Dagur - 20.03.1930, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fiintu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Byfirð-
inga.
XIII. ár
rT
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyi-ir 1. des.
Akureyri, 20. Marz 1930.
14. tbl.
Kúvefidinp^itialdsins.
Pjóðkunnugt er það, að íhalds-
flokkurinn á þingi barðist eins og
grimmt ljón gégn því, að ríkið tæki
ábyrgð á öllum skuldbindingum
Landsbankans. Taldi flokkurinn það
mikinn skort á ábyrgðartilfinningu
að vilja hleypa ríkinu út f slíkan
voða. Sömu stefnu var haldið fram
úr liði Ihaldsins á síðasta þingi,
þegar verið var að stofna Búnaðar-
bankann með lögum. Ríkið mátti
ekki taka ábyrgð á þeirri stofnun.
Málskrafsskjóða flokksins, Magnús
fyrrum dósent, líkti þeirri aðferð,
að ríkið tæki ábyrgð bæði á Lands-
bankanum og Búnaðarbankanum,
við það, >þegar gálausir menn
skrifa upp á hvern víxil«, þá færi
að verða lítið gagn að ríkisábyrgð-
inni, enda taldi M. J. ábyrgðina á
Búnaðarbankanum beina »árás< á
Landsbankann, og það þótt banka-
ráð Landsb. hefði veitt hugmynd-
inni uni stofnun Búnaðarbankans
eindiegin meðmæli sín.
En þegar fslandsbanka var lokað
f byrjun febrúar þ. á. kom nokkuð
annað hljóð f strokkinn hjá fhalds-
liðinu. Bankinn bað ríkið að
ábyrgjast fyrir sig 35 miljónir: Svar
íhaldsins var: Já, já, við viljum að
ríkið ábyrgist þessar 35 miljónir. —
Er nú ekki réttara að láta meta hag
bankans, áður en ríkið er látið
ganga i þessa miklu ábyrgð? spurðu
andstæðmgar íhaldsflokksins.— Sei,
sei, nei, þess þarf ekki, svaraði
fhaldið. Við viljum láta rikið taka
35 milj. kr. ábyrgð fyrir íslands-
banka athugunar- og rannsóknar-
laust.
Þegar engin von var um að þess-
ari frekjufullu ábyrgðarkröfu yrði
sinnt, sneri thaldið sér að varatillögu
bankastjórnarinnar. Við sláum 25
miljónum af ábyrgðarkröfunni, sögðu
íhaldsmenn. Samkvæmt þvi átti ríkið
að ábyrgjast 10 miljónir athugunar-
og rannsóknarlaust. Þetta niðurboð
á ábyrgðinni fékk engan byr utan
íhaldsflokksins.
Um þessa frekju íhaldsmanna
fyrir hönd erlenda hluthafabankans
farast kvennablaðinu »Brautin< svo
orð:
»Pað verður ekki á þetta mál
minst, án þess að vita stórlega
Sjálfstæðisflokkinn og blöð hans
fyrir framkomu þeirra í málinu, sem
að voru áliti er lftt verjandi.
Peir heimta, að landið taki á sig
stórkostlegar ábyrgðir fyrir bankann,
sem kunnugt er um að er mjög
illa staddur, og það' sem verst er,
þeir vilja takaásig þessar gífurlegu
ábyrgðir, án þess að fram fati ná-
kvæm rannsókn á hag bankans.
Með öðrum orðum, þeir vilja í
blindni leika sér með lánstraust
landsins og ábyrgð ríkissjóðs, án
þess að hafa nokkra vissu fyrir þvi
að hægt sé að bjarga bankanum
eða ekki.
Peir vilja leggja að órannsðkuðu
máli ef til vill tugi miljóna ábyrgðir
á herðar alþýðu, sem er að sligast
undir sköttum og skyldum, til þess
að bjarga við töpum jafnvel erlendra
lánardrottna, sem hölðu öll skilyrði
til þess að sjá sjálfum sér borgið
í tíma og mega þvi sjálfum sér um
kenna hvernig komið er.
Slík framkoma Sjálfstæðisflokksins
er ekki heilbrigð og sýnist hér ætla
að endurtaka sig hið sama, sem
skeði hér fyrir nokkrum árum,
þegar isl. stjórnin kastaði mestum
hluta af miljónaláninu enska i ís-
landsbanka, án þess að láta þá fara
fram fullnaðarrannsókn á bankanum,
og reis^ hann þá svo við að til
frfimbúðar yrði.
Hér á að fara aftur eins að ráði
sínu, það á að fórna öllu, án þess
að gera sér nákvæma grein fyrir
hvort sú fórn kemur að verulegu
gagni.
»Sporin hræða«, segir máltækið,
það virðist ástæða til þess að al-
þýða manna hræddist að fylgja
þeirri leið, sem Sjálfstæðismenn
hafa stungið upp á í þessu máli,
því nóg er þegar tapað vegna
vanrækslu hinna leiðandi manna á
nákvæmri rannsókn, áður en hjálp
hefir verið veitt«.
Til skýringar skal það tekið fram,
að alstaðar þar sem »Brautin« talar
um »Sjálfstæðisflokk« og »Sjálfstæð-
ismenn«, á blaðið við Ihaldsflokk-
inn.
Pað, sem hér að ofan er tilfært
eftir »Brautinni«, er gott sýnishorn
þess, hvernig jafnvel þeir, sem
standa nærri íhaldsflokknum, líta á
framkomu íhaldsmanna í banka-
málinu.
Eins og kunnugt er, urðu enda-
lyktir íslandsbankamálsins þær, að
afgreidd voru lög um »Útvegs-
banka ísiands h. f.«,' Útvegsbank-
inn verður stofnaður með 1l/2 milj.
kr. hlutafjárframlagi úr ríkissjóði
og einni milj. kr. "sem aflað sé með
hlutafjársöfnun innanlands. Heimilt
er að bankinn taki við starfrækslu
og stjórn Fiskiveiðasjóðsins.
Hinsvegar leggur rlkissjóður ís-
landsbanka til 3 milj. kr. af enska
láninu sem forgangshlutafé gegn að
minsta kosti 1 ‘/2 milj. kr. forgangs-
hlutafé innanlands og a. m. k. 4J/2
milj. kr., er lagt sé fram sem for-
gangshlutafé eða áhættufé frá lán-
ardrottnum bankans erlendis. Peg-
ar þessum skilyrðum er fullnægt,
rennur íslandsbanki inn I Útve|»s-
bankann og hættir að vera til sem
sjálfstæð stofnun. Verði skilyrðun-
um hinsvegar ekki fullnægt, fer
fram skiftameðferð á búi íslands-
banka. Núverandi hlutafé íslands-
banka verður afskrifað þegar i stað
og hlutabréfin feld úr gildi.
Með þessari niðurstöðu málsins
greiddu allir íhaldsmenn á Alþingi
atkvæði að lokum, að einum und-
anskildum (Einari á Geldingalæk).
Skömmu eftir Iokun íslandsbanka
skrifaði J. J. dómsmálaráðherra grein
f Tímann og sagði þá meðal annars:
iíslandsbanki hefir átt að vera
fiskiveiðabanki íslands, en verið illa
rekin, sem raun ber vitni um. Nú
er stofnaður búnaðarbanki fyrir for-
göngu Framsóknarmanna. Lands-
bankinn hefir verið gerður að virki-
legum þjóðarbanka fyrir forgöngu
hins sama flokks. Priðja verkefnið
bíður þeirra, sem hafa nógan kjark
og manndóm til þess að sigrast á
stórum erfiðleikum. Pað er að láta
rfsa úr rústum hins hrunda,- er-
lenda, ógiftusamlega spekulantions-
banka, trausta, örugga lánsstofnun
fyrir sjávarútveginn*.
Af niðurstöðu málsins, sem drep-
ið hefir verið á hér að framan, má
sjá, að stefna dómsmálaráðherrans
hefir sigrað. Með stofnun Útvegs-
banka íslands er verið að reisa
trausta, örugga lánsstofnun fyrir
sjávarútveginn á rústum hins hrunda
fslandsbanka.
En kúvendingar íhaldsmanna á
Atþingi í bankamálunum eru hinar
hjákátlegustu.
Peir byrja með þvi að hefja
harðvítuga andstöðu gegn allri rík-
isábyrgð á Landsbankanum og Bún-
aðarbankanum.
Næst vilja þeir með miklu offorsi
skella; á 35 milj. kr. rikisábyrgð
vegna íslandsbanka að óathuguðu
máli. Pað er fyrsta kúvendingin. —
Pegar það fæst ekki, ætla þeir að
láta sér nægja 10 milj. kr. ábyrgð.
Par kemur önnur kúvendingin.
Enn sætta þeir sig við, að rfkis-
sjóður leggi aðeins 3 milj. kr. af
enska láninu i forgangshlutafé til
fslandsbanka með ákveðnum skil-
yrðum — þriðja kúvending — og
þegar þeim skilyrðum sé fullnægt,
pá hætti Islandsbanki að vera til. Pað er
fjórða kúvendingin.
Fimta og síðasta kúvending t-
haldsins i bankamálinu er í þvi fal-
in, að loks sætta þeir sig við að
samþykkja, að Islandsbanki skuli tekinn
til skiftameðferðar, ef áðurnefndum
skilyrðum verði ekki fullnægt,
»Vér brosum* yfir endalokum
bankamálsins, segja íhaldsmenn í
Morgunblaðinu. Pað er sannarlega
ekki að ástæðulausu, að þeir brosa
að sjáffum sér, þegar þeir líta yfir
farinn veg. »Vér höfum unnið stór-
sigur í íslandsbankamálinu« láta
fhaldsmenn blöð sín hrópa. í sam-
bandi við þann sigur (!) hefðu þeir
gott af að hugleiða orð Pyrrusar
konungs, er talið var að hann hefði
sigrast á Rómverjum. Pau orð voru
á þessa leið: »Vinni eg aftur slík-
an sigur, þá er úti um mig«.
-..—o— -
S ims keyti.
(Frá Fréttastofu íslands.)
Rvík 13. marz.
Réttarrannsókn fer fram út af
heimsókn Helga Tómassonar til
dómsmálaráðherrans. Rannsóknar-
dómari er Pórður Eyjólfsson Iög-
fræðingur.
Varðskipið Ægir hefir tekið tvo
enska botnvörpunga; fékk annar
þeirra 1000 kr. hlerasekt, en hinn
15 þús. kr. sekt og allt upptækt;
var þar um ítrekað brot að ræða.
Búist er við að annari umræðu
fjárlaganna verði lokið í nótt, en
að þriðja umræða fari fram á mánu-
daginn kemur, og að þá hefjist eld-
húsumræður. - Jónas ráðherra er
farinn að taka þátt í þingstörfum.
Vestmannaeyjum: Færeysk skúta
sigldi á vélbátinn Nonna nú í vik-
unni, skamt frá Eyjum. Nonni sökk
þegar. Fjórir skipsmanna björguð-
ust upp á skútuna, en sá 5., sem
var Færeyingur, drukknaði.
Berlin: Rikisþingið hefir lagt fulln-
aðarsamþykt á Youngsamþyktina.
London: Búist er við, að flota-
málaráðstefnunni verði lokið í næstu
viku. •.
14. marz.
Önnur umræða fjárlaganna stóð
til miðnættis; þá hófst atkVæða
greiðsla og stóð í tvær stundir.
Breytingatillögur voru 100, þar af
Iiðlega 60 frá fjárveitinganefnd; voru
þær allar samþyktar, nema tvær.
Hækkað var framlag til nokkurra
vega, svo sem Kjósar- Blönduhlíð-
ar- og Biskupstungnavegar, um
5000 kr. til hvers. Framlag til einka-
síma í sveitum var hækkað um 10
þús. kr., en liður um nýjar síma-
lagningar lækkaður úr 150 þús. nið-
ur i 100 þús. kr„ en tekin upp 75