Dagur - 12.01.1933, Blaðsíða 3

2. tbl.
DAGUR
7
þann dóm, að M. G. hafi aldrei
skrifaó skuldheimtumönnum B. um
neitt .af þessu.
7. Ef B. hefði orðið gjaldþrota
innan 6 mán. frá þvf, að samning-
urinn við Höepfner var gerður, þá
hefði samningurinn við H. orðið
ónýtur. En M. G. dregur gjaldþrot
B. þar til í jan. 1931. Pá átti B.
eina ritvél handa öllum skuldheimtu-
mönnum sinum öðrum en Hðepf-
ner, sem var búinn að fá sitt að
mestu.
ísh segir, að hæstiréttur hafi
dæmt það »markleysu«, að samn-
ingurinn hefði orðið ónýtur, ef B.
hefði orðið gjaldþrota innan 6
mánaða frá því að hann var gerð-
ur. Hæstiréttur hefir þá dæmt þvert
ofan í gildandi lög eftir þvf, sem
ísl. segist frá. Ennfremur segir Isl.,
að hæstiréttur hafi dæmt það »mark-
leysu*, að Behrens hafi að lokum
átt eina ritvéi. Mun það þá að lík-
indum eiga að skiljast svo að B.
hafi enga ritvél átt.
Hér hafa nú verið dregnar réttar
ályktanir út af þeim orðum ísl., að
hæstiréttur hafi dæmt forsendur
undirdómsins f máli Behrens og
Magnúsar Guðmundssonar >mark-
leysu eina<. Mun mörgum þykja
þessar dómsmálafréttir frá hæsta-
rétti, sem ísl. er að flagga með,
allkyndugar og hæstarétti lítið til
sóma. Og allra sizt munu þær verða
til þess að létta >skugganum< af
M. G., eins og tilætlunin mun þó
hafa verið
... O -..—
YfirlitnokkurraatDyrða1932.
Niðurlag.
Tilraunir voru gerðar til að fá
Þjóðverja til að koma aftur á ráð-
stefnuna, en ekki bar það árang-
ur. Er sagt að Bretar hafi viljað
bjóða þeim að ræða málin í Lon-
don, e'n Frakkar ekki verið því
hlynntir, og er haft eftir þeim að
þeir hafi sagt, að það mundi »einn
af hrekkjum Mac Donalds«.
Fjórtánda nóvember lögðu
Frakkar fram nýtt afvopnunar-
»plan«. Þar gætti meira jafnréttis
gagnvart Þjóðverjum, en áður.
Einnig stungu Frakkar upp á að
endurskoðaður yrði fimmti hluti
Versala-friðarsamninganna.
Ekki guldu Þjóðverjar jákvæði
við þessum uppástungum. Sögðu
að sýnt væri, að Frakkar vildu
hafa öll pólitísk og hernaðarleg
völd í Evrópu. Mun lengi reynast
torvelt fyrir þær þjóðir að skipa
svo málum sínum að báðar uni vel
við. Gert er ráð fyrir að afvopn-
unarstefnan komi saman 1933.
„ Skaðabótardðstefnan “,
sem ákveðin var í ársbyrjun, kom
saman í Lausanne 16. júní. Mr.
Ramsay Mac Donald, forsætisráð-
herra Breta, flutti ráðstefnunni
óskir um áhrifarík störf. Þótti
ræða hans sköruleg. Það sem fyr-
ir ráðstefnu þessari lá, var að
ræða um skaðabótamálin og end-
anlega úrlausn þeirra og ennfrem-
ur að taka til athugunar skulda-
greiðslur Evrópuþjóðanna til
Bandaríkjanna og sem frestað
hafði verið þar til eftir að for-
setakosningar hefðu farið fram í
Ameríku. En aðal viðfangsefnið
og hið erfiðasta var að draga
saman hugi Þjóðverja og Frakka.
Lausanne-stefnan lauk störfum
snemma í júlí og þótti þá í svip-
inn hafa tekizt allvel. Einkum lof-
uðu sum blöð framkomu M. Her-
riot fyrir hönd Frakklands. En
eins og einhver blaðamaður komst
að orði, »þá reisti hinn forni andi
höfuð sitt bæði í Frakklandi og
Þýzkalandk, og úlfseyru tor-
tryggni og þverúðar komu í Ijós
undan sauðargærum stjórnmála-
manna þessara ríkja.
Pólitískar öldur höfðu risið hátt
í Þýzkalandi. Hindenburg hafði að
vísu verið endurkosinn í úrslita-
kosningu, er fram fór 10. apríl.
Nazistar höfðu unnið 155 sæti í
Prússlandi, en þó ekki náð fullum
yfirráðum. Briining kanslari og
leiðtogi miðflokksins tók þann
kost að segja af sér, og.gerði það
í maí.
Sjötta maí var forseti Frakka,
M. Paul Doumer, myrtur af rúss-
neskum lækni er Gorguloff hét.
Eftirmður Doumers varð M. Le-
brun. Um sama leyti fóru fram
kosningar til franska þingsins.
Radikalar með M. Herriot sem
leiðtoga, urðu hlutskarpastir, en
Tardieus stjórnin sagði af sér 10.
maí.
í þýzkalandi myndaði von Pa-
pen nationalista-stjórn, sem þýzk
blöð nefndu »Barónaráðuneytið«.
Ekki fylgdi miðflokkurinn ka-
þólski stjórn þessari. En Nazistar
lofuðu hlutbundnum stuðningi.
Hindenburg bauð þá Hitler
hlutdeild í stjórninni, undir for-
ystu von Papens, en Hitler neitaði
og þóttist hafa rétt til fyllri valda.
Papenstjórnin varð nú nauðug
viljug að taka afstöðu til uppi-
vöðslu og pólitískra glæpa Hitlers-
flokksins, einkum kom þar til
greina Bauthen morðmálið. Þegar
þingið kom saman 30. ágúst, hafði
kanslarinn stuðning aðeins 37
Nazista. Þó tókst honum að halda
stöðu sinni á þann hátt að upp-
leysa þingið, í umboði forsetans.
Ottawa-rdðstefnan
starfaði að verzlunar- og við-
skiftamálum Bretlands og nýlend-
anna: Canada, Suður-Afríku,
Nýja-Sjálands og Nýfundnalands,
Indlands og Suður-Rhodesia. Hét
Bretland nýlenduríkjunum ýms-
um ívilnunum á afurðasölu þeirra
á heimamarkaði sínum, en nýlend-
urnar lofuðu að þær skyldu aðeins
halda uppi verndartollum á þeim
framleiðsluvörum sínum, sem lík-
legar væru til þrifnaðar, og góðra
nota, og að jafnvel á þær vörur
skyldu ekki lagðir hærri vemdar-
tollar en svo, að brezkar vörur
gætu við þær keppt.
Lauk Ottawastefnan störfum
sínum 20. ágúst, eftir fjögurra
vikna setu.
Nokkurt þref varð á ráðstefn-
unni út af verzlunarsamningum
þeim, er Bretar og Rússar gerðu
með sér 1930. Samningana gerði
sósíalistastjórnin brezka.
Samkvæmt þeim flutti Rússland
inn til Bretlands bæði timbur og
hveiti sem, vegna ríkisframleiðsiu
Rússa varð ódýrara en vörur
sömu tegundar frá Canada.
Mr. Bennett, forsætisráðherra
Canada, var forseti ráðstefnunn-
ar. Bennett heimtaði, að vegna
þeirra hlunninda er Canada veitti
Bretlandi í verzlun, þá legði Bret-
land bann á innflutning timburs
og hveitis frá Rússlandi. Þó komst
á samkomulag um þessa hluti, án
þess vörubann kæmi til greina.
Þótti Ottawa-ráðstefnan yfirleitt
hafa starfað rösklega.
Lyttons-nefndin
var skipuð af Þjóðabandalaginu í
desember 1931. Hún átti að rann-
saka deilumál Kína og Japana,
sem nefnd hafa verið »Sino-jap-
anska deilan«. Nefndin var skip-
uð: Frakka, ftala, Ameríkumanni,
Þjóðverja og Englendingi, og var
Lord Lytton formaður nefndar-
innar. Álit nefndarinnar var und-
irritað í Peking 4. september
1932 og lagt fyrir Þjóðabandalag-
ið í Geneve, síðast í sama mánuði,
og opinberað í október. En 11
dögum eftir að álitið var undir- '
skrifað — eða 15. sept. — undir-
skrifuðu Japanar samning við
Manchukuo smáríkið, sem þeir
höfðu stofnað, í því augnamiði að
styrkja völd sín og réttindi í Man-
ehuria. Með þeim gjörningi sýndu
Japanar að þeir virtu álit Lytton-
nefndarinnar að vettugi. En álitið
gekk á móti einveldis hugmyndum
Japana. Margt er á huldu um
gang atburða og mála þarna aust-
urfrá, en síðan í september 1931,
þegar óeirðir brutust út í sam-
bandi við Suður-Manchuríu járn-
brautina og orusturnar við
Shanghai skömmu síðar, hafa
menn verið þess vitandi, að stór-
veldin, einkum Bretland og
Bandaríkin, voru alvarlega við
þessi mál riðin.
Japanar hafa brotið skuldbind-
ingar sínar, gerðar í sambandi
við »Níu-velda samninginn« og
»Kelloggs-sáttmálann« og með því
steypt verzlunarhorfum Kínverja
og annara þjóða í hættu og enn-
fremur brotið allsherjarlög Þjóða-
bandalagsins í Geneva, sem að
vísu hafa lítinn mátt eða hald á
vilja stórþjóðanna enn sem komið
er.
Þrátt fyrir þessar lögleysur
Japana, kemur mönnum saman
u m að ekki sé auðvelt að skýra
málið fyllilega, og Bretland,
Frakkland og Ameríka eru heldur
ekki á einu máli um ástandið,
enda ekkert þessara ríkja tekið á-
kveðna stefnu í þessum málum.
Má vera að enn dragi til tíðinda
um þau.
Skuldamdlin
komu til umræðu milli Ameríku
og Evrópuþjóðanna þegar að af-
staðinni forsetakosning í Banda-
ríkjunum. Skuldunautar Ameríku
vildu fá framlengingu, og fóru
ýmsar orðsendingar milli álfanna.
En Ameríkumenn vildu ekki gefa
þeim gjaldfrest á þann hátt er
farið var fram á. Hefir Evrópu-
þjóðum þótt Ameríka hörð í kröf-
um og ósanngjörn. Ameríkumenn
segja aftur á móti að fjárframlög
sín til Evrópuþjóða hafi aldrei
borið að skoða öðruvísi en sem
bein lán, sem að fullu væru aftur-
kræf. »Ef Evrópuþjóðirnar greiða
ekld þessi lán, hvernig verja þær
þá tekjum sínum?« spyr Ameríka
og sýnir um leið með tölum hvern-
ig þeim muni varið.
Brezku fjárlögin áætla 13.6%
af útgjöldum til herbúnaðar, en
aðeins 4.1% til skuldagreiðslu.
í rakkar 27.4% til hernaðar, en
2% til greiðslu.
Italir 33.1% til herbúnaðar, en
1.4% til skuldalúkningar.
Belgía 11.3% til herbúnaðar en
2% til skuldagreiðslu.
Pólland 29.5% til hernaðar en
1.9% til skuldagreiðslu.
í stuttu máli. Álit Ameríku er,
að hún eigi fyllsta rétt til greiðslu
og að Evrópuþjóðunum sé sæmra
að greiða lögmætar skuldir heldur
en ausa út fé til hernaðar og vig-
búnaðar samtímis því sem verið
sé að ræða um afvopnun í stærri
stíl, ef það sé þá gert í fullri al-
vöru.
(Eftir ýmsum heimildum).
F. H. Berg.
-----o-----
Hljómleikar.
Bæjarbúar hafa átt kost á að
heyra hljómleika nokkrum sinnum
t vetur. Ber þar fyrst að telja firna
Kristjánsson pianoleikara, sem getið
hefir verið í blöðunum. Hann má
telja einn hinn ágætasta listamann,
sem hér hefir nokkurntfma látið til
sfn heyra, jafnvfgan á öll viðfangs-
efni. Einkenni hans eru mikil leikni,
mjög hlýr og fagur »cantabile<-tónn,
voldugt »forte« (á stðku stað reynd-
ar »þurrir« tónar, sem virtist vera
hljóðfærisins sök), og miklir og
heitir skapsmunir, sem gera honum
fært að túlka hvaða tónverk sem
vera skal. Hér skai ekki reynt að
gera upp á milli viðfangsefna hans,
en þó vil eg sérstaklega benda á,
hversu snilldarlega hann lék hina
undurfögru sálmaforleiki Bachs.
Guflrún S. porsfeinsdóttir héit hijóm-
leika með aðstoð Árna Kristjáns-
sonar. Þessi unga og prúða söng-
mær hefir lært f Þýzkalandi hjá
ágætum kennurum og þegar fengið
góða undirstöðu. Sðngur hennar á
ekki að dæmast, eins og hún væri
fullnuma f list sinni. En margt
bendir til þess, að mikíls megi
vænta af henni, þegar hún hefir
náð fullum þroska. Rödd hennar er
mjög þýð og blæfögur »sopran«-
rödd, fremur veik, ennþá. Hún beitir
rðddinni algjörlega rétt, en virðist
þurfa, enn sem komið er, að hafa
hugann við myndun tónanna og
þvf ekki geta sleppt sér til að túlka
lðgin, eins og hún myndi gera, ef
hún hefði náð fullu valdi á söng-
aðferð þeirri, er hún hefir lært. En