Dagur - 03.01.1935, Blaðsíða 1

LANDSBöKASAFN
JV2'Í37í79

DAGUR
kemur út á þriðjudögum,
fimmtudögum og laugar-
dögum. Kostar kr. 9.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga
Gjalddagi fyrir 1. júlf.
* * - •»<
XVIII.
-• •- •-•-• • •--•--<
I. ár. |
Afgreiðslan
er hjá JÓNI Þ. ÞÖR.
Norðurgötu3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin viö ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir l.des.
jvAktireyri 3. janúar 1935.
1. tbl.
¥
Liðna árið.
Árið 1934 er »liðið í aldanna
skaut«. Það hefir á margan hátt
verið þungbær reynslutími fyrir
íslenzku þjóðina og einstaklinga
hennar. Að vísu hefir veðráttan
verið einstaklega mild, en norð-
austanáttin í nær allt sumar
veitti mönnum á Norður- og
Austurlandi þungar búsifjar, og
er sú saga svo alkunn að hana
þarf ekki að rekja hér. Hin miklu
fóðurbætiskaup vegna hraktra og
stórskemmdra heyja er þungur
skellur fyrir landbúskapinn. Lágt
verð á framleiðsluvörum bænda
getur illa mætt þeim mikla kostn-
aðarauka.
Þá hefir og fleira komið til,
sem þjakað hefir Norðlendingum.
Hinir óvenjulega miklu jarð-
skjálftar, sem gengu yfir á síð-
altliðnu vori, gerðu hinn mesta
usla á eignum ýmsra manna og
ollu stórfelldu fjárhagstjóni. Þar
við bættist svo sjávarflóð það á
síðasta hausti, sem olli nýrri eyði-
leggingu og stói’vandræöum, sem
seint verður úr bætt. Á þenna
hátt hafa náttúruöflin lagt í rúst-
ir og sópað burtu verðmætum, er
nema hundruðum þúsunda, ef
ekki milljónum króna. Slík fjár-
hagsleg sár verða ekki grædd á
skömmum tíma.
Á viðskiptahömlum þjóða á
milli hefir engin linun verið á ár-
inu. Þær hömlur koma þungt nið-
ur á okkur íslendingum, af því
að framleiðsla okkar er svo fá-
brotin og einhæf, og við verðum
því svo margt að sækja til ann-
ara þjóða, sem við getum ekki án
verið. Söluörðugleikar á íslenzkri
framleiðslu hafa vertð miklir og
um þessi áramót er mikið óselt af
henni. Af öllu þessu leiðir, að erf-
itt hefir verið að láta framleiðsl-
una bera sig.
Nýafstaðið þing hefir gert
mikið til þess að tryggja aukna
sölumöguleika á erlendum mark-
aði og skipuleggja sölu á afurð-
um innanlands. Var tíl alls þessa
hin brýnasta nauðsyn. Fyrst varð
að setja löggjöf um þetta efni.
En vitanlega veltur mest á þvi,
hvemig tekst að framkvæma lög-
gjöfina. Undir því er farsæld
þjóðarinnar að miklu leyti komin
( framtfðinni.
Faðir minn, Stefán Stefáns-
son, útvegsbóndi, Miðgörðum í
Grenivík, andaðist á|Sjúkrahús-
inu hér á nýársdag.
Akureyri 2. janúar 1935.
Hermann Stefánsson.
□ Rún 5935168 - Hátsl.'.
Frainlíðarhorfur.
Um þessi áramót er þjóðin
stödd í miklum vanda og margs-
konar erfiðleikar steöja að. Á-
standið er þannig, að erfitt eða
nær ómögulegt er að segja, hvað
framtíðin ber í skauti sínu. öll
stærstu ríki veraldar eru lömuð
af viðskiptakreppunni. Þar á ofan
bætist hræðsla við stríð, æg'ilegra
en nokkru sinni fyrr, þar sem
ioft verði banvænt af eitri. Þjóð-
irnar horfa með kvíða fram á
leið. Hví skyldum við Islendingar
vera þar undantekning? Við er-
um einn lítill hlekkur í heims-
keðjunni.
íslenzka þjóðin er stödd í mikl-
um erfiðleikum. Einn spyr ann-
an: Ifvert stefnir? Enginn getur
svarað, svo fullnægjandi sé. Eitt
er þó víst: Miklir reynslutím-
ar eru framundan. En mikill
reynslutími getur verið og á jafn-
framt að vera mikill lærdómstími.
Við þurfum að vera menn til að
horfast í augu við erfiðleika lífs-
ins, læra af þeim og sigrast á
þeim. Þeir einir, sem þora að
horfast í augu -við erfiðleikana,
eru líklegir til þess aö geta sigr-
að þá. Mest er um vert að skilja
breytingar tímanná og kunna að
taka þeim á réttan hátt. En því
megum við aldrei gleyma, að
harðstjórn og grimmdarverk
frelsa aldrei heiminn, heldur
menntun, þekking, mannúð og
göfgi.
Það, sem við eigum að keppa
að, er farsælt samfélag, þar sem
enginn þarf að þjást vegna skorts
á lífsnauðsynjum. Enginn þarf að
fara varhluta af gæðum lífsins,
sé rétt að öllu farið.
Á þeim tímum, sem nú fara í
hönd, þarf íslenzka þjóðin að
vera vel vakandi: Nóg eru verk-
efnin að leysa. Ný viðfangsefni
hrópa á nýja menn með nýja
þekkingu. Það vantar ekki menn
í þau embætti, sem fyrir eru.
(Frh. á 4. siftu).
Ritfregn.
íslenzkw þjóðhsettir eftir
séra Jónas Jónasson frá
Hrafnagili. — Eina-r ól.
Sveinsson bjó undir prent-
un. Reykjavík 1934. (Isa-
f oldarprentsmiðj a).
íslendingar hafa, sem víðkunn-
ugt er, löngum verið mikil fræði-
þjóð. Þeir hafa alla sína dagá
verið þyrstir í fróðleik, einkum í
sagnafróðleik og þjóðlegan fróð-
leik yfirleitt. Þeir hafa verið
sólgnir í.vitneskju um æfi for-
feðra sinna og ættir þeirra og
um atburði og tíðindi, sem gerzt
hafa með þjóð vorri á liðnum ár-
um og öldum. Fræða-iðkanir og
svölun á fræðaþorsta hefir stytt
feðrum vorum og mæðrum marga
langa skammdegisstund, reynzt
þeim bót á mörgu böli, huggun í
mörgum harmi, varið þá leiðind-
um í fásinni og fábreytni dag-
legra starfa og afdalalífs. En
veittust fræðistörf og fræða-
nautnir þjóð vorri ókeypis, ólíkt
því, sem títt er um flest vor verð-
mæti og lífsins gæði? Var ekki á
þeim ranghverfa? Hafa þau eigi
sölsað um of undir sig orku frá
félagslegum nauðsynjum, sem af
þeirri sök var alls eigi bætt úr
eða verr bætt úr en ella mundi?
Át ekki fortíðin á þennan hátt
krafta frá samtíð og framtíð? Er
ekki líklegt, að sumum mestu
hæfileikamönnum vorum hafi sézt
yfir þarfir og viðfangsefni fyrir
framan fætur sér, af því að alltaf
var stanzað og staðnæmzt til að
líta yfir farinn veg? Gleymdist
það ekki meinlega í slíku ferða-
lagi, að guð er ekki guð dauðra,
heldur lifenda? Spurningar mín-
ar og efasemdir má ekki skilja
svo, sem ég geri lítið úr ræktar-
semi við sögu vora og fornar
minningar. Því má ekki gleyma,
að hyggja verður að fortíðinni,
ef vinna á samtíö og framtíð
gagn. En öllu verður að stilla í
hóf. Og stærra er að hugsa og
skapa heldur en safna fróðleik og
geyma gamla menning í minni.
En svo virðist, sem þjóð vorri
hafi löngum illa skilizt slíkt. Þó
að fornsögu-höfundar vorir lýsi
margir af snilli mannlegri sál, og
þeir séu mannskiljendur, raunsæ-
ir og djúpsæir, þá hafa fræði-
menn vorir lagt meiri alúð við að
safna, varðveita, muna heldur en
hugsa, skilja, skýra. Þeim hefir
verið annara að hrúga saman
staðrevndurn heldur en tengja
INýja-Bíól
Sýnir í kvöld
fimtudaginn 3. þ. m.
Eg sfBfl um pig.
Hin stórfenglega söngva-
mynd með
Jan Kiepura
í aðalhlutverkinu.
saman orsakaböndum staðreyndir
og atburði. En fróðleikurinn einn
fær áreiðanlega aldrei leyst þjóð
vora úr álögum né fomeskju-
ham.
Og enn keppast lærðir og leikir
við að fræða þjóð vora um sögu
hennar og fortíð. Að vísu er enn
óræktarsamlega hirt um sumar
fornleifar vorar og sögumenjar,
t. d. legsteina, búðatóttir og fom-
ar rústir. Á hitt er kapp lagt, að
geyma foi'tíðina í bókum, og er
það íslendingum líkt. Bóklegum
fróðleik um fortíð vora er nú
hellt yfir landið. Þessi fróðleikur
er vitanlega mis-merkilegur, mis-
jafnlega frjór. En hann virðist
smátt og smátt færast í lífrænna
horf. Hann fjallar, fremur en
fyrrum, um lífið sjálft eða færist
því nær. Eitt hið skýrasta dæmi
þessarar gæfuvænlegu þróunar á
þjóðlegri fræða-iðkan er ný-út-
komin bók, »Islenzbi.r þjóðhættir«,
eftir séra Jónas Jónasson, um 500
blaðsíður, að meðtaldri efnis- og
nafnaskrá. Samt fékk þessi góð-
kunni menntaklerkur eigi lokið
þessu mikla verki, áður en hann
lézt, og er slíkt allt af raunalegt.
Séra Jónas Jónasson hefir ver-
ið eljumikill bókiðnamaður og
stói-huga. Hann gegndi örðugum
kennslustörfum og afskaplega
tímafrekum, stórum timafrekari
en ókunnugir fá að nokkru ráðið
í af stundaskrá hans í skóla-
skýrslum. Allt skólaárið hefir
hann hlotið að eiga sára-fáar
tómstundir. En sumarleyfið var
þá langt, og það hefir hann not-
að svikalaust og sérhlífnilaust..
Hann virðist verið hafa einn
þeirra manna, sem hafði enga
eirð í sér, gat varla dregið and-
ann, nema hann gæti sífellt feng-
izt við ritstörf, menntazt og
menntað, fræðst og frætt. Er slíkt
eitt andlegra fyrirmanna ein-
kenni. Hann sökkvir sér, einkum
á efri árum, sem margir góðir