Dagur - 23.02.1933, Blaðsíða 1

D AGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 6rg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son f Kaupfél. Eyfirðinga
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ&r,
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. dee.
Norðurgötu 3. Talsfmi 112.
Skuldamál bænda.
í siðasta tðlublaði íslendings eru
skuldamál bænda tekin til umræðu.
Er þar sagt að á það hafi verið
»bent«, til bjargráða fyrir bændur,
að nú ætti Sambandið og kaupfé-
lögin að skila bændum aftur sjóð-
eignum þeirra, svo þeir gæti notað
þær upp f skuldir sinar.
Reyndar láist blaðinu að geta
þess, að þessi >bending< er nokk-
uð annarar ættar, en hinar aðrar er
blaðið nefnir, og ekki minnist eg
þess, að hafa heyrt getið um það,
að bændur hafi á fundum sinum
samþykkt nokkuð I þessa átt. Peir
hafa máske ekki verið trúaðir á
þetta »bjargráð«.
Samt sem áður finst mér ekki úr
vegi að athuga þessa »bending<
dálitið.
Islendingur hefir Iðngum klifað á
þvf, að sjóðir kaupfélaganna væru
ekki til, nema á pappfrnum, og þvf
einskis virði fyrir félagsmenn. En
nú virðist hann vera kominn að
gagnstæðri niðurstöðu. Nú þykir
honum timi til kominn, að félags-
menn gangi að þessum innstæðum
sfnum, og noti þær upp f skuldir
sinar.
. Ekki dettur mér f hug að 'neita
þvf, að þessi leið sé hugsanleg.
Hitt er anpað mál, hvort hún er
bændum það heillaráð, sem íslend-
ingur vill vera láta.
Af þvi að eg þekki Kaupfélag
Eyfirðinga bezt af kaupfélðgum
landsins, æt>a eg að hafa það aðal-
lega f huga f sambandi við þessa
bjargráða- »ábending< íslendings.
Eins og félagsmenn vita, höfum
við sparað saman allmyndarlega
sjóði við félag okkar. Fyrir hjálp
þessara sjóða, meðal annars, höfum
við getað eignast mjög myndarlegt
verzlunarhús. Við höfum getað
komið upp nýtfzku sláturhúsi og
keypt frystihús, og þannig tryggt
okkur aðstöðu til þess aðframleiða
markaðshæfa vöru og fá fyrir hana
það hæsta verð, sem á hverjum
tfma er unnt að ná á erlendum
markaði.
Við höfum eignast fiskmóttöku-
hús og bryggjur til hagræðis fyrir
útgerðarmenn. Við höfum ennfrem-
ur komið upp fullkominni mjólkur-
vinnslustöð, og með því gert mjólk-
urframleiðsluna mun arðsamlegri
en ella.
A þessum byggingum öllum
hvflir að vfsu nokkur skuld út á
við.
Samt sem áður eigura við félags-
menn þarna mikla innstæðu.
En þá er eftir að koma henni f
handbært fé. — Pykir mér ekki ó-
Ifklegt, að einhverjir kaupmenn
reyndust svo góðir að kaupa þetta
af okkur, og myndum við þá hafa
handa á milli allmikið fé, til þess
að grynna með skuldafenið.
Auðvitað yrðum við þá, um ó-
fyrirsjáanlega langan tíma, að sætta
okkur við það verð, sem kaupmenn
skömmtuðu okkur fyrir afurðir okk-
ar, þar sem við stæðum uppi húsa-
lausir, og þar með adstöðulausir
um að geta sjálfir farið með vinnslu
og verzlun vara okkar, en hinsveg-
ar andvirði eignanna — sjóðirnir
— eytt upp f skuldir.
Oæti þá svo farið, aðokkurþætti
koma f ljós, að þessi >bending«
hefði ekki reynzt það heillaráð, sem
íslendingur virðist halda.
Mér virðist að ef nokkur meining
liggur á bak við þessa >bendingu<
fhaldsins, þá hlýtur hún í framkvæmd
að vera þessi, sem hér hefir verið
drepið á. — Og því skal ekki neit-
að að ef bændur og aðrir kaupfé-
lagsmenn ginu við þessari flugu,
þá væri það öruggt og skjótvirkt
herbragð til þess að koma kaup-
félagsskapnum fyrir kattarnef.
En það er aðeins eftir að vita,
hvort að þeir, sem nefndir hafa
verið >mennirnir með mosann f
skegginu«, eru jafn gleypigjarnir og
höfundar >bendingarinnar< vilja láta
þá vera.
Við sjáum nú hvað setur.
6. febrúar 1933.
Bðndl.
———o----—
Ofan úr sveitum.
Pað þykir mikilsvert i hverju landi
að þeir, sem með dómsmál fara,
séu sanngjarnir menn, réttlátir og
vfðsýnir f hvfvetna. Pað þykir líka
mikilsvert að þeir, sem komast
undir refsivönd laganna, séu dæmd-
ir, svo sem ástæður og lög standa
til, 1 hvert skipti, hvort sem í hlut
eiga háttsettir embættismenn eða
óbrotnir alþýðumenn. Pað þykir
mikilsvert f hverju siðuðu þjóðfé-
lagi, að allir séu jafnir fyrir lög-
unum. — Pað er þvf stór og þung
ábyrgð, sem hvflir á þeim, sem
með dómsmálin fara. Mættu dóm-
arar, og aðrir þeir er yfir þeim
málum hafa að ráða, minnast þeirr-
ar miklu ábyrgðar, er á þeim hvilir
f hvert sinn og þeir setjast f dóm-
stólinn. — Eins og kunnugt er,
fór hr. Jðnas Jónsson úr dóms-
málastjórn landsins um þinglokin
ifðastl, vor, Sennilega hefir hann
verið einn hinn réttlátasti og vfð-
sýnasti maður í þeirri stððu, um
langt áraskeið. Hann var nýi tfm-
inn, sem bar f brjósti umbótahug
og menning hinnar uppvaxandi
kynslóðar f landinu. Samt átti hann
andstæðinga, meira en allir aðrir,
andstæðinga sem allt til þessa dags
hafa varið meirihluta krafta sinna
til að ófrægja hann í augum lands-
manna, — að visu um krafta fram,
en viðleitni þeirra hefir sýnt sig.
Pað voru menn af gamla skólan-
um, úr ihalds- og apturhalds-skól-
anum, sem grfpa vildu f hæla hans,
af þvf að hann tók gamla tímanum
fram f ýmsum ákveðnum stefnu-
málum, og þar á meðal f fram-
kvæmd dómsmálanna. Hann vildi
fyrst og fremst, að allir væru jafnir
fyrir lögunum. En skósveinar gamla
timans þoldu það ekki. Pað var
meira en þeir höfðu vanist. Peir
þoldu ekki birtuna af Ijósi hins
nýja og betri tfma.
íhaldsflokkurinn lést berjast fyrir
>réttlátri< kjördæmaskipun. Hann
nefndi það »stærsta réttlætismálið«.*
Öll önnur mál áttu að lúta fyrir
því. Pað var fyrsta og síðasta mái-
ið. — Pað er óþarfi að segja sögu
þess máls hér, hún er ölium í
fersku minni. Hún endaði með þvf
að allir íslenzku ihalds-þingmenn-
irnir átu sitt ^eigið fóstur, — eins
og hrafninn gerir á vorin, þegar
hart er í ári og lítið er um æti. —
Þegar um það gat verið að ræða
að íhaldið kæmi einum manni í
landsstjórnina, þá var þeim lokið.
Pá varð >réttlætismálið< að svolitl-
um svörtum depli, yst f sjóndeild-
arhringnum. — — íhaldið nefndi
til mann f dómsmálaráðuneytið,
Viku þá úr stjórn landsins hinir
glæsilegustu fulltrúar, sem Island
hefir átt á þessari öld, þeir Jónas
Jónsson og Tryggvi Pórhallsson.
Magnús Ouðmundsson varð
dómsmálaráðherra. Flestir hafa þann
sið, þá er velja á menn í trúnaðar-
stöður, að taka af betri endanum.
En hvað gerir íhaldið? Pað slítur
aptasta liðinn af rófunni. Par var
Magnús. Hann stóð undir saka-
málsrannsókn, sem hann að lokum
þorði ekki að stemma stigu fyrir
að gengi til dóms.
Tímarnir liðu. Skjótt þóttust menn
verða þess varir, að önnur stjórn
sat að rfkjum, og að eigi var skipt
um til batnaðar á sviði dómsmái-
anna, en slfkt voru þó engin von-
brigði. — Loks kom fylling tfmans:
•) »Réttlætið« var í því fólgið aðrýra á-
hrifavald sveitanna á Alþingi, og færa
það f hendur kaupstaðabúa og stærrl
kauptúna, Höf,
Magnús var dæmdur, og sekur
fundinn. Eftir undirréitardómi átti
bann óstigin örfá skref f >steininn<
— sem við f sveitunum köllum
bara >tuktbúsið<. — Magnús Guð-
mundsson bað um lausn og —
fékk hana.
Enn kom til kasta ihaldsins að
tilnefna eftirmann f embætti Magn-
úsar. íhaldið hafði sömu aðferð og
fyr og losaði um aftasta liðinn f
rófunni. Kom þar f Ijós Olafur
Thors f sinni fullu stærð. Hann
varð dómsmálaráðherra. — Ólafur
stóð f óbættri sök fyrir svikin sfld-
armál á Hesteyri. Pað vissi fhaldið.
Ólafur var þekktur að þvi að vera
viðbragðsknappur og fús til að
vinna ýms hin óæðri flokksverk, —
með Magnúsi prestakennara. —
Pað vissi ihaldið. Pað mátti trúa
Ólafi til alls, jafnvel að gera þau
flokksverk, er aðrir — og jafnvel
ekki Magnús prestakennari — töldu
sér ekki samboðin. Pað vissi fhald-
ið. Ólafur var flokki sfnum trúr,
og vonirnar brugðust ekki. Hann
hafði ekki nema stutta stund setið
f ráðherrastóli, þegar þvf var >út-
varpað«, að Helga Tómassyni væri
falin forstaða á Kteppsspítala. Pað
var óþrifaverk, sem engir hefðu
gert nema Óiafur. Pað vissi fhaldið.
En með þeirri >stjórnarathöfn< var
skotið handsprengjum út um allt
ísiand og vísvifandi stofnað til ófriðar i
landinu, sem ætið mun f minnum
hatður, og valda mun þrotlausum
ófriði unz sú ráðstöfun er aptur-
kölluð. Virðist þessi stjórnarráð-
stöfun bæði gremjuleg Og sorgleg
og draga allverulegan skýflóka á
hinn stjörnublikandi friðarhimin
iandstjórnarinnar, um þessar mund-
ir. —
En Adam var ekki lengi í Para-
dis. Og Ólafur var ekki lengi f
stjórnarráðinu. Magnús Ouðmunds-
son hafði skotið máli sfnu til Hæsta-
réttar, — það er stofnun, sem fs-
lendingar þekkja betur nú, en fyr,
sökum vaxandi skólagðngu og
menningar á sfðari árum. Pað stóð
svo einkennilega vel á, að Einar
Arnórsson dómari hafði verið al-
þingismaður og flokksbróðir Magn-
úsar og að sjálfsögðu áttsinn hlut
f þvf að styðja Magnús til ráðherra-
tignar. Hinsvegar hafði Magnús
skipað Einar tii dómara f Hæsta-
rétti á sfðastliðnu sumri. Hvor fyrir
sig átti h i n u m dálitlar þakkir að
gjalda, eins og gengur. Pað g a t
v e rið svona >kaup kaups<, og
á það mátti Ifta.
>Morgunblaðið< kvað upp dóminn
yfir Magnúsi Ouðmundssyni og
sýknaði hann af öllum ákærum
undirdóms. Og Hæstiréttur stað-