Dagur - 20.04.1933, Blaðsíða 2

62
DAGUR
16. tbl,
m* m
w
m
5! Bifreiðagúmmí,
*** dekk og slöngur,
mikið ódýrara en áður hefir þekkst, kom nú með
Dettifossi á páskadaginn. Bifreiðastjórar ættu að
bregða við strax og kaupa, þar sem birgðir eru
mjög takmarkaðar.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Járn- og glervörudeildm.
auéuiuuiuiituuuui
Aðalfundur
Kaupfélags Eyfirðinga
verður haldinn mánudaginn og þriðjudaginn 1. og 2. maí 1933
og hefst kl. 10 árdegis fyrri daginn.
Dagskrá:
1. Athuguð kjörbréf fulltrúa.
2. Lagðir fram endurskoðaðir reikningar félagsins fyrir s.I. ár
og skýrt frá störfum þess.
3. Tekin ákvörðun um ráðstöfun ársarðsins.
4. Utibú félagsins.
5. Breytingar á samþyktum félagsins og reglugjörðum.
6. Erindi deilda.
7. Framtíðarstarfsemi félagsins.
8. Kosningar.
Akureyri 15. april 1933.
Félagsstjórnin.
My ndastofan
Oráaufélagsgötu 21 er opin alla
daga frá kl. 10-6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
(Grein þessi var rituð í jan. s. 1. og
birt í einu sunnanblaðanna. Birtist
hún nú hér samkv. ósk höfundar. Á vel
við að hún sé lesin í sambandi við »Is-
lenzku vikuna«, sem hefst um næstu
mánaðamót).
Það er gamall og góður siður,
að staldra við á tímamótum og
líta yfir liðna tíð og skyggnast
um leið inn í framtíðina svo sem
kostur er á.
Um þessi áramót hefir, eins og
venja er til, verið birt yfirlit um
ástæður helztu atvinnuvega þjóð-
arinnar, athugað hvernig hagur
þeirra er nú og hvers má vænta
af þeim á komandi ári.
Einn er sá atvinnuvegur þjóð-
arinnar, sem stundaður er í ein-
hverri mynd á hverju einasta ís-
lenzku heimili, það er kepnilisiön-
aöurinn. Hann er jafngamall
þjóðinni og henni í blóð borinn.
Það er ekki sá íslendingur til, að
hann hafi ekki gaman af að sjá
fallega handavinnu, og um handa-
vinnu má tala við alla menn.
Þegar öllu er á botninn hvolft,
geri ég ráð fyrir, að þetta sé sá
atvinnuvegurinn, sem náð hefir
einna mestum þroska hjá okkur.
Það er óhætt að fullyrða, að ís-
lenzk alþýðulist jafnast fullkom-
lega á við það, sem nágrannaþjóð-
irnar hafa að bjóða í þeim efnum,
og í tóskap skara íslendingar þar
langt fram úr.
Þótt mjög lítið sjáist í verslun-
arskýrslum um þennan atvinnu-
veg, þá er hann engu að síður
mikils virði fyrir efnalega afkomu
þjóðarinnar. Það munaði áreiðan-
lega um það í þjóðarbúskapnum,
ef allt í einu ætti að fara að
kaupa það allt út, sem unnið er á
heimilunum af ullarvinnu, saum-
um og smíðum. Það er að sínu
leyti eins með það og með kjöt,
mjólk, egg o. fl., sem til fellur á
heimilunum, það er ekki tölum
talið, en á sinn stóra þátt í að
viðhalda landsfólkinu með holl-
ustu sinni.
Elzta útflutningsvaran okkar
var ull og gærur, og lengi vel
hin eina. Það voru fararefnin,
sem hinn ungi íslendingur fékk,
er hann fór að leita sér fjár
og frama í fjarlægum löndum.
— Þannig á þá ullin sinn þátt
í að varpa ljóma yfir fornaldar-
hetjurnar okkar, skáldin og
sagnaritarana.
Um leið og blessuð ullin vermdi
líkama landsmanna, svo þeir
króknuðu ekki í köldum húsa-
kynnum, rakasömu loftslagi og
hríðarbyljum, vermdi hún líka sál
þeirra með listinni, sem þeir
lögðu í margt það sem þeir gerðu
úr ullinni, þegar öll önnur sam-
bærileg efni til listiðnaðar voru
ófáanleg.
Að öllu samanlögðu mætti líta
svo á, að við íslendingar hefðum
fulla ástæðu til að elska ullina, í
stað þess að lítilsvirða hana eða
fyrirlíta.
Við ættum öll að nota hana
margfalt meira en við gerum og
vinna hana alla í landinu, svo
hún verði landsins gull eins og
hún áður var. Sumir amast við
íslenzku ullinni, segja hana ó-
þjála og ófæra í allan vandaðan
iðnað. Þetta mun vera ofmælt.
Hún hæfir þó veðurlagi okkar og
er allri ull hlýrri, en þann kost
kunnum við lítt að meta og tök-
um hana því ekki fram yfir aðra
ull, heldur þvert á móti.
Þessi fjárstofn, sem hér er,
mun nú orðinn fágætur, nema í
útskerjum nágrannalandanna, en
svo mikið þykir þar til ullarinnar
koma, að hún er tekin fram yfir
aðra ull í sportklæðnað, og til
vefnaðar og útsaums og allt gert
til að viðhalda fjárstofninum.
Um Jcunnáttu islendinga í tó-
skap þarf ekki að örvænta, sem
betur fer, þar er aldagamalli
þekkingu og kunnáttu til að
dreifa.
Mikilsmetinn Norðmaður lét
þau orð falla, er hann hafði skoð-
að íslenzka ullarvinnu: »Þið hafið
beztu ullina og kunnið bezt að
vinna úr henni«. Þetta var vel
mælt, en ekki ofmælt.
Að fornu og nýju hefir íslenzk
húsmóðir farið í ullarpokann
sinn, þegar einhvern heimamann
hefir vantað flík utan á sig, yzt
eða innst, það var hennar gv.ll-
náma, Þangað fór vestfirska kon-
an, þegar bónda hennar vantaði
yfii'höfn (kafíu) á Kollabúðar-
fundinn um miðja öldina sem
leið, fundinn átti að halda eftir
viku. Það var tætt og spunnið, of-
ið, þæft, litað, sniðið, saumað, og
búin var kafían á tilteknum tíma.
í »gullnámuna« var farið, þegar
austfirskar konur vildu hérna á
árunum gefa Lovísu drottningu
skrautgrip, tætt og spunnið, lit-
að, ofið, glitofið, hið fegursta á-
klæði, þótti sóma sér vel meðal
annara góðra gjafa drottningar.
Á »hempuna«, sem konur not-
uðu almennt fram á síðustu öld
fyrir yfirhöfn, var flosaður borði
(hempuborði) úr dregnu togi, af
hinni mestu snilld, og kniplaður
var breiður bekkur á vaðmáls-
samfellurnar úr sama efni. Mikið
af þessari kunnáttu og leikni er
enn til, sem betur fer og það
jafnvel hjá yngri kynslóðinni,
lengi lifir í kolunum.
Nú á seinni árum er komið
mikið af áhöldum, sem flýta fyrir
við ullarvinnuna, enda er mikið
unnið til heimanotkunar og í
vinnuskiftum alla vega, á síðari
árum, bæði í sveitum og sjávar-
þorpum. Þegar lítið er um gjald-
eyri og innflutningur takmarkað-
ur, kemur það sér vel að fá skild-
ing í lófann eða vinnu í skiftum,
sem annars þyrfti að kaupa út.
Fyrir nokkrum árum (1927—28)
var leitað eftir skýrslum um ull-
arframleiðslu og ullarverkfæri
um land allt. Það sýndi sig, að
alveg furðulega mikið var fram-
leitt, þó lítið sem ekkert af því
væri söluvarningur svonefndur,
sem færður er á verzlunarskýrsl-
ur.
í fimm hreppum Rangárvalla-
sýslu (Fljótshlíðarhr., Ásahr.,
Holtahr., Landhr. og Rangár-
vallahr.) voru það ár til 104 vef-
stólar og flestir í notkun, nær
allir gamlir. Á þessa vefstóla
höfðu verið ofnar þann vetur um
100 álnir í hverjum hreppi til
jafnaðar, og á eina prjónavél á
Vesturlandi voru þennan vetur
prjónaðar á fimmta hundrað flík-
ur,
Það er svo komið, að íslenzk
heimili til sveita og í mörgum
sjávarþorpum eru að verða sjálf-
um sér nóg í þessum efnum,
fréttir koma um það úr öllum
áttum á síðari árum, og ekki sízt
á þessum vetri, að það sé verið
»að hamast við tóskapinn«. —
Verksmiðjurnar hafa aldrei haft
jafnmikið að kemba og aldrei
verið unnið þar eins mikið til
vefja fyrir heimilin og nú, og þó
er mest unnið til vefja heima, því
spunavélar eru nú það margar í
landinu, að flestir hreppar hafa
aðgang að þeim (eitthvað á 2.
hundrað). Prjóanvélum hefir
fjölgað stórkostlega hin síðari ár
og vefstólum nokkuð.
Það er alveg furða, hve menn
hafa getað klofið það að eignast
þessi dýru áhöld. Mörg kvenfélög
hafa lagt mjög hart á sig til að
geta eignazt spunavélar og vef-
stóla.
Það hefði áreiðanlega verið vel
til fallið, að hjálpa mönnum með
kaup á þessum þarflegu verkfær-
um með því að láta almenning
njóta sömu hlunninda við kaup á
þessum verkfærum og jarðyrkju-
verkfærum, sem ríkissjóður hefir
styrkt svo ríflega undanfarin ár.
Það mun verða gert allt sem
hægt er til að fá því áorkað, að
tóvinnuverkfærin komist á næstu
árum inn á þennan lið jarðrækt-
arlaganna. Að því verða allir
góðir heimilisiðnaðarvinir að
vinna.
Spunavélum, vefstólum og
prjónavélum þarf að fjölga enn
mikið í landinu, ef framleiðslan á
að aukast. Gömlu vefstólarnir,
sem til eru í landinu, eru allir
að ganga úr sér, þeir eru ekki til
frambúðar, þá þarf að endurnýja.
Að því þarf að stefna, að til sé
vefstóll á hverju einasta sveita-
heimili og á mörgum kaupstaða-
heimilum líka. Vefnaðurinn get-
ur orðið arðvænleg heimavinna,
sem ef til vill getur haldið einni
og einni ungri manneskju heima
í sveitinni eða kauptúninu yfir
veturinn, sem annars yrði að leita
burt eftir atvixmu.
j