Dagur - 31.08.1933, Blaðsíða 2

140
DAGUR
35. tbl.
•- • •• • •••••• ••••••••••• ••• • •-•* •• (
aHHWWmiWHHWHWI
in *m
Hýkomið ímiklu úrvali: S8
Ullartau, •§
Káputau,
Kvenpeysur,
m
o. m. fl.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðarvörudeildin.
mmmmmmmmm
Myndastofan
Oránuféiagsgötu 21 er opin alla
daga frá kl. 10 — 6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
varnarféiaginu vex fiskur um hrygg.
Frá aldaödli höfðu menn víðsvegar
um heim mátt horfa upp á skips-
strönd nærri landi, þar sem voru
brim og boðar svo ðflugir að eng-
um var faert að veita skipverjum
hjálp. Skipin brotnuðu og rugguðu
til og frá á skerjunum og f brim-
rótinuog menn héngu í reiðanum,
lðrrdust af bylgjunum, króknuðu
úr kulda, urðu lémagna og týndust
smám saman niður f bylgjurnar.
Pað var fyrst fyrir rúmum 100 ár-
um síðan, sem að Englendingar
síofnuðu björgunarfélag til að hjálpa
mönnum úr slíkum háska og það
félag hefir síðan elfst að viti og
manndómi og hefir nú glæsilega
sögu að segja af þvf hvernig tekist
hefir með ýmsum ráðum að bjarga
sk'pbrotsmönnum í tuga þúsunda
tali. í öðrum lðndum hefir verið
farið að dæmi þessa ágæta félags
með að koroa upp bjðrgunarstöðv-
um vfðsvegar við strendur landanna
þar sem hættur eru miklar við
strandið. T. d. eru nú kring um
Englandsstrendur hátt á 3ja hundr-
að bjðrgunarstððvar.
Fyrst fraroanaf voru þau ráðin helst
notuð að gera út sérlega sterka og
vandaða bjðrgunarbáta, með úrvals-
liði, og tókst oft með þeim að
komast út á vettvang til björgunar,
en oft var eigi unt að kúma þessum
bátum að fyrir brimrótinu. Stund-
um kom fyrir, að skip strönduðu
svo nærri landi, að harðskeytur
maður gat kastað Ifnu út til skips-
brotsmanna, en þetta tókst aðeins
sjaldan. Pá tóku menn púðrið sér
til bjálpar og notuðu svo nefndar
rakettur eða eldflugur til að skjóta
lfnunni út til skipanna. Enn fremur
komust menn uppá að nota byssur.
Pað hðfðu verið fundin upp ágæt
skúttæki til að skutla hvali með og
draga þá síðan á Ifnunni til lands.
í llkingu við slikar byssur voru fall-
byssur gerðar til að skjóta ffnu út
til skipa, en slfkar byssur voru erf-
iðar til meðferðar og til flutninga
og raketturnar gátu oft reynst hættu-
legar þeim, sem með þær fóru.
Fyrir framför f tækni, hér sem
víðar, hafa menn nu litlar og léttar
byssur, sem sameina það tvent að
vera rakettur og byssur og auðvelt
að miða þeim og skjóta úr þeim.
Mjór rnálmstrengur þýtur með rak-
ettunni um leið og skotið er langar
leiðir út að skipinu, sem er að
stranda, og fer yfir skipið. Skips-
verjar ná í ifnuna en f landi er
digur kaðall bundinn við hana og
draga síðan skipverjar kaðalinn til
sío, festa hann f reiðann og má
sfðan iáta björgunarstói renna á
hjóli eftir kaðlinum til skips og
landsf Ifkingu við kláfferju á vötnuro;
sfðan má draga til lands f björgunar-
stólnum hvern skipsbrotsmanninn
á fætur öðrum uns öllura er bjarg-
að.
Með þessum og þvílikum tækjum
hafði Englendingum tekist að bjarga
Hfi 12 þúsund sjómsnna á tfmabil-
inu 1875 1927.
Við Islendíngar þekktum strönd
öld fram af öld meiri en margar
aðrar þjóðir og höfum orðið að
horfa upp á menn hanga í reiðan-
um og kveljast og deyja við land-
steinana án þess að geta veitt þeim
nokkra björg.
Þá var það sem nokkrir góðir
sjómenn vorir og þar á meðal Jón
Bergsveinsson stofnuðu Slysavarna-
félag íslands í byrjun ársins 1928.
Pessu félagi hefir tekist að útvega
okkur sömu tækin og reynst höfðu
svo heillavænleg f höndum annara
þjóða. F*að er f minni margra, sem
á horfðu 1906, hvernig skipshafn-
irnar á þremur skipum fórust, þil-
skipunum Emelfu, Soffíu Vetlf og
Ingvari, uppi f fandsteinum við
Faxaflóa. Þar fórust sama daginn
71 maður, sem héldu sér lengi
dauðahaldi við siglutrén og uppi f
reiðunum en týndust smám saman
niður, rotuðust og druknuðu. Og
jafnvel sama árið og Slysavarnafél.
var stofnað 1928 vildi sviplíkt slys
til með togarann »Jón forseta* og
dóu 15 menn, án þess að væri gert.
S'ysavarnafél. var þá enn of ungt
til þess að geta komið mönnum
að nokkru verulegu liði. En árið
1931 strandaði franskur togari f
Qrindavík, Cap Fagnet. Par tókst
fyrir atbeina Slysavarnafél. f fyrsta
skifti, með bjálp fluglfnutækja, eins
og þeirra, sem nú verða sýnd, að
bjarga allri skipshöfninni, 38 mönn-
um. Og seinast ( vetur sem leið
tókst á llkan bátt að bjarga 24
mönnum af skipshðfninni á togar-
anum >Skúla fógeta*. sem einnig
strandaði í Orindavík. En þar fór-
ust þvf miður 10 menn. Var það
bæði vegna þess að fréttin kom of
seint um slysið og vegna náttmyrk-
urs og aftakaveðurs.
Tæki þau, sem Jón Bergsveins-
son ætlar að sýna okkur, heita
Schermuhy Pistol Rocket Apperatus,
kosta 1600 kr. og byssan dregur
300 metra. Petta sýnir að það kost-
ar fé að koma upp björgunarstöðv-
um og Slysavarnafél. þarf á miklu
fé að halda til að geta staðið vel i
sinni veglegu stöðu. Hér á Akur-
eyri er deild Slysavarnafél. og ættu
allir góðir borgarar bæjarins að
ganga f deiidina. Pað kostar aðeins
2,00 kr. á ári og geta menn snúið
sér til okkar Ounnars Schraros og
Halldórs Ásgeirssonar, sem höfum
þann heiður að vera f stjórninni.
»En þar kýs eg landnám, sem
langflestir stranda, ef liðsint eg
gæti eg byggði þar heizU, sagði
Stephan Klettaf jallaskáld og er aldrei
góð vfsa of oft kveðin. Væri vel
að sem flestir væru gæddir slíku
hugarfari sem Stefán lýsir þar.
En nú skal eg ekki orðlengja
þetta meir úg skulum við láta
»verkin tala*. Við skulum sjá Jón
Bergsveinsson skjóta úr sinni forláta
byssu, sem ekki er gerð til mann-
drápa heldur til að bjarga lifi manna*.
-....<8---—
Sundsýning.
Sfðastliðinn sunnudag var sund-
sýning hér við sundpollinn. Var
þar saman komið allmikið fjölmenni
til þess að sjá unga fólkið leika f
vatninu. Sýningin bófst með þvf,
að fyrverandi sundkennari, LárusJ.
Rist, flutti þar brot úr menningar-
sögu íslendinga. Sundkunnátta ís-
lendinga, sem var viðfrægtil forna,
hafði týnst niður um langt skeið
og það svo rojög, að þegar jón
Kjærnested frá Skriðu í Hörgárdal
byrjaði að kenna sund fyrstur manna
hér á landi, f Skagafirði 1820, höfðu
ekki verið nema svo sem 6 menn
á öllu landinu, sem voru það sund-
færir,að þeir gætu bjargað sér úr polli,
sem þeir náðu ekki niðri f. Minntist
ræðumaður hans óg Jónasar skálds
Hallgrímssonar, sem fyrstur manna
skrifaði um sund og hvatti menn
til dáða, auk annara Fjölnismanna,
sem með áhuga og ósérplægni
hafa unnið þvi máli gagn.
Fjöldi unglinga synti þarna, bæði
drengir og stúlkur á ýmsum aldri.
Var unun að þvi að sjá fólkið
neyta léttleikans f vatninu, sem nú
er silfurtært, sfðan lauginni uppi i
Olerárgilinu hefir verið veitt í sund-
stæðið.
Margt var þarna góðra sundmanna
eftir ísler.zkum mælikvarða og fjöldi
unglinga á góðri frarofaraleið, en
mikið vantar á að nokkur jafnist
á við þá, sem beztir eru f nágranna-
Iðndunum. En við erum á góðu
framfaraskeiði, og strsx næsta sumar
munum við að sjálfsögðu fá að sjá
ennþá betur þjálfað fólk við sund-
æfingu.
Einn úr hópnum.
Á viðavangi.
„Oldn“.
Frá þvf var skýrt í næst-síðasta
blaði að Einari Einarssyni fyrver-
andi skipherra á varðskipinu Ægi
hefði tekizt að bjarga af grunni
þýzkum togara, er strandaði f vet-
ur nálægt Skaftárós. Um strandið
og björgunina er hið helzta þetta
að segja:
í sfðastl. febrúar hitti varðskipið
Óðinn togarann i nánd við Ingólfs-
hðfða, áleit hann vera f landhelgi
og setur varðmenn yfir i togarann.
Bæði skipin halda siðan vestur með
landi, en innan skamms strandar
togarinn meðal annara með hinum
íslenzku varðmönnum um borð.
Óðinn reynir að bjarga skipinu, en
það mistekst og varðskipið siglir á
burt eftir að bafa náð mönnum sfn-
um, og togarinn er eftir f söndun-
um
Málið út af landhelgisbrotinu var
látið niður falla og er það einkenni-
legt, þvi hafi togarinn verið sekur,
átti að dæma hann, en hafi hann
verið saklaus, er óliklegt að landið
geti sloppið við skaðabótakröfu frá
eigendum togaransi Vetður ekki
annað sagt en hér sé heldur ómynd-
arlega að verið á alian hátt.
Togarinn Oustav Meyer lá nú
óbrotinn og óskemmdur uppi i
mjúkri sandfjörunni. Yfirmaður land-
helgisgæzlunnar, Magn. Ouðro,, fór
fram á það við nýja skipstjórann á
varðsk'pinu Ægi, að hann reyndi
að ná togaranum út, en hann sá
engin ráð til þess. Nokkrir Skaftfell-
ingar keyptu svo strandið fyrir 560
kr. Peir voru ekki vonlausir um að
ná mætti skipinu á flot, snerti sér
þvf til Einars Einarssonar, af þvi
þeir höfðu trú á þvf, að hann væri
slyngastur við að finna ráð til þe?s.
Hann varð vel við þeirri málaleitan.
Síðan var allt undirbútð. Einar lét
sökkva tveimur akkerum 500 m. frá
skipinu frammi á grunnsævi, og
lágu sterkir virar þaðan upp á stafn
togarans og þaðan á vindurnar.
Slðan var beðið eftir stórstraum og
hægri hafátt. Öllu vatni var dælt
úr skipinu, vélin sfðan sett af stað,
þegar flóðið hafði lyft skipinu á
réttan kjöl. Skrúfan var látin sópa
sandinum frá skipinu, eftir að það
var umflotið af sjó; þá var hert á
vfrunum, og drógst þá skipið hægt
aftur á bak þannig, að skrúfan gerði
djúpa rák i sandinn, sem um leið
varð farvegur fyrir skipið. Einar var
um 40 roínútur að þoka skipinu
þessa 500 m. út að akkerunum.
Síðan vatt skipið akkerin upp, og
Einar sigldi þvf til Vestmannaeyja,
áttavita- og Ijóslaus, með 5 manns
um borð, og gékk sú ferð vel.
Pann mann, sem þetta þrekvirki
hefir unnið, að bjarga skipi af
grunni áhaldalaus, eftir að tvö varð-
skip undir stjórn íhaldsins eru frá
því gengin, rak íhaldið frá bjðrgun
og gæzlu fyrir ári sfðan.
í sambandi við björgun þýzka
togarans talar Mbl. um >ólán< Ein-
ars Einarssonar. Flestum mun þó
fýnast, að þessi sfðasta þrekraun
E. E, hafi á hinn átakanlegasta hátt
flett ofan af óláni Morgunblaðs-
manna sjálfra í landbélgisgæzlu- og
björgunarmálunum.