
son eitthvað á þá leið, að ástæða
væri til að ætla, að list hans mundi
verða til þess, að endurnýja mál-
meðferð og stíl íslenzkrar ljóða-
gerðar — og það verður ekki ann-
að sagt, en að þessi orð séu að
koma fram. — Þegar í.öndverðu
urðu menn þess varir, að eitthvað
alveg nýtt kom inn í ljóðlist vora
með Davíð, en nú fyrst er hægt að
glöggva sig á, í hverju þetta nýja
er fólgið: án þess að glata gömlu
verðmæti í háttum ljóðanna, hefir
honum fremur öðrum núlifandi
skáldum tekist að hreinsa hinn
dauða þunga, sem oft hefir fylgt
íslenzlíri Ijóðagerð og sogið merg-
inn úr listinni, burtu úr mál-með-
ferð ljóða sinna, c5g um leið hefir
hann nýskapað frumlegan stíl,
sem er hans eiginn, en þessi stíll
hans er í einu háleitur og einfald-
ur, hreinn og fagur.
Friðrilc Ásmuvdsson Brekkan.