Dagur - 04.09.1930, Side 1

DAGUR
Kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í ICaupfélagi Eyfirð-
inga.
• ••••• •
XIII. ár:
Afgreiðslan
er hjá J6ni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 4. September 1930.
50. tbl.
fljnnl 09
Brekkutiæjarránið.
Fyrir nokkrum árum kærði mikill
meiri hluti allra safnaðarmeðlima
í öllum kirkjusóknum prest sinn og
afsagði hann fyrir ókristilegt athæfi.
Petta var á þeim tímum, er íhalds-
menn höfðu völdin i landinu. Og
auðvitað brugðust þeir við eins og
við var að búast af þeim. Peim
fanst það lítilfjörlegt mál og ekki
taka því að skífta sér af því, þó að
hatur og illdeilur ættu sér stað milli
prests og safnaðar. Peir, sem með
vöidin fóru þá, sýndu söfnuðinum
þá lítilsvirðingu að ansa honum ekki
einu orði.
Svipað mál hefir aftur upp komið
fyrir skömmu á öðrum stað i land-
inu. Pað er hið svonefnda Bjarna-
nesmál. í Brekkubæ, sem er hjáleiga
frá Bjarnanesi, bjó fyrir nokkrum
árum fátæk ekkja, Sigríður að nafni.
Henni lék hugur á að fá ábýliskot
sitt keypt vegna uppvaxandi sonar
síns, er Bjarni heitir. Páverandi
prestur í Bjarnanesi lofaði henni
kotinu og sýslunefnd mælti með
sölunni. Treysti þá ekkjan því, að
hún væri búin að koma þessu
áhugamáli sínu í gott horf, en gat
ekki þá þegar gengið að því að
kaupa jörðina vegna efnaskorts, en
taldi sér hana hinsvegar vísa og
bjóst ekki við að gefin loforð yrðu
svikin.
Nú urðu, prestaskifti í Bjarnanesi
og þangað kom síra Ólafur Stephen-
sen. Hann hafði til ábúðar beztu
jörðina í sveitinni og slægjur svo
miklar, að hann gat ekki nándar
nærri unnið þær upp. Prátt fyrir
það litur hann ágirndaraugum á kot
ekkjunnar. Hann gerir sér þá hægt
um hönd, svikur áður gefin heit
við ékkjuna, spillir fyrir sölu litla
býlisins hjá stjórnarvöldunum og
sýnir sig í því að vilja flæma ekkj-
una og son hennar burt af jörðinni.
Ekkjan leitar þá til prests i raun-
um sínum, reynir að telja honum
hughvarf og reynir að fá hann til
að mæla með því, að hún fái jörðina
keypta, svo að sonur hennar þurfi
ekki að hrekjast þaðan að henni
látinni. En við slíkt er ekki komandi.
Prestur sýnir ekkjunni hinn megn-
asta hrottaskap, ekki aðeins i orðum
heldur og í verki, því hann þrífur
í axlir henni og varpar henni út úr
húsi sínu. Prestur er sagður karl-
menni að burðum!
Skömmu siðar deyr ekkjan i
Brekkubæ. En svo aðþrengd var
hún orðin af sambúðinni við sálu-
sorgara sinn, að hún má ekki afbera
þá hugsun, að hann kasti rekunum
á kistu sína að sér látinni, og til þess
að verða við bón hinnar deyjandi
móður, leggur sonur hennar það
erfiði á sig að sækja prest langar
leiðir, til þess að framkvæma þá
kirkjulegu athöfn. ,
Nú hefði mátt ætla að prestur
hefði mildast í skapi við andlát
keppinautar síns um jörðina og
eftir að hann hafði ratað í þá ógæfu,
sem að ofan getur. En hér fór á
annan veg. Hann heldur áfram sörnu
hörkunni við Bjarna í Brekkubæ
eins og móður hans og reynir að
flæma hann af jörðinni. Bjarna tekst
þó að ná byggingu á meira en
helmingi jarðarinnar, en hann veit,
að hann á prest sífelt yfir höfði sér
og að hann muni einkis láta ófreistað
til þess aö hrekja sig af jörðinni.
I þessum svifum verða stjórnar-
skiftin 1927. Bjarna dettur i hug
að nýja stjórnin muni líta á hag
lítilmagnans engu síður en stór-
bokkans. Hann ræður því að fara
suður til Reykjavíkur og segja kirkju-
stjórninni sögu sína. Pað sannast
að Bjarni skýrir rétt frá. Ekkjan í
Brekkubæ hefir fengið loforð fyrir
jörðinni af fyrvérandi presti og
sýslunefndin gefið meðmæli sín.
Ofbeldi og ranglæti hafði verið beitt
við ekkjuna. Nýja kirkjustjórnin sá
enga ástæðu til að svíkja gefin
loforð. Bjarna var seld jörðin vorið
1929, eftir að nýtt mat hafði farið
fram á henni. Bjarni hafði ábúð á
meiri hluta jarðarinnar frá fyrri ár-
um, en hinn hlutann hafði prestur
bygt öðrum sérstaklega. Sá partur
losnaði úr ábúð vorið 1929, eftir
að prestinum var tilkynt salan.
Hafði Bjarni á þenna hátt fengið
alla jörðina til eignar og ábúðar.
En þegar hér er komið sögu,
gerist nýr atburður í sambandi við
þetta mál, sem frægur er orðinn.
Slra Ól. Stephensen þoidi það ekki
að landstjórnin hafði rétt hluta lítil-
magnans gegn ofsa hans. Á tún-
slætti í fyrra ræðst hann snemma
morguns með 6 sláttumenn inn á
tún Bjarna, einmitt þann hlutann
sem hann hafði haft i ábúð undan-
farin ár, og lætur þá fara að slá
túnið. Bænir og mótmæli lætur
prestur eins og vind um eyrun
þjóta; honum er full alvara að beita
ofbeldi, neyta hnefaréttarins og ræna
lífsbjörg fátæks nágranna síns.
Nú var sóknarbörnum sfra Ólafs
nóg boðið. Mörg þeirra hófust
handa og sendu honum sterk mót-
mæli gegn ofbeldisverki hans og
kváðust ekki þola hann sem prest,
ef hann héldi fram uppteknum
hætti. Bjarni kærði athæfi prests
fyrir yfirvaldi Skaftfellinga, en það
mun ekki hafa þótst viðbúið að
sinna málinu. Pá kærðu báðir aðilar,
Bjarni og Ól. Steph., til landstjórnar-
innar og báðu um dómara. Hún
sendi Karl Einarsson og han skakk-
aði deiluna, stöðvaði ránið í Brekku-
bæ og kvað upp fógetaúrskurð um
það að lögum samkvæmt væri athæfi
prests um heyskap á Brekkubæ
fullkomlega ólöglegt. Bjarni væri
löglegur bóndi á meiri hluta jarðar-
innar og auk þess ætti hann að fá
til ábúðar þann part, sem prestur
hefði bygt öðrum sérstaklega, úr
þvf að sá hluti jarðarinnar hefði
losnað úr ábúð, eftir að salan fór
fram.
Mál þetta fór síðan fyrir Hæsta-
rétt. Hann staðfesti aðalatriði undir-
dómsins, eða fullan og óskertan
rétt Bjarna tll þess hluta jarðarinnar,
sem hann hafði áður haft ábúð á.
Var þar með fengin viðurkenning
æðsta dómstólsins fyrir ránsathæfi
prestsins í Bjarnanesi. Aftur á móti
breytti Hæstiréttur dómnum um
þann hluta jarðarinnar, er áður
hafði verið í sérstakri ábúð. Bjarni
fær - því þann part ekki til ábúðar
að sinni.
Pað má segja Ólafi Stephensen
til maklegs lofs, að i fyrrasumar
var hann kominn að þeirri niður-
stöðu að réttast væri, eftir því sem
málum hans var komið, að segja
sig frá embætti, Hinn gamli prestur
var búinn að fá réttan skilning á
því, að úr þvi að hann var kominn
i megna andstöðu við mikinn hluta
safnaðar sins og eitt sóknarbarna
hans hafði ekki þolað þá hugsun,
að hann kastaði rekunum á kistu
sína, þá hefði hann ekkert lengur
í prestsstöðu að gera. En flokksmenn
hans í Reykjavik höfðu á þessu
annan skilning. Peim fanst ekki
mikið við það að athuga, þó að
mikili hluti safnaðar væri orðinn
stórhneykslaður á framferði prestsins
síns; hann gæti svo sem haldið
áfram fyrir þvi að boða sóknar-
börnum sinum kærleikskenningar
kristindómsins og látist á þann hátt
vera að leiða þau til guðsrikis. Petta
skeði áður en íhaldsmönnum datt
í hug að leiða frú Ouðrúnu Lárus-
dóttur til sætis í sölum Alþingis,
til þess að bæta siðferðisástandið
og efla kristilegan bróðurhug í
thaldsflokknum.
íhaldsbroddarnir í Reykjavik þver-
neituðu því, að Ólafur Stephensen
segði af sér, eins og hann hafði
ætlað að gera; hann fór að vilja
þeirra og varð því landstjórnin að
taka til sinna ráða og klæða klerk
þenna úr hempunni með því hug-
arfari, að kirkjan hefði enga þörf
fyrir starfsmenn, sem bieyttu við
ekkjur og munaðarlausa eins og
Ól. St. hafði gert. En þá var hann
orðinn svo harðnaður af eggjunum
flokksbræðra sinna í Rvík, að hann
sendi smala nokkra út um héraðið,
til þess að safna undirskriftum sér
til handa. Var einkum lögð áherzla
á að fá undirskriftir hinna óþrosk-
aðri manna, barna og unglinga. Fór
þá eins og oft vill verða, þegar í
óefni er komið fyrir einhverjum, að
margir hrærðust til miskunsemi og
skrifuðu undir hlýleg ummæli um
prestinn af méðaumkun og brjóst-
gæðum. — Pegar þetta varð vitað,
risu í annan stað hinir þroskaðri
menn í sveitinni upp og skrifuðu
undir skjal, þar sem þeir lýsa yfir
óbeit sinni og andstygð á töðuráninu
í Brekkubæ. Var helmingur fullorðinna
sókuarbarna undir því skjali.
Af því sem hér hefir verið skýrt
er auðsætt að ekki var hægt annað
að gera, en víkja Ólafi Stephensen
frá embætti; Prestur, sem staðinn
er að hrottalegri hörku og ránum
gagnvart umkomulitlum, fátækum
sóknarbörnum sínum og sem fyrir
þessar sakir er fallinn maður í aug-
um margra, sem hann á að veita
sálusorgun, hann er ekki líklegur
til að verða til- uppbyggingar í
þjónustu kristinnar kirkju; hann á
því þaðan að hverfa, jafnvel þó
hann geti talist meðalkennimaður
í Stólnum eða vel það. Pað erennþá
meira vert, hvernig presturinn hagar
sér í lífjnu, heldur en hvernig hann
predikar í ræðustólnum.
Auðvitað þarf ekki getur að því
að leiða, að fhaldsstjórnin sáluga
hefði stungið máli þessu algerlega
undir stól, eins og hún gerði við
hneykslismál það, er getið var um
í upphafi þessarar greinar. fhalds-
mönnumersvo tamt að fela hneyksl-
in, ef þau eiga rót sina að rekja til
yfirstétfarinnar eða »betri borgara«.
Og fyrirfram var það líka vitað,
að fhaldsblöðin mundu verja Brekku-
bæjarránið. Pau eru furðu fundvís
á vondan málstað til varnar. Pað
er öllum kunnugt um nokkur stór
hneykslismál, sem þau hafa tekið
að sér að verja og hafa haft iitla
sæmd af. Nú bætist Bjarnanesmálið
við. Að vísu geta fhaldsblöðin ekki
neitað þvf, að Bjarnanesprestur hafi
framið rán, eða ætlað að gera það,
þegar hann fór með ó sláttumenn