Dagur - 08.09.1932, Qupperneq 3

36, tbl.
DAGUR
143
að stæla fulltrúa héraðsins til að
fylgja skólamálinu fast fram á
alþingi. Án efa hefir Stefán
Stefánsson, með liðsinni vina
sixma, átt mikinn þátt í að skapa
slíkan áhuga á því.3)
(Framh.).
Sigurður Guðmundsson.
Misprentast hefir í grein minni 1
næst-seinasta blaði í tilvitnun neðan
máls í þingtíðindi þremnr sinnum 1903
í stað 1902 og einu sinni (á 1. dálki á
bls. 130) 1901 í stað 1902. En prentvill-
an er svo auðsæ, að slíkt ætti ekki að
villa neinn. g q
------O-----
jóhanna lóhannsdóttir
söngkona.
Þessi unga og efnilega söng-
kona hefir áformað að flytja alfarin
til Reykjavikur um næstu mánaða-
mót, og svo leitt sem það er fyrir
oss Akureyrarbúa að sjá henni á
bak, er það hinsvegar eðlilegt að
þar f höfuðstað lands vors biði
hennar lifvænlegra og vfðtækara
starf en hér getur átt sér stað fyrst
um sinn, enda mun margur óska
þess af alhug. Flestum hér um
slóðir mun vera það fullljóst, nú
þegar, að hún býr yfir góðum
hæfileikum bæði hvað rödd og túlk-
andi listgáfu snertir, og það er þeim
einnig ljóst, sem skynbærir eru á
söng, að hún kann mikið, en það
vita aðeins þeir, sem persónuleg
kynni hafa af söngkonunni, hve
einlæg og vandvirk hún er i starfi
sinu og námi, og það er enganveg-
inn sist vegna þeirrar kynningar að
eg efast ekki um, að hún muni hvar
sera er og i hvivetna koma fram
sér og æskustððvum sínum til sóma
og reynast ötul starfskona i vín-
garði íslenzkrar tónlistar.
Enginn skilji mig svo, að eg sé
að draga úr hælileikum Jóhönnu, held-
ur hið gagnstæða. Hæfileikar án
atorku eru f reyndinni engir hæfi-
leikar, og enginn verðskuidar siður
hrós, en gáfumaður, sem ekki nennir
að notfæra hæfileika sina. Þaðmætti
alveg eins réttilega fara að hrósa
þeim hinum sama fyrir að hafa
fæðst, en þvf miður njóta oft list-
rænisamlóðar álits á þeim vankant-
aða hugsunarhætti, að það sé jafnvel
hvað ljósastur vottur um afburða
listamennsku að vera bæði skap-
gerðar- og atorkulaus. En þvf fer
svo fjarri, að það mun auk heldur
þurfa atorku að meiri, til að ávaxta
miklar gáfur en litlar, og fyrir þvf
er hún listafólki allra dyggða nyt-
sömust.
Raunar mun Jóhanna nú þegar
vera orðin þjóðkunn fyrir söng
ðinn, en þó kunnust hér, enda ná-
komnust Akureyri, þar sem hún
hefir að miklu eða öllu leyti alist
upp. Af aðsókn að hljómleikura
----------- I
i) Einn fyrirspyrjendanna um vilja
þingmannaefna í skólamálinu var
Vinur hans og samherji, Páll Briem,
amtmaður. Hinir spyrjendur voru
þeir Friðrik Kristjánsson (nú í
Vesturheimi) og Friðbjöm Steins-
öoh, bóksali.
hennar hér s. I. vetur er það iíka
auðsætt að hún á hér mjög mikl-
um vinsældum að fagna. Vildi eg
því mega treysta bæjarbúum til að
votta henni farar- og framtfðarheill
og þökk fyrir liðnar stundir á þann
hátt að skipa hvert sæti að kveðju-
hljómleikum, er hún mun halda á
næstunnni og nánar verða auglýst-
ir. Við óskum henni farsældar f
hvívetna.
Bjtírgvin Guðmundsson.
----O----
Jarðeitrun.
Nýlega birtist grein sú, er hér fer á
eftir, í dagbðk danska stórblaðsins
»Politiken<. Höfundurinn er Carl Vett,
forstjóri. Mér fannst greinin verð athyglis
okkar íslendinga og afréði því að snúa
henni á íslenzku.
Siirfús Halldórs frá Hðfnum.
Meginspurningin í þessari kreppu-
tíð er: Hvar má sparnaði við koma?
Á undanförnum 30—40 árum höf-
um vér í Danmðrk litlu komizt
það, að nú notum vér árlega hér
um bil >/2 miljón smálesta af til-
búnum áburði, sem svarar rúmum
100 miljón krónum. Fyrr varð þessa
atriðis eigi vart i réikningum vor-
um. Pað liggur þvi við garð, að
ihuga hvort þar megi ekki sparn-
aði við koma. Áður en vér tókum
að nota tilbúinn áburð gáfu jarðir
minna af sér, en þeim, er þá tíð
muna, finnst brauðið hafa þá verið
gómsætara og næringarmeira. Munn-
tamari voru einnig ætirætur og
grænmeti. Eðlilegt, heilsugefandi
Ijúffengisbragð fortíðarinnar reynir
nútíðin að bæta oss með slung-
inni og heilsuspillandi matgerðarlist.
Pá má spyrja: Höfum vér orðið
að gjalda afhroð menningargildis
og gæða með aukinni eftirtekju?
Áður en vér gerum þessu við-
fangsefni frekari skil, verður oss að
skiljast að þjóðfélagshagir i sveitum
eru nú mjög á aðra Iund en áður en
vér tókum að nota tilbúinn áburð.
Aður var nánara samband milli
jarðyrkjumannsins og jarðarinnar,
sem hann nytjaði. Bóndinn og óð-
al feðra hans voru sem eitt, og
með hverri kynslóð þroskaðist hár-
næmið á náttúruna og öfl hennar.
Arfsagnir frá fðður ti< sonar bættu
raunvætti á raunvætti ofan, öld
eftir öld. Hið harðúðuga bólféstu-
haft tjóðraði bóndann við fæðingar-
ból hans. En heilbrigður gróandi
var bæði f jörð og jarðyrkjumanni.
Nú hafa menn jarðakaup, er þeir
sjá sér hag f þvf, En hin forna
samrýni við áttbagann er á hverf-
anda hveli.
Við vélræna jarðyrkju hefir bónd-
inn helzt úr hinu nána sambandi
við náttúruna og arfleifð sína og
um leið týnt hárnæmi sfnu á hana,
og hrekst nú fyrir skiftandi vfsinda-
kenningum, veit hvorki upp né
niður, svo hann hefir ekkert hald
annað en hið fjárhagslega, eða
spurninguna: Hvernig fæ eg, með
sem öflugastri rækt, hæsta vexti af
þeim höfuðstól, er eg hefi bundið
f ábúðarjörð minni?
Hagfræðingar eru teknir að rfsa
gegn vfgorðinu um hlffðarlausa
ræktun, sem befir leitt menn til
þess að leggja aðaláherzluna á
framleiðslumagnið, án þess að gefa
nægilega gaum að gæðunum. Pegar
öll kurl koma til grafar, ríður vanda-
málið um framfærslu mannkynsins
nú á tfmum á gæðum landbúnaðar-
afurðanna. Viðunanleg úrlausn þess
kemur oss öllum öllu framar við,
þvf heilbrigði vor og veilfðan er
stórkostlega komin undir viðurværi
voru.
Eftir því sem notkun tilbúins á-
burðar fer vaxandi, verða stór-
myllurnar f Evrópp, jafnt og þétt
að auka við sig korni frá þeim
Iöndum, sem ekki nota hann, til
þess að geta framleitt ljúffengt
brauð. Stórar, þýzkar myllur verða
að blanda heimakornið með meira
en helmingi af amerfsku hveiti, til
þess að framleiða nýtilegt mjöl, og
f barnamjöl, er áður var framleitt
af afurðum úr landinu sjálfu, er nú
notað rúmenskt hveiti. Mjðl úr ó-
blönduðu, þýzku hveiti verður að
bæta með efnablöndu, til þess að
það verði bökunartækt. Á Þýzka-
Iandi, þar sem tilbúinn áburður
hefir mest verið notaður, erumenn
farnir að nota nýjar aðferðir, af þvf
að gæðum korntegundanna fer si-
hnignandi.
Petta er engin furða. Ekki leikur
vafi á því, að efnabland það, sem
er í tilbúnum áburði, örvar geysi-
lega jurtagróðurinn og knýr hann,
sem með svipum, til hamslausrar
ofgrósku og óeðlilegs eftirtekju-
auka. En Iftum vér á jörðina sem
lífsheild — og að mörgu svara lifs-
hræringar hennar til llfrænnar veru
— má ætla að hún sé svipuðum
lögmálum háð og aðrar Iffverur.
Vér vitum af eigin reynslu, að eitur
er örvandi f smáskömmtum. En vér
vitum líka, að ef vér örvum oss
um of, fylgir deyfð, sem endað
getur með sljóvgun og stytt oss
aldur fyrir stundir fram.
Hefðum vér einungis gefið jörð-
inni eitt staup, með því að strá eða
döggva hana með hæfilegum hressi-
lyfjum, svo að áhrifin yrðu eigi
meiri en sem jafngildir áhrifum þeirn
er eitt eða tvö staup hafa á mann-
legan lfkama, þá þyrfti engum and-
mælum að hreyfa. En vér höfum
farið svo að, að iíkja má við nauð-
ungarmötun, sem stundum er beitt
við fanga er svelta sig, en er þó
frábrugðin að þvf leyti að hér er
þolandinn fylltur eitri. Notkun til-
búins áburðar hefir knúð jarðveg-
inn f deyfðarástand, er jafngildir
drykkjumannsins, annaðhvort verður
að stækka staupið, eða breyta blönd-
unni, til þess að jafnt hrffi og áður.
Bændurnir i Sviss segja að til-
búinn áburður geri ríka feður, en
fátæka syni. Vér erum kynslóð hinna
fátæku sona í Danmörku nú. í kjöl-
far meiri eftirtekju hefir siglt minni
veigur afurðanna, meiri hætta á
skemmdum, skortur á ljúffengis-
bragði; i stuttu máli gæðasnauðari
vara. Petta er auðveldlega sannreynt
á kartöflum og kálmeti. Pað sem
framleitt er án tilbúins áburðar, er
bragðbetra, heldur sér betur og er
gott til seyðsiu.
Pað er álit margra lækna, að
jarðeitrun sé orsök efnaskiftinga-
sjúkdóma, er fara óðvaxandi. Skyldi
ekki raestur hluti maga- og garna-
kvilla, slens og þreytu, sem þjáir
aðra hvora manneskju nú á tfmum,
standa f sambandi við lélegt dag-
legt brauð? Skyldi þar ekki vera
að finna ástæðuna til þess, að svo
margir kaupa dýrum dómum bæti-
efnabrauð (Reformbröd), kex og
hrökkbrauð? Og skyldu ekki lækn-
arnir verða af mestum hluta atvinnu
sinnar, ef brauðið yrði jafngott og
það var, áður en jörðin var eitruð
með efnablöndum? Margir kvillar,
er nú þjá oss, þekktust ekki í tfð
feðra vorra eða afa. í rannsóknar-
stofum í útlöudum hafa menn reynt
að sanna að söm sé orsökin til
æðakölkunar og óðvaxandi krabba-
meina. Pvi tjáir ekki að neita, að
náttúran stjórnast af sfnu eiginhorska
lögmáli, sem vér höfum aðeins nasa-
sjón af, og verður dýrkeypt að ganga
á bug við eða breyta.
Vér vitum öll, að kalí- og natríum-
nitröt, sem eru i tilbúnum áburði,
sem og fosfór og kalk, eru eitur
fyrir líkamann, og að eiturtegundir
þær, sem notaðar eru til þess að
bæsa sáðkornið, t. d. blásýru-,
kvikasilfur-, kopar-, blý- og arsenik-
sambönd eru mönnum banvæn f
smáskömtum. Auðvitað breytast á-
hrifin við það að þessi efni leysast
sundur f jarðveginum, og að jurt-
irnar nota sér þau þaðan, en engin
ástæða er að ætla, að áhrif þeirra
verði gagnlegmönnum eða skepnum.
Villibráð gengur úr sér og týnir
tölunni á þeim jörðum, þar sem
mikið er notað af tilbúnum áburði
og mýmðrg dæmi eru þess að villi-
bráð, sem kemst á beit á graslendi
er nýstráð hefir verið tilbúnum á-
burði Iætur fóstrinu skömmu sfðar.
Einkennandi er það, að villibráðin,
sem hefir óskertar eðlishvatir, Ieitar
einkum á beit á þær jarðir, sem
ekki er borinn á tilbúinn áburður.
Sé jörð, sem ræktuð er samkvæmt
hinura nýju áburðarkenningura, um-
kringd jörðum sem borinn er á til-
búinn áburður, má ganga að þvf
visu að hún verður fyrir langt um
meiri ágangi af villibráð en hinar.
Tilraunir, gerðar i kassareitum, hafa
sannað að ánamaðkar flytja sig, fái
þeir færi á, úr jarðvegi, sem borinn
hefir verið i tilbúinn áburður, eða
for,* og þrífast bezt í jarðvegi
blönduðum eðlilegum áburði. Aðrar
tilraunir hafa sannað, að mýs og
rottur, sem jafnt hafa fengið að
komazt að afurðum, ræktuðum með
tilbúnum og eðlilegum áburði, Ieggj-
ast i hinar siðarnefndu, en líta ekki
við hinum, fyr en afurðir hins eðli-
lega áburðar eru alétnar. Hinar éta
þær ekki fyr en hungrið sverfurað
þeim. Hér er ein sönnun þess, að
heilbrigð eðlishvöt dýranna er ó-
brigðull áttaviti. Pvf er það engin
furða, að heilbrigði húsdýranna fer
hrakandi. Oftast geta þau eigi kosið
sér fæðu, heldur verða að éta eftir-
tekju tilbúins áburðar. - (Frh.)
Ungmennaiélögin í 0nguIstaðahreppi,
Arroðmn og Arsól, efna til sundnámsskeiðs
í hinni nýju sundlaug sinni að Laugalandi
dagana 18. til 27. sept. n. k. éf næg þátt-
taka fæst. Kennari verður íþrótta- og
sundkennari Hermann Stefánssonj Þátt-
taka er öllum heimil og kennslugjald er.
aðeins 40 aurar á dag fyrir fullorðna og
30 aurar fyrir börn. Væntanlegir þátttak-
endur snúi sér til Hermanns Steíánssonar
eða formanna félaganna, Tryggva Sig-
mundssonar Ytra-Hóli og Ingólfs Pálsson-
ar Uppsölum, sem fyrst eða í síðasta lagi
fyrir 14. þ. m.
* Með for er hér einungis ðtt við mannai
en eigi skepnutaur eða þvag. Hðf,