Dagur - 08.12.1932, Blaðsíða 3

. 49. tbl.
DÁGUR
197
ugur, vilji hans á að gagna fósturjörðu
sinni og þjóð, örva hana til heilbrigðs
raetnaðar, sjálfstæðis, drengilegra at-
hafna og dáða. Ungur bað hann guð
sinn, eitt sinn, er hann var staddur er-
lendis: »Drottinn, gættu þess (orðrétt:
»safnaðu því«), sem gott er í mér. —
— Stækkaðu sífelit í rriér kærleikann.
Ger hug minn skýran, svo að í honum
speglist dásemd heimsins. — — Láttu
mér stöðugt verða hugsað til ástvina
minna, sem lifa í minningu minni, svo
að eg verði heimili mínu og skyldum
trúr og hinu litla föðurlandi mínu,
sem eg vil vinna fyrir um æfina. —
— Gerðu mig mikinn í þrá minni,
en auðmjúkan í starfi mínu (ydmyg
i min gerning), og sameinaðu mig að
hinu eina nauðsynlega.« — Minnist
eg þess ekki, að eg hafi séð né heyrt
fegurri bæn.
Og forlög hans og jhamingja bæn-
heyrðu hann. Honum auðnaðist að
berjast langa æfi fyrir stjórnarfarslegu
sjálfstæði Noregs og fullkomnu lýðræði
í landinu. Saga Noregs getur seint
gleymt honum. Það hefir verið sagt,
að enginn hafi átt eins mikinn þátt í
því, aðrir en andstæðingar Noregs í
yfirstétt Svía, að slíta í hugum landa
sinna sambandið milli Noregs og Sví-
þjóðar. Einhver ágætasti sagnritari Nor-
egs, Ernst Sars, sagði eitt sinn í
gamni, að hann ætlaði að sknfa sögu
Noregs á 19. öld í tveimur bindum .
I. bindi Hennk Wergeland, II. bindi
Björnstjerne Björnson. Slikt eru auð-
vitað öfgar — og orðunum ætlað að vera
það. En slíkur maður sem Ernst Sars
hefir þar þó ekki farið með einbera
fjarstæðu.
Pó að hann, sökum hvatfærni ^og
óþolinmæði, sí-logandi óróa og óþreyju,
hlypi einatt illilega á sig, gæfi á sér
bera höggstaði, væri stundum afskifta-
samur um of og harður í horn að
taka, leikur lengi Ijómi lífsfegurðar og
glæsimennsku.skörungs-skapar. og mikil-
mennsku um minning hans.
Án efa hefir t.d. maður, sem var jafn
mikillar náttúru og hann, búið yfir
miklum ástríðum. En honum tókst
það, sem fáum heppnast, að stýra
náttúruöflunum í eigin-brjósti. Hann
var hinn mesti hófsemdarmaður f
nautnum. Pótt aldrei færi hann í bind-
indi, og hann hefði mætur á góðum
vínum, er mælt, að hann hafi aldrei
sézt kenndur. Hann hugsaði mikið um
hófsemi og óhófssemi. Og hann freist-
aði að hjálpa vinum sínum, er hneigð-
ir voru til áfengisnautna, í baráttu
gegn slíku böli. Og glöggvan skilning
hafði hann á því, hvílík þroska-hætta
ungum hæfileika- og fjörmönnum staf-
aði af að komast á slíka braut. Seinni
helming æfi sinnar neytti hann eigi
tóbaks og var ákaflega illa við reyk-
ingar. Taldi hann um fyrir ungum
mönnum, að láta af þeirri nautn. En
ekki báru þær umtölur hans allt af
mikinn árangur. Hann kunni og allra
manna bezt að skipuleggja tíma sinn,
og er slíkt auðkenni mikilla afkasta-
manna. Reis hann jafnan snemma úr
rekkju og var bezt fyrir kallaður til
vinnu á morgnana. Var vel unnið á
Aulestad. Samt höfðu hjúin á honum
hið mesta dálæti og ást.
Ég varð eitt sinn svo frægur að sjá
Björnson í svip, á járnbrautarstöðinni
í Kaupmannahöfn. Ég þykist enn muna
hann glöggt. Ég hafði hugsað mér
hann nokkrn stærri en mér sýndist
hann. Samt var einn líkamshluti hans
stærri en ég átti von á — brjóstið.
Það var furðulega mikið, breitt
og hvelft og út þanið. Petta
brjóst var . líkamleg jarteikn mann-
kærleiks hans eða manngæða, víðáttu
þeirra, styrkleiks og blíðu. Sjaldan
hafa fleiri líknstafir verið í einu manns-
brjósti heldur en í hans. Samúð hans var
víð sem askurinn Yggdrasill. Hún
dreifðist um allan heim, og var þó
alstaðar rík og máttug. Hún iukti
faðmi gróandi grösin, dýrin og hjúin á
Aulestad, fátæklingana f Gautsdal,
kúgaðar konur, kúgaða alþýðu og
kúgaóar smáþjóðir víðsvegar um heim.
Hann, þessi mikli dýravinur og mannvin-
ur, var alltaf boðinn ogbúinnað hjálpa,
styðja. Bágstaddir og fátækir í Gauts-
dal þekktu vel þenna þátt í fari hans.
»í augum smælingjanna var hann hinn
væni Björnson í á Aulestad, sem eng-
um synjaði ásjár og kunni ávallt ráð
við því, sem miður fór«, ritar kunn-
ugur í rainningum um hann. í Over
æmne II. má sjá, hvílíkan skilning hann
hafði á kjörum verkamanna og bar-
áttu þeirra fyrir réttindum sínum,
hagsmunum og menning. Orð hans þar
eru tímabærenn í dag. Skilningurhans á
baráttunni, heiftúð hennar og rökréttum
afleiðingum er jafn-sannur og þá er hann
samdi leikritið. Hann var jafnaðar-
stefnunni og jafnaðarmönnum hlynntur,
þótt aldrei gengi hann í flokk þeirra,
með fram af því, að hann uggði um
frelsi einstaklingsins í ríki þeirra. Pó
reit hann í bréfi, skömmu áður en hann
lagðist banaleguna: »Ógsaa jeg er
nærmest socialist*.
Einhver frægasti rithöfundur Noregs
sagði nýlega,, að rit Björnsons
væru nú litið lesin f Noregi. Slikt er,
eí til vill, skiljanlegt, bæði af því að
mikil er viðkoma.i á bókamarkaðinum,
og eins af hinu, að rit hans fjölluðu
all-mjög um efni, er voru efst á baugi
með þjóð hans á hans tíma. Lát-
laust og í sífellu skýtur nýjum við-
fangsefnum og nýjura hugsunum upp
úr djúpinu mikla.
»Videre livstoget drager,
tankerne suser som tauer
over dets vej«
kvað hann sjálfur eitt sinn. Gömul
viðfangsefni og hugsanir sogast því
furðu fljótt oían í öldurót tímans. En
samt er það undarlegt, að rit
hans eru lítt lesin, af þvf að enn
má græða lífsskilning og mann-skilning
á lestri þeirra og njóta þar hinnar
unaðslegustu fegurðar. En ein grein
skáldskapar hans lifir þó lengi —
Ijóðmæli hans. Hvergi sést það, að
minu viti, eins vel í skáldskap hans
og þar, hvílíkur andans maður hann
var. Og harpa hans er einhver hin
auðugasta, er nokkur listamaður hefir
átt. Ljóð hans geyma grátgljúpa við-
kvæmni og hina ástúðlegustu blíðu,
há-fleygi, gamansemi og raunsæiskraft
í lýsingum, aðdáanlega andagift og
stórkostlegar skáidsýnir. Og listin á
orðalaginu er víða dásamleg. Þunga-
miðja þeirra margra er framþróun og
framtíðin, lönd framtíðannnar. Pangað
stýrðu þau og stefndu, Ijóð hans og
líLssteina, stríð og hugsjónir. í þessari
guðsdýrkun á framtiðinni líktust þeir,
þjóðhöfðingiun á Aulestad og skáld-
bóndinn okkar vestur-íslenzki og stór-
vitri, Stephan G. Stephansson. Lesið
æfintýri Björnson um eininu og fur-
una, björkina og lyngið, hversu sam-
vinnu þeirra tókst að klæða fjallið.
Björnson er þar allur, viðleitni hans og
skáldskapur, lífsskoðun og heimsspeki
barátta hans öll, störf hans öll,
bæði smá og stór.
En sáiar- og listaþróttur Björnsons
andleg tign hans og hugargötgi skín
þó hvergi skærara en í síðasta kvæð-
inu, sem öldungurinn orti í banaleg-
únni, mjallhvítur fyrir hærum og matt-
laus öðrum megin. Hvergi birtist fag-
urlegar umhyggjusemi hans um smáða
og þjáða, móðurbliða hans og ást á
vorgróðn og vorsöng »á landi og í
Iundu« ení þess yudis-fögru vísuorðum,
sem urðu »svanasöngur« hans:
Og sá kom regnet —
ikke med torden og styrtende skrál,
som vax et hærverk dets eneste mál.
Nej, i det spinkle og vare begynnende
hörtc-s melodisk et smámuntert
nynnende —
som til en dans. Og föræn en sanset det,
mere kom til, og sá sang det og danset
det.
Urád at skjelne, hvor mange der var
av svingende, syngende, luft-lette par.
Nerover bærget og skogen det bar,
bortover elven og utover dalen,
lystig var stemningen, stor nok var
salen.
Der hvor de syngende, dansende svævet,
farver der tændtes, det böjde sig
hævet, —
duftbölger fulgte det dansende kor,
og sang flöj tilvejrs av den dans-trádte
jord.
Men under sin jubel slet intet de
glæmme,
de hörer den sagteste klagende stemme,
Tofraspilið ®
YO - YO
er komið í
Kaupfélag Eyfirðinga.
de frælser det usleste græsstrá i
klæmme,
gár in til det innerste hjærteblads
gjæmme«.
Sioutður Guðmundsson.
----O-----
Leikfélag Afcureyrar.
K \Landafrœdi og ást.
Sjónleikur í þrem þáttum,
eftir Björnstjerne Björnson.
Pessi leikur hefir nú verið sýnd-
ur þnsvar smnum hér I leikhúsinu.
Aðalerindi hötundanns með leikn-
um er að ieiða tram þau sannindi,
að gott heimilislit er öllu æðra hér
á-jöró og fyrir því veróur allt ann-
að að þoka, jatnvel svo yndælir
blutir eins og uppdrættir af löndum
og höfum. Að ooru leyti verður hér
ekki farið út I etni leiksins, bezt
fyrir menn að kynnast því í leik-
húsinu. Attur á móti skal vikið að
meðferð leikendanna á blutverkun-
um. —
Pað er vafasamt að nokkurntíma
áður hati hér I leikhúsinu 611 hlulvetk
í leik verið jafnvel af hendi leyst
sem í þetta smn. Ekkert þeirra er
misheppnað, og hver og emn leik-
endanna hvertur þvi með fullan
sóma af leiksviðinu. Er þetta sjaid-
gæft fyrirbrigði á leiksviói hér, og
mun leiðbeinandinn, Ágúst Kvaran,
ekki eiga lítmn hiut að þvi að svo
vel hefir tekizt.
Ágúst Kvaran sýnir lyfjesen land-
fræd piótessor og terst pdo smlldar-
lega trá upphafi til enda; veltur iíka
mest á að það hlutverk takist vel.
Frú Svava Jónsdóttir sýnir Katen
konu prófessorsms, og er leikur
hennar að vanda emstaklega smekk-
legur og áferðarfagur. Svipað er að
segja um leik ungfrú Elsu Frið-
finnsson i hlutverki HelQU, dóttur
þeirra hjóna; þaó hlutveik er frem-
ur lítió en laglega af hendi leyst.
Frú Sigurjóna Jakobsdóttir kemur
fram sem Malla Rambæk, fóstra Kar-
enar, og er leikur nennar frábær-
lega náttúrlegur og alstaðar sjálfum
sér samkvæmur. Pá er BÍrQÍt RÖmor,
æskuvinkona Karenar. Hana sýmr
frú Rígína Pórðardóttir, og er leik-
ur hennar prýðilega snotur. Turman
prótessor er leikinn af Jóni Norð-
Ijörð. Fer þar saman fyrirtaksgerfi
og afbragðsleikur, svo að áhorf-
endur steingleyma þvf, að það sé
Jón, sem er innan í gerfinu, svo
ólíkur er hann sjálfum sér, en eðli-
legur prófessor Turman. HennínQ
málara sýnir Ounnar Magnússon
og gerir það lagiega.
Pá er enn ótalið eitt hlutverkið.
F*að er Ane, þjónustustúlka hjá Tyge-
sen. Hana leikur fiú Marta Kalman.
Hlutverkið er ekki sérlega stórt.
Áður en leiksýningar byrjuðu, höfðu
einhve jir orð á því, að undarlegt
tiltæki væri það af Leikfél. Ak. að
vera að sækja nafnkunna leikkonu
suður í Reykjavík f ekki stærra eða
virðulegra hlutverk. En eftir að þeir
hinir sömu hafa séð og heyrt frú
M. K. á leiksviðinu sem Ane, skilja
þeir, að þetta var ekki ófyrirsynju
gert, þvf mála sannast er, að frúin
fær mörgum sinnum meira út úr
hlutverki Ane, en nokkurn grunar
við lestur leikritsins. Slfk eru ein-
mitt einkenni listaleikara, einkum
þegar um miðlungshlutverk er að
ræða.
Hálfurannar milljarð glólampa
hefir skapað þann reynslunnar sjóð, sem nú er grund-
völlur að Osram lampagerðinni, [3ví þessi feikna lampa-
fjöldi hefir^allur verið búinn til með stöðugri viðleitni
á sífeldum’endurbótum. Þessvegna er Osram lampinn
orðinn óviðjafnanlegur að gæðum, og þessvegna
eiga allir að nota Osram lampann.