Dagur - 04.02.1932, Blaðsíða 2

18
DAGUR
5. tbl.
■HHfWHIHWWWWWng
Eldavélar 1
svartar og emaleraðar af ýmsum
stærðum. Verðið enn óbreytt.
Miðstöðvareldavélar
fyrir Htil heimili — mjög ódýrar.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Byggingarvörudeild.
urinn nú þegar vera orðinn út-
breytt tímarit, og það á hann fylli-
lega skilið. Úr þessu kemur ritið
út reglulega annan hvern mánuð,
2 arkir í hvert skifti, eða 12 arkir
á ári, og kostar árgangurinn 6 kr.,
en hvert hefti 1 kr.
o----
Að utan.
Mantsjúría, Japanar og
Pjóðabandalagið.
Sem stendur verður ekki annað
séð en að Japanar hafi tekið
Mantsjúríu fyrir fullt og allt,
enda hefir Þjóðabandalagið og
Bandaríkin haft vansæmd eina af
því máli, enn sem komið er, og því
miður ekki miklar líkur til þess,r
að úrslitadómurinn verði á annan
veg upp kveðinn.
Japanar hafa lengi haft auga-
stað á Mantsjúríu. Er þar land-
rými mikið og landskostir ágætir,
en þéttbýli mikið í Japan. Hefir
þeim verið mjög í muna að færa
út kvíamar til Mantsjúríu, síðan
þeir, hljóða- og fyrirhafnarlítið,
náðu Kóreu algjörlega á sitt vald.
í haust ruddust þeir inn í Mant-
sjúríu og tóku Mukden herskildi
18. sept. Orsökina kváðu þeir
samningsrof af hálfu Kínverja,
ofbeldi beitt við Japana, er þar
búa og almennt aga- og stjórn-
leysi. Þjóðabandalagið skarst þeg-
ar í leikinn til þess að mótmæla,
er það frétti um innrásina og
sömuleiðis Bandaríkjastjórn, sam-
kvæmt yfirlýsingum frá henni, án
þess að enn hafi orðið fyllilega
Ijóst, hversu duglega hún hefir
gert það. Krafðist yfirráð Þjóða-
bandalagsins þess af stjórninni í
Tokio, að hún skyldi hafa kallað
herinn heim frá innrásinni eigi
síðar en 16. nóvember. Um kröf-
ur Bandaríkjanna vita menn, sem
sagt, eigi gjörla, en sérlega skor-
inorðar hafa þær ekki verið, því f
fyrstu var svo að sjá, sem stórblöð
Japana teldu Bandaríkin sér vi'n-
veitt, enda eigi trútt um að sumir
Þjóðabandalagsfulltrúar hafi
grunað Stimson um græsku. Mun
það þó tæplega réttmætt talið.
Loðin svör greiddi stjórnin í
Tokiq Þjóðaþandalaginu, Kvað í
fyrstu þessa innrás gerða án sinn-
ar vitundar og vilja, og algjörlega
á ábyrgð yfirhershöfðingja Jap-
ana á meginlandi Asíu, og hefði
hann eigi lengur getað daufheýrst
við bænum og kveinstöfum landa
sinna í Mantsjúríu. Frekari mála-
leitunum var svarað með vífi-
lengjum, en stórblöð Japana létu
óspart í ljós, að þessar »nauð-
synjaráðstafanir« þeirra í Mant-
sjúríu kæmu harla lítið við Þjóða-
bandalaginu og Bandaríkjamönn-
um, enda hefðu Japanar aðeins
farið þar nákvæmlega eins að og
Bandaríkjamenn í Mið-Ameríku-
ríkjunum, og hafa þeir þar óneit-
anlega rétt að mæla.
Þjóðabandalagið var enn hið
öruggasta og þóttust flestir þess
fullvissir, að nú myndi það ekki
láta að sér hæða, ef Japanar yrðu
ekki við óskum þess h. 16. nóv.,
heldur láta til skarar skríða, énda
kom almenningsálitinu í öllum
löndum saman um það, að álit
þess þyldi ekki aftur þá misþyrm-
ingu, er það varð fyrir af Musso-
lini fyrir nokkrum árum, er lítil-
trúaðir töldu sönnun þess að það
myndi æ gagnslaus stofnun verða,
ef eitthvert stórveldið ætti í hlut.
En svo kom 16. nóvember og
leið, að engin tákn urðu á himni
eður jörðu. Japanar sátu hinir ró-
legustu, þar sem þeir voru komn-
ir, og kváðust verða að »friða
landiðc,
A þeim beiska kaieik varð Pjóða-
bandalagið að bergja. Stjórnin í
Tokio hefir ekki annað ónæði siðan
af þvi baft, en að svara nokkrum
bréfum til málamynda. Og er Jap-
anar höfðu barið dálftið meira á
Kínverjum, sýndist Pjóðabandalag-
inu ráðlegast að sötra bikarinn til
botns, og lýsti þá yfir því, að það
myndi skipa nefnd til þess að rann-
saka málið. En f hverju skyni, er
öðrum dauðlegum hulið. Pvf ekki
á sú nefnd að reyna að komast
fyrir eða ákveða hvor aðilinn skuli
sekur um friðrof teljast. Ekki á hún
heldur að koma f veg fyrir frekari
blóðsúthellingar, Pvert á móti er
þvi lýst yfir »að ekki skuli það i
valdi nefndarinnar, að blanda sér f
hernaðarráðstafanir annars aðilans
eða beggjac. Er þetta óbein en
augljós játning þess, að Japanar
megi fyrir Pjóðabandaiaginu fara
fram f Mantsjúríu sém þeim sýnist,
unz þeir hafa lagt landið undir sig.
Enda er það auðséð á blöðum Jap-
ana, að þau eru ekki f vafa um
það að svo beri að skilja þessayf-
irlýsingu, og að hún réttlæti algjör-
lega allar ráðstafanir þeirra þar, að
þessu og framvegis.
Stjórnarskifti urðu og f Japan,
þegar þessi yfirlýsing Pjóðabanda-
lagsins var heyrum kunn orðin.
Lét þá af ráðuneytisstjórn Wakat-
suki barón, foringi Minseitoflokks-
ins, er frekar frjálslyndur og Htt
stórveldissinnaður hefir verið talinn,
en ráðuneytismyndun tók að sér
Seiyukiflokkurinn, hinir fhaldssöm-
ustu stórveldissinnar, er mest bar
á í stjórnartíð Tanaka baróns (sem
nú er látinn), er ákafastur talsmað-
'ur var fyrir landvinningum Japana
i Mantsjúriu og Austur-Mongólfu.
Að visu höfðu stórveldissinnar
fengið Wakatsuki að nokkru leyti
til þess að fallast á landvinninga-
stefnu sfna. En talið var þó að
Shidehara barón, utanríkisráðherra
f Wakatsuki-ráðuneytinu spyrnti við
þeirri stefnu sem hann gæti, enda
hefir hann verið talinn einn hinn
einlægasti friðarvinur meðal jap-
anskra stjóramálamanna. Sess hans
skipar nú Kenkichi Yoshizawa,
hinn ákafasti stórveldissinni.
Kfnverjar eru vanbúnir við ófriði
við slfkt stórveldi sem Japanar eru.
Eru þeir ekki svipað því eins bún-
ir að vopnum og verjum, enda ör-
þreyttir af langvarandi innanlands-
óeirðum. Hafa þeir heldur ekki
hugsað sér að sigra með vopnum
í þessari deilu. En þeir brugðust
á annað ráð f haust, er þeim hefir
áður vel gefist: að leggja kaupbann
á allar japanskar vörur, í október
í fyrra keyptu þeir 46.000.000 fer-
metra af baðmullarvefnaði af Jap-
önum en síðastliðinn októbermán-
uð aðeins 400,000 fermetra. Og
skömmu fyrir jól lýsti verzlunar-
ráðuneyti Japana yfir þvf opinber-
lega, að siglingar og verzlun, er
kreppan hafði þegar áður lamað,
hefðu að marki beðið frekara tjón
við kaupbann Kínverja*. Láu þá
534 kaupskip aðgjörðalaus og tóm
á verzlunarhöfnum Japana.
Petta kaupbann hefir orðið Jap-
önum mjög tilfinnanlegt. Er þeim
lífsnauðsyn að koma iðnaðarfram-
leiðslu sinni f peninga, þótt eigi sé
um almenna viðskiftaóáran að ræða,
hvað þá heldur nú, á hinum verstu
krepputfmum. Var það spá margra
sérfróðra manna í haust, er Kín-
verjar tóku til kaupbannsins, að
þeir myndu með því koma Japön-
um á kné áður en lyki. En nú hafa
Japanar gengist svo upp við magn-
leysi Pjóðabandalagsins, sem sjá
má af síðustu fréttum, að þeir hafa
sent flotadeild til Shanghai, og látið
sprengikúlum rigna yfir hinn kín-
verska hluta borgarinnar til þess að
kúga Kínverja til þess að létta af
kaupbanninu. Er þetta því augljós-
ara merki um algjðrða fyrirlitningu
Japana á Pjóðabandalaginu, sem
Shanghai er miðstöð evrópiskra
viðskiftamanna f Norður-Kína, og
fjöldi þeirra búsettur þar.
Samkvæmt nýlegum fréttum hafa
Japanar þegar skipað landstjóra f
Mantsjúrfu; Jiro Minami, fyrverandi
hermálaráðherra, þótt japönsk blöð
skýri svo frá, að bann hafi >aðeins
verið sendur þangað ttil þess að
undirbúa aðkomu japansks Iand-
stjóra þar«. En vfst er, að Japanar
hafa skipað þar málmyndar Iands-
höfðingja kínverskan, Tsang-Shih-yi,
er þeir hafa algjörlega haft á sínu
valdi, sem hálfgerðan fanga, sfðustu
þrjá mánuðina. Má telja vist, að
þeir ætli sér að ná Mantsjúríu undir
sig á sama hátt og Kóreu, að gera
alla helztu andstæðinga sina land-
ræka þaðan, og setja þá eina f
æðstu embættin, er þeir hafa fullt
tangarhald á, og láta þá smám saman
viðurkenna sívaxandi íhlutunarrétt
Japana um öll iandsmál. Ef Japanar
þá ekki með opinberu ofbeldi taka
völd öll og yfirráð í sínar hendur
á næstunni.
En hörmulegt er það hversu van-
megna Pjóðabandalagið hefir reynst
i þessum viðskiftum. Pví þótt bálið
sé eigi mikið enn, þá er þó þar
eystra sú arfasáta, að vel má, hve-
nær sem er, þaðan breiðast sá eldur
er logatungur teygi til Norðurálf-
unnar og jafnvel um öll menning-
arlönd.
Lesendur eru beðnir að athuga,
að sú skekkja hafði orðið i síðasta
blaði, að þar var utanríkisráðherra
Dana nefndur Edvard Munch, en
átti auðvitað að vera Peter Munch.
-----o----
Bókafregn.
FRIÐRIK HJARTAR:
Réttritunarœf ingar,
kennslubók handa
börnum og ungling-
um. Önnur útgáfa
aukin og endurbætt.
Útgefandi Porst. M.
fónsson. Prentsm.
Odds Björnssonar.
Akureyri 1931.
Á þessari bók var hin mesta
nauðsyn. Að visu hefir hún verið
gefin út áður, en var þá eigi i
samræmi við hina nýju stafsetningu,
sem nú er lögboðin f öllum skólum.
Er þvf bráðnauðsynlegt fyrir nem-
endur i barna- og unglingaskólum
að eignast sem fyrst þessa útgáfu.
Hún er og nokkuð frábrugðin hinni
fyrri um niðurröðun efnisins, og
hefir höfundi tekist prýðilega að
gera hana sem gleggsta og til mikils
flýtisauka fyrir nemendurna.
Sjáifsagt er að hvert barn eigi
þessa bók og læri að nota hana.
íslenzk réttritun er erfið, enda er
langt frá að allur fjöldi manna hafi
þar næga þekkingu til brunns að
bera< Er hún þó slzt erfiðari en
ensk réttritun, en hana læra menn
yfirleitt prýðisvel, a. m. k. þar sem
eg þekki bezt til í Ameríku. Er líka
sérstök alúð Iðgð þar við réttritun-
aræfingar. Eru þó börn hér sízt
ógreindari, en hentuga kennslubók
befir skort að þessu.
Höfi bendir réttilega á það, að
flest börn læra mest stafsetningu á
þvi að sjá fyrir sér sem oftast mynd
orðsins. >Byrjunarstig stafsetningar-
kennslunnar verður þvf, a. m. k. að
öðrum þræði. að vera fólgið i þvf,
kynna börnunum réttar myndir, rétta
stafsetningu orðanna. Bezta ráðið