Dagur - 07.05.1931, Blaðsíða 3

19. tbl.
DAGUR
77
móti því, að virkjun þessi kæmist
á, þar til nú nýlega. Ábyrgðina
sagði J. B. alveg hættulausa.
Lög um verkamannabústaði
hefðu getað komið að góðu gagni,
ef Framsóknarstjórnin hefði
haldið vel á því máli. Hún hefði
að vísu útvegað 200,000 kr. vegna
þessa máls, en fulltrúar Alþýðu-
flokksins vildu fá hálfa miljón, og
það fé hefði mátt taka af láninu,
sem tekið var í nóv. sl. Lögin
hefðu verið aðeins pappírslög að
þessu.
Þá bar J. B. stjórninni það á
brýn, að hún hefði notað lögregl-
una á vinnulýðinn í kaupdeilumál-
um. Vaxandi ágreiningur milli
flokkanna hefði að síðustu leitt til
vantrausts á stjórnina.
J. B. sagði, að mikið hefði verið
um opinberar framkvæmdir árið
1930 en yrði lítið í ár. Þótti hon-
um framkvæmdirnar of miklar
síðastl. ár, en of litlar á þessu ári.
Að lokum lýsti ræðumaður yfir
því, að fulltrúar alþýðunnar væru
ekki hræddir við að ganga í
bandalag við sjálfstæðismenn (nú
nefndi hann þá sjálfstæðismenn
og lagði áherzlu á orðið) um viss
mál, og að þeir mytidu berjast til
þrautar fyrir breyttri kjördæma-
skipun.
Næstur tók til máls Tiyggvi
Þórhallsson forsætisráðherra.
Sagði hann, að nú stæði fyrir
dyrum að gera upp reikningana
eftir fjögra ára stjóm Framsókn-
ar. Þjóðin hefði gert greinilega
upp í kosningunum 1927. Þá hefði
hún heimtað meiri framfarir og
kosið öflugan meirihluta gegn í-
haldinu, sem áður hefði farið með
völdin. Með. sameiginlegu átaki
andstæðinga íhaldsflokksins hefði
verið hrundið á stað meiri fram-
förum á öllum sviðum en nokkru
sinni fyr. Síðan gaf ræðumaður
stutt en glöggt yfirlit um hinar
stórfelldu framfarir, sem orðið
hefðu á síðasta kjörtímabili.
Landbúnaðarmálin hefðu verið
studd af miklum krafti, samgöng-
ur á sjó og landi í þágu atvinnu-
veganna sömuleiðis. Ræktun
landsins hefði stigið áfram risa-
skrefum við það, sem áður hefði
verið. Verkfærakaupasjóðurinn
hefði komið að ágætu gagni. Nær
100 starfandi dráttarvélar væru
nú í gangi. Þrír snjóbílar störf-
uðu nú þegar í þágu samgangn-
anna og flutninganna. Tilraunir í
jarðrækt væru að hefjast við
bændaskólana. Ýtarleg löggjöf um
búfjárræktina og önnur um inn-
flutning lifandi fjár til slátur-
fjárbóta væru í uppsiglingu.
Menntamál þjóðarinnar hefðu
ekki verið vanrækt. Ný menning-
artæki væm sett á fót í sveitum
landsins, þar sem væru héraðs-
skólamir og húsmæðraskólamir.
Byggingar- og landnámssjóður og
stofnun Búnaðarbankans mörk-
uðu tímamót í sögu landbúnaðar-
ins. í Búnaðarbankann hefði ver-
ið lagt yfir 5 milj. kr. á síðasta
ári. Gengi peninganna hefði verið
haldið föstu allan tímann, síðan
Framsókn komst til valda, til ó-
metanlegra hagsmuna fyrir at-
vinnuvegina og viðskiftin. Hið
nánasta og heilbrigðasta samstarf
hefði ríkt milli landstjórnarinn-
ar, samvinnufélaganna og Búnað-
arfélags íslánds um heildarfélags-
mál landbúnaðarins. I því sam-
bandi væri það eftirtektarvert, að
annar þeirra ráðherra, sem nú
færu með völdin, væri forstjóri
Sambands ísl. samvimiufélaga, en
hinn formaður Búnaðarfélags is-
lands; og af þeim tveimur fyrv.
ráðherrum Framsóknar, hefði
annar verið sístarfandi að fræðslu
í samvinnumálum, og hinn verið
formaður stærsta kaupfélags í
landinu.
Þá gerði ræðumaður grein fyr-
ir hvernig mjólkurbúin hafa ver-
ið styrkt, hvaða tökum áveitumál
Sunnlendinga hafa verið tekin og
hvernig vísindalegar rannsóknir í
þágu atvinnuveganna eru nú að
rísa á legg. Þá skýrði hann og frá
því, að löggjöf um nýtt skipulag
landbúnaðarmálanna væri nú í
undirbúningi.
Þá fór Tr. Þ. nokkrum orðum
um þær merkilegu réttarfarsbæt-
ur, sem gerðar hefðu verið á síð-
ustu árum, þar sem jafn réttur er
látinn gilda fyrir ríka og fátæka.
Eftir að ræðumaður hafði sann-
að með fjölda dæma og skýnim
rökstuðningi, að Framsókn hefði
efnt allt, er hún hefði lofað að
gera til framfara, vék hann að
því, að nú væri ekki sparað að
vekja óánægju út af hinum miklu
framkvæmdum og á þessari óá-
nægju væri reynt að ala í skjóli
heimskreppunnar. Miklum alhliða
framkvæmdum væri ekki hægt að
koma áleiðis, nema að notaðir
væru peningar. Nú væi'i reynt-að
vekja tortryggni verkamanna,
vegna þess að draga yrði úr verk-
legum framkvæmdum í bráðina.
En Tr. Þ. kvaðst treysta því, að
ekki yrði hægt að fá þjóðina til
þess að sjá eftir því, að peningar
hefðu verið notaðir til að efla
framfarirnar. Lánin, sem til
þessa hefðu verið tekin, sköpuðu
nýjan þjóðarauð.
Þá gat Tr. Þ. þess, að sigurvon-
ir íhaldsflokksins hefðu að engu
verið orðnar. Þá hefðu íhalds-
menn í vandræðum sínum snúið
sér til jafnaðarmanna og boðið
þeim að breyta kjördæmaskipun-
inni. Þá hefði hið nýja bandalag
myndast. En þetta launmakk
flokkanna á bak við kjósendur
sína, væri með öllu óheimilt.
Fyrst þegar kjósendur hefðu veitt
heimild til samvinnu milli íhalds
og jafnaðarmanna, mættu þeir
bræða sig saman; fyr ekki.
Spumingar þær, sem nú yrðu
lagðar fyrir kjósendur, væru á
þessa leið: Á að leggja niður
gömlu kjördæmin, nema Reykja-
vík eina? Á að hleypa Reykjavík-
urvaldinu í algleyming? Þetta er
stefna andstæðinga Framsóknar.
Vilja kjósendur aðhyllast hana?
Eða vilja þeir hallast að stefnu
Framsóknar um það, að endur-
skoða kjördæmaskipunina á þeim
grundvelli að tryggja byggðavald-
ið gegn Reykjavíkurvaldinu?
Að lokuxn hvatti ræðumaður
heyrendur sína til þess að halda
fast við trúna á landið, þrátt fyr-
ir erfiða aðstöðu nú í svip vegna
heimskreppunnar. — Stefna
Framsóknar væri: Alhliða fram-
farir á grundvelli núverandi
þjóðskipulags.
Síðast spurði ræðumaður: Hver
getur látið sig dreyma um heppi-
lega samvinnu milli íhaldsmanna
og jafnaðarmanna, t. d. í vinnu-
deilum? Mundi ekki sú samvinna
snúast upp í vargöld og vígaöld?
Þegar forsætisráðherra hafði
lokið máli sínu, kom Jón Þorláks-
son í pontuna. Hann sagði, að
Framsóknarstjórninni hefði mis-
tekizt. Hún hefði byrjað á því að
brjóta varðskipalögin og nú væri
hún líka búin að brjóta stjórnar-
skrána með þingrofinu. Stjórnin
hefði auk þess fjölgað starfs-
mönnum og aukið skuldir ríkis-
ins. Fjárhagur ríkisins væri svo
slæmur að stöðva yrði fram-
kvæmdir, aðallega vegna starfs-
mannafjölgunar. Munurinn væri
því mikill frá því að íhaldið var
við stjórn, því þá hefði ríkið búið
vel og skuldir hefðu minnkað
(sbr. 33 miljónirnar, sem töpuð-
ust). Mjög raunalegt kvað Jón
það, að framkvæmdirnar gætu
ekki haldið áfram.
Þingrofið sagði hann einsdæmi
í allri sögunni. Tiyggvi Þórhalls-
son hefði rofið þingið í konungs-
nafni, einmitt þegar íhaldsmenn
hefðu lokið því að búa sig undir
að ræða vantraustið og ráðast á
stjórnina. Með þessum aðförum
hefði verið framið þingræðisbrot
og þjóðræðisbrot líka, af því að
þjóðinni hefði ekki verið gefinn
kostur á að hlusta á umræður í
sambandi við vantraustið. Enn-
fremur sagði J. Þ. að þingrofið
væri skýlaust stjórnarskrárbrot,
því þingi mætti ekki slíta fyr en
fjárlög væru samþykkt. Reyndar
væru flestir lögfræðingar á sama
máli og stjómin í þessu falli, en
þeir notuðu allir lagaflækjur,
nema Einar Arnórsson, sem einn
lögfræðinganna bæri sannleikan-
um vitni.
Við vitum, sagði J. Þ., hvers-
vegna stjórnin vildi ekki hleypa
nýjum mönnum inn í stjómar-
ráðsskrifstofurnar, en ekki
kvaðst hann ætla að segja ástæð-
una fyrir því núna. Það kæmi
seinna 1 Ijós. (Dylgjur).
Um kjördæmabreytingúna væri
það að segja, að hún ætti að
byggjast á höfðatölunni.
Afieitt kvað J. Þ., hversu fram-
kvæmdir hefðu verið miklar á
síðasta ári. Mikið .hefði verið
gert fyrir sveitirnar á síðasta
kjörtímabili, en þrátt fyrir það
myndu bændur ekki vera sælli nú
en þeir hefðu verið 1927.
Að lokum gat Jón þess, að
»Sjálfstæðismenn« hefðu jafn-
mikla trú á landinu og aðrir
flokkar.
(Framh.).
------o----- -
Á viðavangi.
Nýja stjórnin.
Isl. minntist á nýju stjórnina á
þann veg, sem getið var í síðasta
blaði; sagði að hún mætti hvarvetna
fyrirlitningu, enda verðskulduðu
Júdasar ekki annað.
Dagur benti samvinnumönnum á
að þenna vitnisburð gæfi íhaldið
ráðherranum nýja, Sigurði Kristins-
syni, og lagði f þeirra dóm hve
sanngjarn hann væri.
Hverju svarar fslendingur?
Með »nýju< stjórninni segist hann
alls ekki hafa átt við nýja ráðherr-
ann.Sigurð Kristinsson. Með »nýju<
stjórninni hafi hann meint ráðherr-
ann, sem farin var úr stjórninni,
Jónas Jónsson fyrv. dómsmálaráð-
herra!
Mðnnum verður á að spyrja: Er
íslendingur af ásettu ráði að haga
orðum sínum svo, að sem mest
verði að honum hlegið fyrir lok-
leysur?
Eða er það hitt, að þegar út í
skömmina er komið, ætli blaðið að
bjarga sér úr henni með því að
gera sig að fábjána?
Peir leituðu til konungs.
Forsætisráðherrann rauf þingið og
skaut þar með ágreiningsmálunum
undir dóm þjóðarinnar.
Fyrv. fhaldsþingmenn símuðu til
konungs og báðu hann, ef mögulegt
væri, að taka þenna kaleik — þ. e.
þingrofið — frá sér og lofa sér að
halda áfram þingstörfum. Með þessu
leituðu fhaldsmenn i raun og veru
til konungsins í þeim tilgangi að
biðja hann að vernda sig fyrir dómi
þjóðarinnar.
Prjár stórplágur.
Eitt íhaldsblaðið minnist nýlega
á 3 stórplágur, sem gengið hafi
yfir þetta Iand.
Fyrsta plágan var Svarti dauði,
sem gekk hér í byrjun 15. aldarog
drap þriðjung til helming Iands-
manna.
Önnur plágan var einokunarversl-
un Dana á 17. og 18. öld, sem dró
mjög kjark og kraft úr landsmönnum
sem kunnugt er.
Þriðju og verstu pláguna telur
blaðið þingrofið 14. þ. m., sem
svifti íhaldsmenn tækifæri til að
undirbúa breytingu á kjðrdæmaskip-
un í landinu sér i hag og flýtti
kosningunum til Alþingis um 3
vikur.
f tveimur síðarnefndu plágunum
voru sendar bænarskrár til konungs
og hann beðinn að létta plágun-
um af.
Það var ekki Morgunblaðið, sem
um plágur þessar fjallaði.
Rikislögregla á sjálfa slg.
Það er kunnugt að þingmenn
íhaldsflokksins lögðu mikla áherzlu
á þörfina fyrir ríkislögreglu, til þess
að berja á verkamönnumr þegar
þeir gerðust frekir um kaupkröfur.
Framsókn hjálpaði foringjum alþýð-
unnar til þess að kveða ríkislögregl-
una niður. Nú er það í Ijós komið
að íhaldsmönnum í Reykjavík hefði
verið full þörf á öflugri ríkislögreglu,
til þess að belta henni á
sjálfa sig,
..... 0