Dagur - 12.01.1933, Blaðsíða 2

s
DAGUR
2. tbl.
§Sf»?!!!!!!!!!!f!!!!!!!!fgl
i§® Hversvegna þykir
£ „Flóra" smjörlíki bezt ? 2
Vegna þess, að það er búið til ur beztu efnum, sem
fáanleg eru, og vegna þess, að það er búið til í ný-
tízku vélum í vönduðustu smjörlíkisgerð landsiní.
„Flóra“ smjorlíki
gengur næst ÍSLENZKU SMJ0RI.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Smjörlíkisgerðin.
BSiaMUMIMHMMHMa
SKRIFSTOFA
FRAMSÓKNARFLOKKSINS
er á Amtmannsstfgf 4 (niðri).
Sími 4121. Reykjavík-
Landsdrottnar 09 lepliðar.
Eftir skýrslum, sem fyrir liggja,
er um helmingur af fslenzkum
bændum léiguliðar, er hafa við slík
kjör að búa, að vart er sæmandi f
siðuðu þjóðfélagi. Réttur þeirra er
svo gjörsamlega fyrir borð borinn,
að heita má, að öll umbótalöngun
hjá þeim sé steindrepin. Peir eru
tilneyddir að hýrast f lekum mold-
arhreysum, sumstaðar eru baðstof-
urnar gólflausar og gisnar, og sum-
ir bæirnir eru margsósaðir af berkl-
um og öðrum sjúkdómum. Peir
verða að sætta sig við að vinna
með úreltum tækjum upp jarðirnar
og standa allt sumarið á kargþýfð-
um túnum og engjum. Efnahagur
flestra þeirra segir Ifka glöggt til
um, hverjir afkomumöguleikarnir
eru. Flestir landsdrottnarnir hugsa
ekki um annað, en að hirða af-
gjöldin og ganga rfkt eftir, að leigu-
liðarnir framkvæmi skftverkin fyrir
þá, að halda við sfhrynjandi mold-
arkofum, þvf varanlegt efni til bygg-
inga láta þeir sjaldan leiguliðunum
i té.
Leiguliðarnir eru ekki frjálsir að
þvf, að koma framleiðslu sinni f
verð (sbr. hey- og eldiviðarsðlu).
Peir hafa litla möguleika til að fá
ódýrt rekstursfé, enda myndi það
hefna sfn grimmilega, ef þeim lán-
aðist að fá sér hagkvæm lán til um-
bóta, þvf sumir landsdrottnar hafa
leikið þann leik, að birða sjálfir
fyrir leiguliða sfna þann jarðabóta-
styrk, sem þeir hafa fengið, en leigu-
liðarnir fá vanalega einhverjar hunds-
bætur, þegar þeir fara af jörðunum,
fyrir það, sem þeir hafa gert, og
tekst landsdrottnum þeirra vanalega
að ná þvf af þeim I álag, þrátt fyrir
það, þótt jörðunura hafi verið sæmi-
lega viðhaldið. Pannig er hið frjálsa
þrælahald dyggilega rekið f landi
voru enn þann dag f dag. Það
skal tekið fram, að til eru þeir
landsdrottnar, er búið hafa vel að
Ieiguliðum sfnum, og eiga þeir al-
þjóðarþakkir skilið fyrir viðsýni sfna
og drenglund.
Flestir hafa séð þann órétt, sem
leiguliðarnir hafa búið við, en fáir
viljað stinga á kýlinu. Fyrir nokkr-
um árum sfðan var skipuð milli-
þinganefnd til að vinna að breyttri
ábúðarlöggjöf. Álit nefndarinnar var
mjög ýtarlegt, og lagði bún fram
frumvarp til ábúðarlaga, sem i voru
miklar réttarbætur fyrir leiguliða,
en eftir að búið er að þvæla þetta
ábúðarlagafrv. á fímm þingum, er
Ifka búið að koma sumum réttar-
bótunum fyrir kattarnef Og er hart
til þess að vit'a, að sumir af þeira
mönnum, sem teljast eiga fulltrúar
bænda á þingi, skuli hafa spyrnt
fótum gegn slfku réttiætis- og þjóð-
þrifamáli.
Pað er sannarlega kominn tími
til þess fyrir okkur að athuga,
hvort við höfum efni á þvf að reka
hvert mannsefnið eftir annað á
mölina, en slfk hljóta nú örlðg allra
þeirra fátækari bænda að verða, er
ekki eiga jarðarskika að búa á, og
sem ekki vilja beygja sig fyrir hinu
seigdrepandi ábúðarlagaréttleysi. Og
það er kominn tfmi til þess að at-
huga, hversu ótæmandi llfsmögu-
leika fslenzka moldin ber í skauti
sínu, og hversu margar miijónir
manna hún gæti fætt og klætt, að-
eins ef hún væri ekki þrælbundin
á klafa örfárra, skammsýnna efnis-
hyggjumanna, sem virðast láta sér
annast um það eitt, að þeir lífs-
möguleikar, sem f henni felast,
komi engum til gagns.
En hvernig á að ráða bót á þessu,
svo viðunandi sé?
Fyrsta sporið er að setja iög, er
heimili engum að eiga fleiri jarðir
en þeir nytja sjálfir, hitt sé þeim
skylt að selja við sanngjörnu verði,
annaðhvort rikinu, eða einstökum
mönnum, með afborgunum til 30
ára og vægum vöxtum, þetta yrði
til þess, að leiguliðarnir myndu
annaðhvort kaupa ábýli sfn sjálfir,
eða leita aðstoðar rfkisins, er bæri
skylda til að kaupa þær jarðir fyrir
þá leiguliða, er fátækastir væru, og
leigja þeim þær á erfðafestu með
vægum leigumála og með fullum
réttindum til umbóta, án þess að
féfletta þá um leið. Ef þannig væri
tekið fram fyrir hendurnar á þeirri
ofrfkisstefnu um eign og afnot jarða,
sem rfkt hefir fram á þenna dag
og sem skapað hefir algjörða kyr-
stöðu á þeim jðrðum, sem hún nær
yfir og þannig heft allt framtak og
umbótahug um helmings af fslenzku
bændastéttinni, þá myndi rfsa hér
upp þróttmikil og framsækin land-
búnaðarþjóð, er myndi framkvæma
á stuttum tfma þá þjóðfélagslegu
skyldu, að rækta og byggja landið
og beita svo hinni fullkomnustu
véltækni við framleiðslu sfna og af-
kasta þannig margföldu starfi á við
það, sem nú er fyrir hverja vinnu-
einingu.
Pá er sá hluti íslenzkra sjálfs-
eignabænda, sem hafa ræktað og
byggt jarðir sinar á dýrum tfma,
en eru nú búnir að þrælveðsetja
þær fyrir dýrum lánum og geta alls
ekki risið undir þeim skuldum, sem
þeir eru komnir f. Petta eru I mörg-
um tilfellum framtakssðmustu og
þróttmestu bændurnir f landinu.
Menn, sem hafa verið bjartsýnir og
stórhuga, en eru nú að falla f val-
inn fyrir dutlungum hinnar frjálsu
samkeppni, sem ýmist gerir þeim
tylliboð með háu verðlagi, eða slær
þá með afurðaverðhruni, svo allt,
sem þeir hafa afkastað sér og þjóð
sinni til gagns, verður þeim til
efnalegs tjóns og íeggst með þvf
meiri þunga á þá, sem þeir hafa
verið ðtulli að byggja og rækta
landið. Pessum mönnum ber þjóð-
félaginu alveg sérstök skylda til að
hjálpa, þannig að þeir rétti við og
geli haldið áfram að taka virkan
þátt í nýsköpun iandbúnaðar vors,
og það er hægt með þvi að rikið
taki að sér veðskuldirnar sem á
jðrðunum hvila, og eignist um leið
sem því nemur f jörðunum og leigi
svo hlutaðeigandi bændum á erfða-
festu gegn 2—3®/o af veðskuldar-
upphæðinni, sem hvflir á hverri
jörð. Pann rentumismun, sem rfkið
yrði að gréiða af veðlánunum fram-
yfir það, sem jarðirnar yrðu Ieigðar
fyrir, yrði það að taka á sig, svo
og afborganir lánanna, enda yxi
þá hrein eign ríkisins i sömu hlut-
föllum og afborguð væru lánin,
yrði þá raunverulegur halli fyrir rfk-
issjóðinn ekki meiri en rentumis-
muninum næmi, og ynnist það
margfaldlega við það að gera hlut-
aðeigandi bændum mögulegt að
framleiða, i stað þess að rffa þá
upp af jörðunum. ’
A öllum tfmum er það nauðsyn-
legt, og ekki sízt á krepputímum,
að draga hreina lfnu milli þess, er
talizt geta þjóðnýt störf og annarar
starfsemi, sem fer f þveröfuga átt.
En það kalla eg meðal annars þjóð-
nýt störf, sem miða að því að auka
varanleg verðmæti f landinu og efla
kaupmátt okkar og fjárhagslega vel-
megun; að siíkum störfum ber rík-
inu að hlynna. Par myndi íslenzkur
landbúnaður bera hátt merki sitt,
ef hann væri skipulagður þannig,
að sem flestum væri gert kleift að
njóta sfn, en sem fæstir væru heft-
ir (leiguliðarnir) eða yrðu að eyða
mestum hluta æfi sinnar f að eign-
ast nokkurn landskika til að búa á,
eða biðja um ábýlið sitt til kaups,
en altaf árangurslaust, bara af þvf
að einhverjum einhverntfma hefir
tekist að teyma belju í bandi eða
brenna elda kringum stór landsvæði,
til að lögfesta yfirráð landsins f
höndum ðrfárra manna.
Islenzkir bændur mega ekki taka
þvf þegjandi, að þingið dragi af-
greiðslu nýrra ábúðarlaga, og þeir
eiga að krefjast þess, að ábúðarlaga-
frumvarpið verði afgreitt f sama
formi og milliþinganefndin f land-
búnaðarmálunum lagði það fyrir
þingiö. lósel M. Iborlacius.
Pað er »íslendingurc, sem tekur
svo til orða f sfðustu viku, þegar
blaðið er að verja Magnús Ouð-
mundsson i gjaldþrotamáli Behrens.
fsl. segir, að það, sem Dagur til-
færði úr sögu máisins f 1, tðlubl.
þ. á„ sé tekið upp úr forsendum
undirréttardómsins, sem hæstiréttur
hafi dæmt »markleysu eina*. >Má
af þvf marka, hversu vandur Dagur
er að málflutning sfnum<, bætir
blaðið við.
Pað er nú best að rifja það upp
hvaða atriði það voru úr sögu
málsins, er Dagur tilfærði eftir
forsendum undirréttardómsins og
sem ísl. segir, að hæstiréttur hafi
dæmt markleysu eina. Má af þvf
marka, hversu vandur ísl. er að
málflutning sfnum, þegar hann er
að reyna að afmá >skuggann< af
atferli M. O, Helstu atriðin fara hér
á eftir.
1. Behrens var verzlnnarstjóri fyr-
ir Höepfnersverziun. Pá var hann
eignalaus og skuldaði Höepfner um
14 þús. kr.
($1. segir, að hæstiréttur hafi dæmt
þetta »markleysu eina<. B. hafi aldrei
verið verzlunarstjóri fyrir Höepfner
og aldrei skuldað honum neitt.
2. Behrens stofnar heildverzlun
og semur við Höepfner um að
greiða honum gðmlu skuldina, en
fá aftur hjá honum vörur að láni.
ísl. segir, að hæstiréttur hafi
dæmt þetta >markleysu<. Behrens
hafi aldrei stofnað neina heildverzl-
un og aldrei samið um að greiða
H. nokkra skuld eða fá bjá honum
vörur að láni.
3. Hðepfner sendi Tofte til samn-
inga við B., þegar skuld hans var
orðin mikið hærri en samið hafði
verið um. Tofte hótar B. gjaldþroti.
ísl. segir, að hæstiréttur hafi
dæmt þetta >markleysu<. Tofte hafi
aldrei verið sendur til samninga
við Behrens og aldrei hótað hon-
um gjaldþrotil
4. í þessum vandræðum sfnum
leitaði Behrens til .Magnúsar Ouð-
mundssonar. Pá var það að Mans-
cher gerði efnahagsreikning B., sem
sýndi 26 þús. kr. skuld umfram
eignir.
ísl. segir, að hæstiréttur hafi
dæmt þetta >markleysu<. Behrens
hafi aldrei leitað aðstoðar M. O.,
og Manscher hafi aldrei gert upp
efnahag Behrens.
5. Eina vörn M.O. hefir verið f þvl
fólgin, að hann hafi álitið, að 23
þús. kr. ættingjaskuldir þyrfti ekki
að telja með.
Petta hefir hæstiréttur einnig
dæmt »markleysu eina<, segir ísl.
Samkvæmt því hefir M. O. e n g a
vörn fært fyrir því, að hann hafi
álitið B. eiga fyrir skuldum, þegar
eignayfirfærslan til H. fór fram.
6. Sex mánuðum siðar skrifar
M. O. skuldheimtumðnnum B. og
telur þá allar ættingjaskuldirnar með
nafnverði og upplýsir, að B. muni
ekki geta greitt nema í bæsta lagi
>/« af skuldum sfnum.
Eftir frásögn fsl. hefir hæstiréttur
dæmt allt þetta »markleysu<. Hæsti-
réttur hefir eftir þvi kveðið upp