Dagur - 01.05.1930, Blaðsíða 1

DAOUR
kamur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlf.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfélagi Ejrfirð-
inga.
••••••••••<
XIII

Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsfmi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
- ••••••••
•-••••• • • • •-
Akureyri, 1. maí 1930.
22. tbl.
III.
Til sannindamerkis um að hér
er ekki farið með mál gripið úr
lausu lofti, eða ástæðulausar á-
deilur og getsakir í garð þess
minnihlutans á þingi, sem íhalds-
menn skipa, skal bent á það, að
öll þau þing, sem Framsóknar-
flokkurinn var í stjórnarandstöðu
á þingi, að einu ári undanskildu.
tóku eldhúsdagsumræðurnar aldrei
yfir meira en einn dag (1925 tvo
daga) og stjórnarandstæðingar,
sem þá voru, stiltu umræðunum
svo í hóf, að þeir jafnvel stund-
um fólu einum einasta ræðumanni
að hafa orð fyrir flokknum, til
þess að tefja þingstörfin sem
allra minst — þannig var það ár-
in 1926 og 1927, er núv. forsætis-
ráðherra Tryggvi Þórhallsson
einn deildi á stjórnina af hálfu
Framsóknar. Síðan íhaldsmenn
komust í minni hluta hefir lítið
borið á slíkri nærgætni. Þvert á
móti, — í fyrra komst tala eld-
húsdaganna upp í fimm, og æti-
uðu þá bjartsýnir menn að há-
markinu væri náð, en hvernig fór?
Á þessu merkisári 1930 tóku eld-
húsverkin 9 daga — og nú er ekki
vert að spá neinu um framtíðina,
að nminsta kosti ekki á meðan
ræðuskörungar íhaldsins, sem nú
eru, eiga sæti á þingi.
Allan þennan óratíma hefir
þingið verið tafið í vetur að á-
stæðulitlu, aðeins til þess að
nokkrir íhaldsmenn hefðu þá
skemtun að heyra sjálfa sig tala;
— en dýrt er það fyrir þjóðina
þetta íhaldsspaug, og það þótt að-
eins sé litið á bein útgjöld, sem af
því leiða: Fjöldi manns — um 70
— starfar við þingið með fullu
dagkaupi — og þar við bætist
prentunarkostnaður á öllum þess-
um ræðum, því auðvitað eykst
prentunarkostnaður á Alþingis-
tíðindunum alveg gífurlega sök-
um þeirra.
Til samanburðar á afstöðu
flokkanna í þessu atriði er eftir-
farandi skýrsla (hún birtist í
»Tímanum« fyrir skömmu), at-
hyglisverð fjrrir almenning.
Eldhúsræður Framsóknaríl. 1925-27
Ræðu- Ræðu- Dálkar
menn fjöldi alls
1925 6 9 62
1926 1 4 14
1927 1 1 ‘/4
Alls 8 14 76»/4
Meðaltal %Vi 4 */a 251/4
Eldhúsræöur íhaldsmanna 1928-29
Ræðu- Ræðu- Dálkar
menn fjöldi alls
1928 9 17 186'/2
1929 10 21 261
Álls 19 *38 447 >/2
Meðaltal 91/2 19 2233/4
Skýrslan sýnir að meðaltal
dálkafjölda og þar af leiðandi líka
kostnaður af eldhúsræðum Fram-
sóknarfl. á 3 árum, þegar hann er
í stjórnarandstöðu, er aðeins rúm
11% af því, sem íhladsmenn hafa
eytt fyrir þjóðinni í 2 ár, sem þeir
hafa verið í sömu afstöðu. — ó-
reiknaður er dálkafjöldi og kostn-
aður við ræðurnar í ár; en auð-
sjáanlega verður það miklum mun
meira en áður eru dæmi til.
Þótt þetta ef til vill þyki ekki
mikið, þá er það samt gott dæmi
þess, hversu sárt þessum þing-
mönnum tekur til ríkissjóðsins og
þeirra mörgu fátæklinga í land-
inu, sem greiða kostnaðinn fyrir
vaðal þeirra í sköttum og tollum.
IV.
Væru nú þessar ræðúr nokkur
menningarauki fyrir þingið og
þjóðina, væru þær almenningi til
fróðleiks og skilningsauka á opin-
beru lífi og þingmálum í heild
sinni, þá væri sök sér þótt miklu
sé til þeirra kostað af almanna fé-
En ekki er því að heilsa; eftir því
sem bezt verður séð af þeim, sem
birzt hafa, er uppistaðan í þeim
rakalausar dylgjur og getsakir í
garð ráðherranna og ívafið rang-
færslur,. rökvillur og blekkingar.
— Það einasta sem þær hafa til
síns ágætis er, að þær á einn hátt
sanna hina eðlisfræðilegu kenn-
ingu um hringferð efnanna: Þær
hafa staðið í dálkum íhaldsblað-
anna, hverfa þaðan í heilabú f-
haldsþingmanna, endurfæðast
gegnum munn þeirra og hverfa
aftur í dálka íhaldsblaðanna — og
afrit birtist í Alþingistíðindunum
— »atter og fram det er lige
langt«, sagði Peer Gynt. —
Um þetta atriði fórust forsæt-
isráðherra þannig orð í svarxæðu
sinni til Magnúsar Jónssonar
(mánud. 24. marz):
»Þá ætla eg að víkja nokkrum
orðum að því, sem hv. 1. þm.
Reykv. sagði um eldhúsdaginn og
þýðingu hans. Hv. þm. gat þess
réttilega að . við hefðum ólíka
skoðun á þýðingu þess dags. Hv.
þm- áleit hann þýðingarmikinn og
alvarlegan dag. Hann áleit eldhús-
daginn sérstaklega góða sögulega
heimild. Verð eg að segja, að mér
virðist það ekki fara vfel á því, að
prófessor í sögu við háskólann
skuli leggja slíkt mat á það, hvað
séu góðar sögulegar heimildir.
Eg er ósammála hv‘. þm. því að
mér virðist þessi eldhúsdagur
vera eins og Fnnir fyrri. Þeir hafa
aðallega verið þannig, að hv.
stjórnarandstæðingar háfa tekið
heila dálka upp úr Morgunbl. og
látið prenta þá í Alþingistíðind-
unum. Hv. þm. kom líka með
heilan árgang af Morgunbl. eðá
ísafold og lagði hann á borðið hjá
sér, þegar hann fqi- að tala. Nú
er það lýðum ljóst hversu góð
söguleg heímild greinarnar í
Morgunbl. eru- Og ekki verða þær
betri fyrir þnð, þó að þær séu
endurprentaðar í Alþing'.stíðind-
unum.
Eg lít á eidhúsdaginn, eins og
hv. stjórnarandstæðingar stunda
eldamenskuna nú, sem ómerkilega
tilraun til að lengja þingið. f
fyrra var hann ekkert annað en
það, að prenta upp það, sem blöð
íhaldsmanna höfðu flutt árið á
undan. Þessvegna álít eg, að það
hefði verið miklu einfaldara fyrir
þessa hv. þm. að merkja þá dálka
með rauðu, sem þeir vilja láta
prenta upp, og koma með þá
þannig í prentsmiðjuna, heldur en
að vera að slíta sér út á því að
vera að tala þetta hér á Alþingi og
þreyta okkur á því að hlusta á
þá«.
Þegar farið er að athuga þessai'
»söguheimildir« — eldhúsræður í-
haldsmanna á þingi, og þá eink-
um höfuð gagnið, ræðu Magnúsar
Guðmundssonar fyrv. ráðherra,
þá kemur í ljós, að hún er í ríkum
mæli það sem fjármálaráðherra
Einar Árnason sagði um hana í
lok fyrstu svarræðu sinnar: »full
af hógværum blekkingum og rök-
villum í nær hverju atriði«. Hér
er ekki rúm eða tækifæri til að
fara út í alla þessa löngu ræðu;
skal aðeins bent á nokkur höfuð-
atriði þessu til sönnunar:
V.
M. G. gerði mikið úr að forsæt-
isráðhei'ra hefði lánað kaupmanní.
einum í Reykjavík 300.000 kr- úr
»Brunabótafélagi íslands«. Fór
hann um þetta mörgum miður
góðgjömum orðum og sem naum-
ast urðu skilin öðru vísi en sem
dylgjur um óheiðarlegleika í garð
ráðherrans. Svar ráðherrans við
þessarj árás er á þessa leið:
»Eg verð að segja að þetta var
það illgjarnasta, sem kom fram i
ræðu hv. þm., og hv. þm. veit vel
hvernig á þessu stendur. Það var
einn af hans kunnustu fylgis-
mönnum, sem lagði til að stjórn'
Brunabótafélagsins fengi heimild
til að gera þetta til þess að reyna
að bjarga allmiklum fjármunum
fyrir B runab ó> tafé lug Isljinds.*
Forstjóra Brunabótafélagsins
fyrverandi mun ekki hafa gengið
annað til en þetta. Ef hv. þm. því
óskar að ræða þetta frekar, þá
getur hann fengið allar upplýsing-
ar um þetta mál hjá þessum sam-
herja sínum«.
Þetta svar er svo ótvírætt, að
það þarf engrar skýringar við.
Það virðist liggja í augum uppi,
að M. G. hafi reynt til að blekkja
með því að skýra rangt frá for-
sendum — sem honum þó voru
kunnar.
-----o----
I Imimi saminn.
45,000 heimili i höf-
uðstað Svíaveldis standa
að kaupfél. „Stockholmu.
Sá sem bjh í Stockholm eða er
þar á ferð, hlýtur að taka eftir, að
á bak við merkið, K. F. S., sem
táknar »Konsumtionsföreningen
Stockholm* geymist lifandi og starf-
andi veruleiki. Á götum úti, þar
sem umferðin er mest, rekur mað-
ur hvað eftir annað augun í bíia
merkta þessum stöfum innan um
alla vagnaþvöguna. Og komi mað-
ur inn í sporvagn, þá mæta stafirn-
K. F. S. þar augum og minna á
tilveru félagsins, því þar standa
þeir á glugganum öðrumegin — og
undir stendur upplýsing um að
félagið eigi 176 búðir, sem verzli
með lífsnauðsynjar í bænum. Yfir
töluna 176 er þó alstaðar strikað,
og hún Ieiðrétt i 232. — Af þessu
er hægt að skilja, hvílíkur vöxtur
er í félaginu — og ennþá betur
þegar þeirri upplýsingu er bætt við,
að talan 232 er þegar úrelt —
búðirnar eru 239 — eða kannske
enn fleiri nú, er þessar línur eru
skrifaðar. —'Aðeins þetta sýnir, að
hér er að ræða um hreyfingu, sem
hefir þróun tímans með sér í rík-
um mæli.
* L<?turbreyting blaðsins.