Dagur - 03.11.1932, Side 3

43. tbl.
DAGUR
171
leið og slíkt er játað, ber að at-
huga það, að viðhorf þessara mála
er nokkuð annað nú, en það var
fyrir 25 árum. Mennirnir frá 1907
sömdu fræðslulög, sem aðallega
voru miðuð við smáþorp og sveit-
ir. Þar fengu þá flestir íslending-
ar uppeldi sitt. En síðan hefir
mikil breyting á þessu orðið. Á
þessum 25 árum hefir hér orðið
voldug þjóðlífsbylting og ískyggi-
leg. Þjóðin hefir svo að segja
flutzt úr sveit að sjó, og í þorpum
og bíejum fá nú flestir íslending
ar uppeldi sitt. Þessum staðreynd-
um verður ekki mót mælt þó þær
kunni að þykja miður œskilegat.
En þær hljóta að vekja alla hugs
andi menn til athugunar á þessu
mjög svo breytta viðhorfi til upp-
eldismálanna yfirleitt, svo sann-
arlega sem margviðurkennt er og
vitað, að grundvellinum undir
þj óðaruppeldinu er af þessum á-
stæðum stórum breytt til hins
verra. Barnahópurinn, sístarf-
andi, hefir verið hrifinn úr faðmi
fagurrar og friðsællar sveitanátt-
úru, frá göfgandi samlífi við jurt-
ir og dýr og varpað í iðjuleysið á
möl sjávarþorpanna og götur bæj-
anna. En slangrið og iðjuleysið er
eitt hið allra versta víti á vegi
æskumannsins. Það er nálega
undirstaða og orsök alls ills. Það
er þess albúið að lama svo fram-
tak og siðferðisþrótt þjóðarinnar,
að hún eigi sér varla uppreisnar
von. Þetta er hið mikla mein sem
uppeldismál nútímans eiga ^ að
glíma við og reyna að ráða bót á.
Það er viðhorf, sem þjóðin hefir
varla þekkt áður, tiltölulega mjög
nýtt, og því varla von að hún hafi
enn áttað sig á því. En henni rið-
ur lífið á að skilja, sem allra fyrst,
að hún þarf að verja feikna fé og
orku til þess að bæta þorpa- og
bæjabörnunum, sem mest og bezt,
upp það, sem þau misstu við
flutninginn úr syeitinni að sjón-
um. Og þetta er slík höfuðnauð-
syn, að framtíð þjóðarinnar velt-
ur að miklu leyti á því hvernig
það tekst. Þessu þurftu forráða-
menn þjóðarinnar varla að velta
fyrir sér fyrir 25 árum, en það
verður vafalaust höfuðviðfangs-
efni þeirra, er nú skera henni
stakkinn, eða ætti að minnsta
kosti að vera það. Hér dugar ekki
að skera við neglur sér fé og fyr-
irhöfn. Við verðum að vera minn-
ugir þess og skilja það, að þýðing-
armestu málin, sú eiginlega und-
irstaða alls annars, má ekki sitja
á haka. Fjárskorti er borið við og
hann er vitanlega oft og tíðum til-
finnanlegur. En það er síður en
svo að hann sé aðalmeinið alltaf.
Skortur á skilningi og fómfýsi er
oftast miklu hættulegri þessum
málum en fjárskorturinn, einkum
þegar sjálfir forráðamennimir
eru stundum gegnsýrðir af sama
hugsunarhættinum og skilningn-
um á rétta meðferð fjár, eins og
faðirinn, sem kom til kennarans,
ölvaður með 8 króna vínflösku
upp á vasann, öskuvondur yfir
því, að bamið skyldi þurfa að
kaupa bók, sem kostaði kr. 8.50,
og sór sig og sárt við lagði, að
hann gæti ómögulega keypt þessa
bók vegna fjárskorts! Því er og
oft haldið fram, að hið opinbera
leggi nú orðið svo mikið fé til
uppeldismálanna, að það beri vott
um tilhneigingu til hóflausrar
eyðslu og bmðls, að krefjast
meira framlags. Þetta væri má-
ske rétt að athuga nánar. Lítum
þá til nágrannanna, sem eru að
ala sína þegna upp til sömu menn-
ingar og menningarstarfs og vér,
og sem framtíðar íslendinguri'nn
á að hafa skipgöngu við. Hvaða
gjöld leggja þeir á sig, til þess að
manna sína æsku? Árið 1930
greiddu þessar þjóðir eftirfarandi
hundraðstölu til menntamála af
öllum gjöldum ríkisins: Danmörk
19,6%, Svíþjóð 15,8%, Noregur
14,8%, Bretland 10,6% og ísland
8,8% eða langsamlega lægst. En
vegna þess að þessar þjóðir, sem
nefndar vora, hafa ýmsan kostn-
að ósambærilegan hér, eiga meiri
þjóðarauð, o. fl. sem gæti e. t. v.
gert þennan samanburð villandi,
er bezt að fara einnig öðruvísi að,
jafna öllum fjárgreiðslum ríkj-
anna niður á hvert mannsbarn í
landinu og síðan athuga, hve mik-
ið af þeirri upphæð gengur til
menntamála.
Hver maður 1 Bretlandi greiðir
í ríkissjóð árlega kr. 365.00
Þar af til menntamála — 26.40
Útgjöld Noregs á hvern
mann era — 158.00
Þar af til menntamála — 22.20
Útgjöld Svía á hvern
mann — 149.00
Þar af til menntamála — 25.00
Útgjöld Dana á hvern
mann — 126.00
Þar af til menntamála — 25.00
útgjöld íslendinga á
hvern mann — 165.00
Þar af til menntamála — 14.00
Það er því augljóst, hvernig
sem reiknað er, að við erum lang-
lægstir allra nágrannaþjóða með
framlög til menntamálanna, og
miklu lægri nú að hundraðstölu
við önnur gjöld ríkis og héraða,
en fyrir 20 árum. Árið 1910
greiddum við t. d. 19.5% til
menntamála af öllum gjöldum
ríkisins, en nú aðeins 8.8%. Það
er því augljóst hvert stefnir, og
þarf nú að fara til laklega mann-
aðra þjóða til að ná hliðstæðum
tölum. Það leynir sér heldur ekki,
hvar sem maður kemur hér á
Norðurlöndum og athugar alla að-
búð hins opinbera við kennara og
skóla, að við stöndum langt að
baki i þeim efnum. Og það er víst,
að þjóðmenning okkar, sem stund-
um er oflofuð, er í stórri hættu
eins og málunum er nú komið. En
-það er vitanlega lífsspursmál að
varðveita hana og efla. íslending-
urinn er sízt ver af guði gerður en
Daninn eða Svíinn, en hann hlýt-
ur að standa ver að vígi í framtíð-
inni í samstarfinu við þá, ef hann
er ekki mannaður í uppvextinum
á borð við þá. Og þann metnað
verðum við að eignast, að íslend-
ingurinn fari hvergi halloka. Við
verðum að fórna á altari helgrar
þjóðrækni' og af ást til hins gró-
andi lífs miklu, miklu meir af fé
og orku, en við gerum nú, veita
framtíðinni vöxtinn og máttinn til
að leysa úr læðingi skilningsleysis
og tregðu þau duldu en dásamlegu
öfl, er með hverju' barni búa, og
magna möguleika þeirra til mikils
andlegs og líkamlegs þroska. Tök-
um öll undir með einum mesta
uppeldisfræðingí og spekingi sam-
tíðarinnar, er hann segir að hver
samtíð hafi aðeins eitt verkefni
með höndum, sem aldrei megi
missa sjónar á, og gefi henni rétt
til að lifa, en það sé að skapa
batnandi framtíð, — góða menn
og batnandi. Og störfum öll í
þeim anda.-----
—----o----
Á viðavangi.
Skýring Islendings.
Mbl. sagði nýlega, að sjóðir
kaupfélaganna væru hvergi til,
»nema á pappírnum«. Nú er það
vitanlegt, að kaupfélögin í heild
færa nokkurra miljóna kr. sjóð-
eignir í reikningum sínum, en þar
sem Mbl. segir, að þessar eignir
séu hvergi til nema í reikningum
kaupfélaganna, þá var hér í blað-
inu dregin sú eðlilega ályktun sf
þessum ummælum, að forráða-
mönnum félaganna væri borin á
brýn reikningsfölsun. Allir viti-
bornir menn líta svo á, að séu
Ljósmagnið —
og rétt ending
Til eru lampar sem ekkert vörumerki
hafa eða eru með ókunnum merkjum.
Peir eru oftast nær ódýrir í innkaupum
en ekki í notkun. Sá lampi er ódýr-
astur í notkun, sem hefir mest ljós-
magn miðað við straumeyðsluna. Ef
þér viljið fá góðan lampa, þá kaupið
Osram, hann er að vísu ekki ódýrastur
í innkaupum, en ódýr er hann í notkun.
Ólafur ólafsson, fyrverandi
bóndi ( Pálmholti, andaðist að
heimili sínu þ. 19. þ. m. Jarðar-
förin er ákveðin fimmtudaginn
3. nóvember n. k., og hefst með
húskveðju á heimili hins látna
kl. 11 f. h.
Kona, börn og tengdabörn.
eignir taldar fram í reikningum,
og séu þær eignir hvergi til nema
á pappírnum, þá sé um reiknings-
fals að ræða.
Nú hefir blaðið fslendingur
komið með skýringu i þessu máli.
Blaðið segir, að það fé, sem ekki
sé »handbært« á hverjum tíma, sé
hvergi til nema á pappírnum og
þessvegna algerlega tapað. Sjóðir
kaupfélaganna séu bundnir í fast-
eignum, t. d. húsum, og séu því
raunverulega tapað fé, því fast-
eignir skili ekki fénu aftur. Þrátt
fyrir þetta sé reikningsfærslan
hjá Sambandinu og kaupfélögun-
um í hinu bezta lagi.
Þessi skýring ísl. er heldur bág-
borin. Samkv. henni eru sjóðir
kaupfélaganna »ekki til nema á
pappímum«, en þó era þeir í
byggingum og öðrum fasteignum
félaganna«. Er fsl. að skemmta
fólki með því að gera sig nokkru
heimskari en hann er í raun og
veru? Eða hvað meinar blaðið
með því, að húsbyggingar skili
ekki fénu aftur? Hafa bankarnir
ekkert fengið af því fé, sem þeir
hafa lagt í húsbyggingar, t. d. í
Reykjavík? Ef til vill man fsl. eft-
ir villu-byggingunum í Reykjavík,
sem fénu var ausið í á stjómar-
tímum íhaldsins. Skiluðu »villur«
höfðingjanna í Rvík engu af fénu
aftur?
íslendingur hefir áreiðanlega
gengið feti lengra en hann var fær
um, í því augnamiði að bjarga
Mbl. frá þeirri skömm, sem það
hefir skapað sér með rógskrifum
sínum um Sambandið og kaupíé-
lögin. En þessi björgunartilraun
fsl. hefir algjörlega mistekizt, þó
vel. kunni hún að hafa verið meint.
Hún gerir Mbl. ekkert gagn og er
bara »á pappírnum« í íslendingi.
Kœran d MagnúsGuðmundsson.
Guðmundur ólafsson málaflutn-
ingsmaður birti loks bréf sitt til
lögreglustjórans í Reykjavík í
Morgunblaðinu 9. þ. m. Bréfið
hljóðar svo:
>4. júlf 1931.
Til lögreglunnar í Reykjavlk.
Gjaldþrot C. Behrens.
Af útskrift þeirri, sem jeg hefi feng-
ið af lögreglurjettarrannsókn 4. maí
þ á. út af gjaldþroti C. Behrens, sjest
það ekki, sem jeg á annan hátt hefi
fengið vitneskju um, að hrm. Magnús
Guðmundsson hjer í bænum, hafði á
sínum tíma fengið sparisjóðsbók frá
Behrens, sem innihjelt kr. 3000.00, lil
þess að greiða með þeirri upphæð vænt-
anlega nauðasamninga. Þessi nauða-
sanrn. tókust ekki og er mjer sagt að