Dagur - 23.03.1932, Blaðsíða 1

DAGUR
i
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
XV. ár. "
Akureyri, 23. marz 1032.
" 12. tbl.
Alúðarþakkir til allra, sem veittu okkur hjálp og hluttekningu
við andlát og jarðarför ástvinar okkar, Bernharðs Guðjónssonar.
Einnig þökkum við öllum sem hjúkruðu honum eða gerðu sitt
til að gleðja hann í hinum löngu veikindum.
Kristín Sigurjónsdóttir. Hreinn Bernharðssoní
Svar
til H. G. Aspars.
íslendingur frá 11. marz flytur
furðulega ritsmfð eftir Aspar. Á
hún að vera svar til min, og auk
þess vill hðfundur láta Ijós sitt
skfna og sýna, hversu djúpan
skilning og víðtæka þekkingu hann
hefir á hagfræðilegum viðfangsefn-
um. Par eð engum er vfst kunnugt
um, að Aspar hafi aflað sér þess-
arar þekkingar með kappsamlegu
námi og rannsóknum, þá hlýtur
andagift hans að stafa af innblæstri.
En innblásturinn virdist hafa verið
nokkuð sterkur, þvi að maðurinn
hefir fyllzt af vindi, sem eðlilega
leitar út aftur. Er það óheppiiegt
fyrir Aspar, að hann skuli vera svo
útblásinn, að hann hefir ekki vald
yfir sjálfum sér, og skal eg að
minu leyti taka það sem máls-
bætur, að. grein hans hafi verið
•ósjálfráð skriftc.
Orein Aspars ber vott um mörg
Ieiðinleg einkenni höfundarins, þvf
að f henni koma fram hroki, fljót-
færni, grunnfærni, ritmennskuleg
ósvífni, ósannsögli og, samkvæmt
eigin játningu, vangæfir skapsmun-
ir. Aspar hefði getað sparað sér
þær hrellingar að auglýsa þannig á-
galla sfna, ef hann hetði ekki, vegna
póltfsks ofstækis, farið að rita um
mál, sem hann botnar ekkert i og er
algjörlegaópólitfskt, þvi aðþað kem-
ur ekki við ísienzkri póiitík, þótt
minnzt sé á það, að verðgildi skuld-
ar minnki, þegar mynt sú, sem hún
hljóðar á, fellur f verði. En Aspar
finnst þetta vera óaðskiljanlegur
hluti sinnar pólitfsku stefnu, sem á
þá fulltrúa, er vekja vilja óhug i
þjóðinni fram yfir það, er þörf ger-
ist, og hlakka yfir óförum hennar
eins og fuglategund ein yfir hræi.
Ósannsögli Aspars og útúrsnún-
ingar koma merkilega oft i ijós i
jafn-stuttri grein. Hann segir, að eg
hafi kallað hann ósiðaðan mann og
likt honum við götustrák, en hvor-
ugt hef eg gert. Hann segir, að eg
hafi stuðzt við útreikninga hagstof-
unnar á skuldum ríkissjóðs á þing-
málafundinum. Eg studdist við
Morgunbiaðið, þar sem það neyð-
ist til að játa, að fslenzka rfkið
skuldi tiltölulega minnst af öllum
rfkjum. Skuldirnar eru umreiknaðar
f gull af óhlutdrægum erlendum hag-
fræðingum, sem ekki hafa verið svo
hamingjusamir að kynnast vfsinda-
manninum Aspar. Og enn ferAsp-
•r með ósannindi, þegar hann full-
ytðir, að fjármálaráðherrann sé á
sama máli og hann. Póttist hann
hafa heyrt það í fjármálaræðunni,
sem var útvarpað. Pað er til máls-
háttur sem segir: Lygarinn þarf að
hafa gott minni. Aspar virðist hafa
gleymt þvf, að útvarpsræðan er
þegar löngu prentuð, óstytt. Eg hef
hana og skal lána Aspar hana, ef
hann vill. Mun hann þá geta séð.
að þessi ummæli fjármálaráðherrans
er skáldskapur. Finnst mér furðu-
legt, að Aspar skuli nota jafnmikið
af ósannindum og hann gerir. Er
þetta, ef til vill, allt ósjálfráð skrift
hjá Aspar.
Aspar játar það bljúgur, að hann
hafi reiðst á þingmálafundinum, af
því að eg hafi talað eins og áheyr-
endurnir væru heimskingjar. Kveðst
hann ávalt reiðast, þegar talað sé
eins og eg talaði. Samkvæmt játn-
ingu Aspars virðist þetta koma
nokkuð oft fyrir og eftir þessu að
dæma virðist hann komast þráfald-
lega f þær kringumstæður að vera
álitinn heimskingi. Hann ætti þvf
að fara að venjast þessu áliti og
hætta að reiðast, því að reiðin ger-
ir illt verra; menn tala þá og skrifa
ýmislegt, sem þeir myndu láta ó-
gert. Eg get ekki annað en kennt
f brjósti um Aspar vegna þessara
skapgalla hans og vona, að hann
sé ekki jafn langrækinn og hann er
uppstökkur. Hann veit þó, að sól-
in má ekki ganga undir yfir hans
reiði.
Aspar segir, að sér og sinum Ifk-
um hafi blöskrað, hvað lærður hag-
fræðingur gæti haldið fram miklum
fjarstæðum. Pað er ekki svo lítill
hroki, sem kemur fram f þvf, að
Aspar tekur sér það dómsvald,
að dæma það fjarstæðu, sem eg
held tram um >teoritiskt< atriði
hagfræðinnar. Sá dómur er einskis
virði, þvi að hann hefir engin skil-
yrði til að geta rökstutt hann. Pað
sýnir aðeins, hversu grunnfær hann
er, að hann staðhæfir óðar, að mál
mitt sé vitleysa, þótt h a n n skilji
það ékki. En slikt fyrirbrigði er
engin ný bóla; grunnbyggnir þver-
hausar haga sér oft þannig. Eg tek
það ekki nærri mér og reiðist ekki
einu sinni eins og hann, þótt Asp-
ar vilji telja fólki trú um, að hann
sjálfur, smjörlíkisgerðarforstjórinn
herra H. O. Aspar, viti meira og
betur f hagfræði en eg, Mér er
nær skapi að halda, að því trúi
enginn nema hann sjálfur. Pað er
óskemmtilegt fyrir læknana, lög-
fræðingana, guðfræðingana o. fl. að
vita það, að til skuli vera maður,
sem heitir Aspar, sem hefir það til,
ef honum sinnast við þá, að sanna,
að þeir kunni ekkert f sfnum sér-
greinum.
Hinir efnislegu liðir f svari Asp-
ars bera bæði vott um fáfræði á
þessu sviði og fádæma ritmennsku-
iega ósvffni. Ósvffni hans kemur
fram f þvf, að hann vogar að skrifa
f opinbert blað um mál, sem hann
skilur ekki einu sinni svo mikið
sem gera má ráð fyrir að almenn-
ingur skilji almennt. í svari minu
gerði eg ráð fyrir, að Aspar hefði
rugiað saman greiðslugetu og skuldar-
hæð og afsakaði að nokkru frum-
hlaup hans með þessu. Aspar svar-
ar þvf mjög mikilmennskulega með
>Ónei«. Svo skýrir hann nokkrum
línum seinna, að greiðslugeta sé
sama og gangverðll Petta er svo
fáránlegur skilningur, að það yfir-
gengur allar vitleysur, sem ritaðar
hafa verið um þessi mál. Pað kem-
ur þó nógu skýrt fram f svari mfnu,
hvað eg á við með greiðslugetu.
Greiðslugeta er ekki annað en geta
einstaklinga eða stofnana til að
greiða. (A þýzku Zahlungsfáhigkeit.
Betalingsevne á dönsku. Ef til vill
er Aspar að rugla saman kaup-
krafti og greiðslugetu. Kaupkraftur
(Kaufkraft, purchasingpower) pen-
inga finnst með þvf að bera sam-
an það vörumagn, sem fæst fyrir
hverja einingu peninga á mismun-
andi timum). Oangverð aftur á móti
er það verðlag, sem myndast við
tiða sölu og kaup á lausafé, fast-
eignum eða verðbréfum til mót-
setningar við mats- eða nafnverð.
Pað er t. d. hægt að tala um
greiðslugetu H. O. Aspars, en tæp-
lega um gangverð hansl Pað er
ekki að kynja, þótt við Aspar verð-
um ekki sammála um ýmis atriði,
þegar hann misskilur svo herfilega
aðalatriðin f svari mfnu. Aspar seg-
ir, að svar mitt hafi verið útúrsnún-
ingar rökþrota manns. Hann ætti
ekki að minnast á rök, þar eð skrif
hans sýna, að hann veit ekki, hvað
rök eru. Aftur á móti virðist hann
eiga hægt með að bregða fyrir sig
ósannindum og >hunda!ogik<.
Hvert einasta orð f svari mfnu er
óhrakið af Aspar, og ber eg það
óhikað undir dóm annara hagfræð-
inga og manna, sem hafa vit og
vilja, til þess að lita hlutlaust á
mál, þótt flutt sé af pólitfskum and-
stæðingi. Svar Aspars hefir að öllu
leyti farið fram hjá markinu, sem
eðlilegt er, vegna skilningsleysis
hans á almennum hugtökum. Eg
skal samt reyna að gera skoðun
mfna Aspar og öðrum en skiljan-
legri.
Aspar heldur þvf fram, að rfkis-
skuldirnar hafi ekki getað breytzt
við fall enska pundsins, af þvf að
þær séu jafn-margar krónur og áður.
Aftur á móti held eg fram, aö þótt
skuldirnar séu jafn-margar krónur,
þá sé heildargildi skuldanna annað,
af því að pappírskróna, sem hefir
82% gullgildi af nafnverði, sé annar
mælikvarði en króna, sem er tæp
60%. Öðru hefi eg ekki haldið fram.
Aspar gengur á snið við þetta at-
riði, og blandar hér inn f óskyldu
máli, sem sé greiðslugetu fslend-
inga. Eg þarf ekki að fá neinar
upplýsingar um það hjá Aspar, að
erfiðara er að borga skuldir, þegar
tekjurnar minnka, Mér blandast
ekki hugur um það, að erfiðara er
fyrir íslendinga að borga skuldir
sfnar, þegar útfluttar afurðir eru í
lágu verði, en eg tek það enn fram,
að gengi enska pundsins og verð
afurðanna er sitt hvað. Afurðaverð-
fallið byrjaði 1929 og mun hafaað
meðaltali komizt lengst niður seinni
hluta síðast liðins sumars, en pundið
fellur siðast í september. Ef pundið
hefði ekki fallið og krónan með,
hefðum við fengið ennþá færri krón-
ur fyrir afurðir okkar en ella. Vegna
krónufallsins verður þvi útflutning-
ur okkar hærri f krónutali, en hlut-
fallið á milli krónu og punds er
óbreytt, og niðurstaðan verður sú,
að við þurfum færri fiskpakka eða
færri ullarpund til þess að greiða
sama pundafjölda, en við hefðum
þurft, ef pundið hefði ekki fallið.
Ennfremur ber að gæta þess, sð
það er óleyfileg rökfærsla, að miða
við verð afurðanna á örstuttu
tfmabili. Pess er vfst almennt vænzt,
að það heldur hækki en lækki úr
þvf sem komið er, vegna þess að
óhugsandi er, að framleiðsla sé
möguleg til lengdar með núverandi
afurðaverði. Á hinn bóginn erulftil
lfkindi til þess, að Englendingar