Dagur - 30.01.1936, Blaðsíða 3

f 5. tbl.
DAGUR
19
með loftskeytum veiðiskipa og refs-
ingu, sem nemur allt að tveggja ára
fangelsisvist fyrir aðstoð við veiði-
þjófa. Eru lög þessi þegar gengin í
gildi.
Þessi framkoma íhaldsblaðanna-
er mjög í samræmi við baráttu nú-
verandi formanns Sjálfstæðisflokks-
ins og annarra liðsmanna hans
gegn frumvarpi Jónasar Jónssonar,
sem miðaði að því að koma í veg
fyrir að njósnum væri komið til
togaranna með loftskeytum, um
hreyfingar varðskipanna. Mættí
þetta frumvarp, sem kunnugt er,
eindregnum fjandskap Ólafs Thors
og fleiri íhaldskurfa. Hafði Ól. Th.
þau orð um frumvarpið, að það
væri tii skammar að setja lög, sem
miðuðu að því að koma í veg fyrir
að veiðiþjófum væri leiðbeint úr
landi við iðju sína. Hvað mun hafa
valdið þessum fjandskap Ólafs
Thors gegn málinu? Því verður
hver að svara eftir sínu eigin hug-
boði.
En hvernig sem þau svör verða,
þá er það víst, að smáútgerðar-
menn, sem harðast hafa orðið úti
vegna landhelgisþjófnaðarins, munu
undir stjórn Áskels Snorrasonar,
söng í Nýja-Bíó síðastliðið fimmtu-
dagskvöld 23. jan., við sæmilega
aðsókn, þegar tillit er tekið til þess,
að þetta var í miðri viku. Á söng-
skránni voru 12 lög, öll með ís-
lenzkum textum, og voru fjögur þau
fyrstu eftir Bellman.
Kórinn telur nú rúmlega 40 manns.
Vart verður annað sagt en.sam-
söngur þessi tækist vel eftir ástæð-
um. Ekki virðist áskorta alúð söng-
stjóra né söngmanna, heldur miklu
íremur góðan efnivið, sérstaklega í
1. rödd. Verður það einkum áber-
andi þegar syngja þarf sterkt (For-
te), sérstaklega á háum tónum.
Auðheyrt er að bassinn ber af í
kórnum og eru þar ótvírætt beztg
söngkraftarnir. Flokknum tekst bezt
að syngja viðkvæm lög, eða létt og
leikandi, að syngja piano og undir-
söng með lokuðum munni. En hann
skortir kraft og tenorinn tónhæð, og
var það sérstaklega áberandi í »Ó1-
afur Tryggvason«, sem annars var
vel sungið, og »Vorsöng« e. Prins
Gustaf. Eitt bezta lagið var »Fjær
er hann enn þá« finskt þjóðlag.
Einsönginn söng ungur piltur,
Sverrir Magnússon, og fór laglega
með. Er þetta í fyrsta sinn, er hann
syngur einsöng opinberlega, og ma
því búast við að flokkurinn eignist
þar góðan kraft. Ennfremur má
geta þess að Magnús Sigurbjörns-
son, er söng bassasóló í »Bára
blá«, hefur mjög góða bassarödd.
Y.
.Togarinn Andri strandaði við austur-
strönd Englands s. 1, föstudag'. Var
hann á leið til Grimsby með 3000 körf-
ur fiskjar, sem hann ætlaði að selja
þar á mánudaginn. Róðrarbátar björg-
uðu skipshöfninni, þar sem ekki var
hægt að koma björgunarbátum við.
Voru margir skipverjar orðnir allþjak-
aðir, en hresstust furðu fljótt..
minnast þess, að það var formaðui'
Sjálfstæðisflokksins og blöð hans,
sem beittu sér á móti því, að þeir
væru með löggjöf verndaðir gegn
ásælni þjófanna og aðstoð njósnara
þeirra i landi. Og jafnframt munu
smáútgerðarmenn ekki gleyma því,
að það er núverandi dómsmálaráð-
herra, sem komið hefir þessari
verndunarlöggjöf á með snarræði
og festu.
Hitt skiptir þá minnstu, þó íhalds-
blöðin ýlfri eitthvað fyrir munn Ól-
afs Thors.
Nýárshugleiðinaar.
Fátt er það, sem hvarflar eins oft
í hugann hjá þeim, senr lifa við þau
skiiyrði að búa í híbýlum með torf-
þaki yfir og hafa samskonar hús
handa fénaði sínum og forða, eins
og það, hvernig þeir eigi að bæta
húsakynni sín, bæði íbúðina og úti-
liúsin og ekki síður, hvernig þeir
geti gert það fjárhagsins vegna. —
Og það er ekkert kynlegt við það,
þó að slíkar spurningar endurtak-
ist hvað eftir annað.
Þó má segja, að það sé þó nú
fyrst, eftir úrkomusumarið 1934,
sem slíkar spurningar þrýsta mikið
á. Þá kom það fyrst og greinilegast
i ljós, að torfbýlin þoldu ekki þessa
meðferð náttúruaflanna. Þak og
veggir urðu þá gegnsósa af vatni,
og hafa ekki náð sér enn. Það hafa
heldur ekki komið svo miklir þurrk-
ar síðan.
Það er nú þegar auðsýnilegt, að
dagar torfhúsanna eru þá og þegar
taldir, og það af þeirri ástæðu, að
ekki er vinnandi vegur að halda
þeim við. Bleytan frá torfinu feygir
viðina og þeir ónýtast á fáum árum.
Veggirnir síga hraðfara, húsin
skekkjast og allt steypist að grunni.
Auk þess eru torfbýlin köld og
saggasöm, óholl mönnum og skepn-
um og ónýta alla hluti, hverju nafni
sem nefnast, sem í þeim eru geymd-
ir. Þau eru með öðrum orðum orð-
inn eyðandinn, í stað þess að vera
verjandinn. Af þessu má sjá, að það
er ekki eingöngu óhagsýni að reyna
að viðhalda því, sem er eyðandi og
deyðandi, heldur blátt áfram
heimska.
Eitt af því, sem setur svip menn-
ingar á umhverfi, eru húsakynnin;
ekki húsakynni, eins og þau, sem
þegar er lýst, heldur húsakynni, er
svara til þeirrar þarfar, sem nú er
þekkt orðin og þess, sem krafizt er.
En hún er sú, að húsin séu gerð af
varanlegu og vatnsheldu efni, björt
og hlý og loftgóð. Þau eiga enn-
fremur að vera haganlega gerð, laus
við allan íburð eða skraut og sem
mest við hæfi hverrar jarðar.
En þó að húsakynnin séu gerð
eins haganlega og kostur er á eða
þekking manna nær, þá kosta þau
alltaf nokkurt fé. Og það er einmltt
sú hliðin, sem þeim mönnum vex í
augum, sem lifa við sviplík skilyrði
og fyrr er greint. En það er ’knýj-
andi nauðsyn að breyta til. Og sö
nauðsyn verður knúin fram fyrr en
varir.
Nú er vitað, að K. E. A. hefir
stofnað sjóð, sem kallaður ei
»Menningarsjóður«. Það er enn-
fremur vitað að úr þeim sjóði hefir
verið gefið. Nú er það spurning og
umhugsunarefni, hvort Menningar-
sjóður K. E. A. bregzt tilgangi sín-
um með því að lána fé til bænda,
s.em bæði þurfa og vilja byggja upp
á jörðum sínum, en eru þess van-
nráttugir áf eigin ramleik.
Ef það skyldi reynast þannig, að
A'lenningarsjóður bryti ekki í bág
við reglur sínar, þótt hann gengi inn
á þessa braut, þá er það sýnt, að
hér er komið að verkefni, sem bæði
er eitt hið þarfasta, fegursta og vin-
sælasta, sem K. E. A. hefir afkast-
að, auk þess sem það- yrði óbrot-
gjarn minnisvarði þess um langan
aldur.
Það er ósennilegt, að »Menning-
arsjóður« bregðist hlutverki sínu,
þótt hann styðji að menningu sveit-
anna á fyrrnefndan hátt, — sveit-
anna, sem K. E. A. á bæði rætur
sínar og stofn að þakka.
Á eitt er enn að líta og það er
það, að mest af því láni, sem gengi
til þess að byggja upp í sveitunum,
yrði til efniskaupa og þarafleiðandi
til vaxandi viðskipta.
Ekki virðist ósanngjarnt, að lán-
ið yrði langt vaxtalaust afborgunar-
lán, þó þannig, að engin afborgun
yrði greidd það ár, eða þau ár, sem
lánsþegi notaði sér lántökuna. Hlið-
stætt dæmi er það, að þegar verið
er að gefa úr sjóðnum, þá fást
hvorki vextir né afborgun af því fé,
og þörfin er þar sízt meiri.
Þessar nýárshugleiðingar eru
fram settar í þeim tilgangi að beina
athygli að þessum umtalaða sjóði
og því verkefni, sem bíður hans í
framtíðinni, og að heyra annara álit
um það.
Verði línur þessar til að vekja á-
huga á málefni þessu, þá er betur
sagt en þagað.
Egó
ATHUGASEMD.
Dagur hlýtur að víðurkenna með
háttvirtum höfundi greinarinnar hér
að framan, að byggingamál sveit-
anna sé hið alvarlegasta úrlausnar-
efni. Hitt er annað nrál, hvort Menn-
ingarsjóður K. E. A. er þess megn-
ugur eða hefir aðstöðu til að leysa
úr þeim vanda. Að athuguðu máli
verður blaðið að líta þannig á að
svo muni ekki vera.
Um tilgang sjóðsins er það tekið
fram í 2. gr. reglugerðar hans, að
hann sé í því fóiginn »að halda
uppi fræðslu í félags- og samvinnu-
málum og veita fjárhagslegan stuðn-
ing hverskonar menningar- og fram-
farafyrirtækjum á félagssvæði K. E.
A.«
Að vísu er það rétt athugað af
greinarhöfundi að híbýlakostur 1
sveitum stendur í nánu sambandi
við menningu þeirra, en hitt er engu
síður víst, að fyrir stofnendum
sjóðsins og þeim, sem settu honum
reglugerð; vakti ekki sú hugmynd,
að hann yrði lánaður út til einstak-
linga á þann hátt, sem greinarhöf-
undur stingur upp á. Tilgangur
Isjóðsins var og er sá, auk þess að
halda uppi fræðslu í félags- og sam-
vinnumálum, að styðja fjárhagslega
þau menningar- og framfarafyrir-
Það tilkynnist að jarðarför
Jóns Jónssonar, sem andaðist 27.
janúar, fer fram frá heimili hins
látna, Brekkugötu 15 (Uppsölum)
3. febrúar kl. 1 e. h.
Aðstandendur.
tæki, sem miðuðu til almennings-
lieilla á vissu sviði. Tilgangur hans
er ekki sá, að styðja einn og einn
mann til framkvæmda, jafnvel þó að
þær framkvæmdir séu nauðsynlegar
eins og umbætur á húsabyggingum
í sveitum.
Þá er og vert að athuga, að þó
horfið væri að því ráði að verja
sjóðnum eins og greinarhöf. leggur
til eða bendir á, þá væri samt sá
meingalli á þeirri ráðstöfun, að eng-
in fullnægjandi lausn vandamálsins
fengist með því móti, af því að tekj-
ur sjóðsins hrykkju svo örskammt
til fullnægingar hinnar miklu þarfar.
I reyndinni myndi það því verða
svo, að aðeins örfáir menn nytu
góðs af ráðstöfuninni, en flestir
jafnþurfandi yrðu að snúa á braut
allslausir.
Þá er enn vert að athuga, að til
er annar sjóður, sem meðal annars
hefir það hlutverk með höndum að
hjálpa tíl við híbýlabætur í sveitum.
Það er Byggingar- og landnáms-
sjóður. Hann er fyrir almenning t
öllum sveitum landsins og lætur fé
af hendi með svo góðum kjörum að
segja má, að lán úr honum séu
vaxtalaus. Að vísu er vitanlegt, að
sá sjóður er of seinvirkur til endur-
bygginga í sveitum, en við það verð-
ur þó að una að sinni og alltaf mið-
ar í áttina.
Úthlutun á fé Menningarsjóðs K.
E. A. hefir 5 manna stjórn á hendi
og framkvæmir hún hana annað-
hvor eftir eigin frumkvæði eða sam-
kvæmt umsóknum, er fram koma.
Nú er mönnum að sjálfsögðu frjálst
að sækja um fé úr sjóðnum til end-
urbóta á húsakynnum í sveitum, en
þó lítur Dagur svo á að þeim beiðn-
um bæri að synja, ekki fyrir það að
þörfin á bak við beiðnirnar væri ekki
brýn, heldur vegna þess að þær
væru ekki í samræmi við tilgang
sjóðsins eins og áður er sagt, og þá
ekki síður fyrir þá sök, að sjóðurinn
er þess alls ekki um kominn að taka
að sér svo erfitt hlutverk, sem hon-
um væri ætlað, ef hann ætti að
leysa byggingamál sveitanna svo
neinu verulegu næmi.
En þó að Dagur geti ekki fallizt á
umrædda bendingu greinarhöfundar,
þá er áhugi hans fyrir umbótum á
byggingum í sveitum lofsverður.
Kolanáwur Færeyja hefir danskt fé-
lag- með 300 þúsund króna lilutafé, ný-
lega keypt af frönsku félagi. Kolin
liggja mjög ofarlega í jörðinni og er
sagt að þarna muni vera nóg af þeim,
handa eyjarskeggjum.
Bœndiir á Svalbwrðsströnd héldu
þorrablót í samkomuhúsi sveitarinnar
s. 1. Iaugardag. Var margt til skemmt-
unar, svo sem ræður og söngur yfir
borðum, og að lokum stiginn dans, þar
til dagur rann,