Dagur - 22.04.1936, Blaðsíða 2

66
DAGUR
17. tbl.
Gengismálið.
Úr ræðu Eysteins Jónssonar
ffármálaráiðlierra í eldhús-
umræðunum á Alþingi.
Um gengisskráningu krónunnar
hefir verið tiltölulega lítið rætt síð-
ustu árin og það, sem fram hefir
komið hefir verið lítt til þess fallið,
að menn áttuðu sig á þessu vanda-
sama máli. — Við því er heldur ekkí
að búast, þegar þess er gætt, að það
er aðallega blað svokallaðs Bænda-
flokks, sem um málið hefir fjallað.
— Hefir blaðið í þeim umræðum
dyggilega fylgt þeirri meginregiu
sinni, að meta biekkingar meira en
rétta málsmeðferð. Þar sem þetta
mál hefir nú blandazt inn í þessar
umræður að eðlilegum hætti, þykir
mér rétt að sinna því, ef ske kynni,
að menn fengju frekari skilning á
málinu en vænta má að menn fái af
þeim villandi ummælum sumra
þeirra hv. þm., sem um það hafa
talað.
Gengisbreytingar orsaka fyrst og
fremst verðbreytingar á öllum inn-
fluttum og útfluttum vörum. — -
Gengislækkun orsakar t. d. hækkun
á þessum vörum. f kjölfar þessarar
vöruverðshækkunar fer oft samsvar-
andi eða einhver hækkun á vörum
framleiddum til sölu innanlands. Þð
er slíkt enganveginn víst. Fer eftir
því m. a. hve framboðið er mikið af
vörunni og hvort kaupgetan innan-
lands þolir samsvarandi hækkun, án
þess að úr sölu dragi til tjóns. Verð-
bækkunin, sem stafar af gengislækk-
un a. m. k. á öllum innfluttum vör-
um, verkar hinsvegar sem kaup-
hækkun og dregur úr kaupgetunni,
ef framleiðslan ekki örfast svo, að
atvinnuaukning vegi upp kauphækk-
unina eða kaupið sé beinlínis hækk-
að sem verðhækkuninni nemur.
Af þessum staðreyndum er það
ljóst, að það eru blekkingar að
halda því fram eins og ótæpt er í
skyn gefið af pólitískum »spákaup-
mönnum«, að við gengislækkun
batni hagur framleiðenda, sem flytja
út vörur sem svarar verðhækkun-
inni.. Allar innfluttar notaþarfir
framleiðendanna hækka jafnmikið í
verði og útflutningsvörurnar. f vöru-
viðskiptum framleiðandans kemur
því til hagnaðar aðeins hækkunin á
þeim hluta af andvirði framleiðslu-
varanna sem afgangs er, þegar öll
vöruúítekt hefir verið greidd upp.
Frá þeim hagnaði dragast svo óhjá-
kvæmilegar skattahækkanir og ein-
hver hækkun á vöxtum og kaup-
hækkun, ef framleiðandinn kaupir
vinnu og til kauphækkunar kernur
að framkominni gengislækkun. Af
þessu sést ennfremur, hversu hlá-
legt er að halda því fram, að með
gengisbreytingu einni saman sé
hægt að tryggja það, að. öll frani-
leiðsla beri sig. Sést bezt á því að
gengislækkun bætir t. d. ekkert af-
komu þess framleiðanda, sem ekki
hefir vöruinnlegg fyrir meira en
vöruúttekt og ef vöruúttektin er
meiri þá versnar hagurinn.
Þótt því fari þannig mjög fjarri,
eins og nú hefir verið sýnt fram á,
að gengisbreyting sé þess megnug
að tryggja afkomu framleiðendanna,
þá getur hún haft í bili áhrif á af-
komu þeirra til bóta, a. m. k. þeirra,
sem selja vörur sínar á erlendum
markaði, ef verðmæti framleiðslu
þeirra nemur meiru en aðkeyptra
vara, og ef kaupgjald hækkaði, þá
kemur hagnaður þó því aðeins fram,
að tekjur þeirra fari fram úr kaup-
gjaldi og vöruúttekt. Þó að gengis-
breyting sé þannig ein af þeim leið-
um, sem kemur til álita þegar verð-
lagsbreytingar eru nauðsynlegar til
hagsbóta fyrir framleiðendur, eink-
um þá er framleiða fyrir erlendan
markað.er hún enganveginn sú eina.
Kemur þar ýmislegt til eins og ég
vík síðar að, en m. a. að það er út
af fyrir sig slæmt að þurfa að or-
saka þá truflun, sem gengisbreyt-
ingar hafa í för með sér í öllu fjár-
málalífi.
Þegar Framsóknarflokkurinn
gekk til kosninga vorið 1934, var
hans mesta áhugamál að koma á
verðlagsbreytingum til hagsmuna
fyrir bændur. Flokkurinn valdi ekki
þá leið að fella krónuna — heldur
hina að hækka með Iögum verðlag
landbúnaðarafurðanna innan lands
og láta þá, sem út fluttu, njóta góðs
af þeirri hækkun. Þessi leið var val-
in að mjög vel athuguðu máli. Hún
var valin vegna þess, að um helnr-
ir.gur af kjötfranrleiðslu bændanna
og svo að segja allar mjólkurafurð-
ir þeirra, eru seldar innanlands.
Verðið á framleiðsluvörum bænda á
innlendum' markaði hefir því meiri
áhrif á afkomu bændastéttarinnar
sem heildar en verðið erlendis og
flokkurinn vildi koma fram verð-
hækkuninni, án þess að draga úr
kaupgetunni innanlands. Verðið á
innlenda markaðinum átti síðan að
bera uppi uppbætur á útfluttu af-
urðirnar. Hér kom og til greina, að
þessari verðhækkun varð ekki á
komið nema í sainvinnu við verka-
menn. Uni árangur gengishækkunar
var hinsvegar tvísýnt þar sem
bændastéttin í heild kaupir án efa
meira af erlendum vörum til sinna
þarfa, heldur en hún selur til út-
ianda nú orðið.
Barátta Framsóknarflokksins var
miðuð við að bæta kjötverðið frá
því sem það var haustið 1933 og
rrjólkurverðið frá því, senr það var
1934. Væntanlega lætur mjög nærri
að kiötverðið 1935 verði að meðal-
tali yfir allt landið um 20% hærra
en það var 1933 og í þeim þrem
mjólkurbúum (vinnslubúum) á verð-
lagssvæði Reykjavíkur, sem mjólk-
urlöggjöíinni var fyrst og fremst
ætlaö að styrkja, hefir mjólkurvarð-
ið hækkað um ca. 11—12% og
tekjur bændanna þar þó meira en
því nemur, vegna aukningar á fram-
leiðslunni. Aðalatriði þessa máls er
þó það, að þessi afurðahækkun er
beiri hækkun á hreinum tekjuin
hæmtanna — þar sem henni hefir
verið komið á án þess að vörur al-
mennt hafi hækkað í verði um leið.
— A því er þessvegna enginn vafi,
að gengislækkun hefði aldrei orðið
að öðru eins liði og þær ráðstafanir,
senr gerðar hafa verið í þessum
málum.
Ný atriði eru alltaf að koma fram
í þessunr málum. Afkoma sjávarút-
vegsins fer nú versnandi — þrátt
fyrir ötult starf í þá átt að afla
nýrra markaða og koina á fót nýrri
framleiðslu sjávarvara. — Að því
getur rekið, að stöðvun verði í fram-
leiðslunni vegna erfiðleikanna, jafn-
vel svo, að markaðsmöguleikarnir
ekki notist, þótt takmarkaðir séu. —
Af slíku mundi leiða minnkandi
kaupgetu og erfiðleika fyrir land-
búnaðinn og jafnvel verðfall á af-
urðum harjs, a. m. k. mundu útilok-
ast möguleikar fyrir aukningu á
tekjum bænda af sölu sinni innan-
lands. Færi svo, yrðu sérstakar ráð-
stafanir nauðsynlegar til þess að
bæta rekstursaðstöðu framleiðend-
anna. Kæmu þá ýrnsar leiðir til
greina og er of snemmt upp um það
að kveða hvað ofan á yrði.
Hý þingsköp.
Frumvarp um breytingu þing-
skapanna var afgreitt sem lög frá
Alþingi 6. þ. m. Var frurnv. samþ.
í neðri deild með 17 atkv. gegn 4.
Með frv. greiddu atkvæði þinginenn
stjórnarflokkanna og ennfremur Ás-
geir Ásgeirsson og Magnús Torfa-
son. Margir íhaldsmenn sátu hjá.
Aðalatriði hinna riýju laga eru í
þeim greinum, er hér fara á eftir:
Um kosningu til efri deildar.
»5. gr.
Meginmál 2. gr. Iaga nr. 20 1934
orðist þannig:
Eftir kosningar þær, sem um ræð-
ir í 3. og 4. gr., skal velja til efri
deildar þá tölu þingmanna, er þar
skulu eiga sæti. Skal hverjum þing-
flokki skylt að tilnefna á lista þá
tölu þingmanna sinna, er honum ber
í hlutfalli við atkvæðamagn hans í
sameinuðu þingi. Ef tveir eða fleiri
þingflokkar hafa með sér bandalag
um kjör til efri deildar, eða þing-
flokkur (eða flokkar) og menn utan
flokka, skal talan á Ilstanum miðuð
við samanlagt atkvæðamagn banda-
lagsins.
Ef atkvæðamagn tveggja eða
fleiri kjöraðilja er jafnt við kosn-
ingu síðasta manns til efri deildar,
skal hvor (hver) þeirra tilnefna
mann í vafasætið, en hlutkesti ráða
úrslitum.
Nú skýtur einhver kjöraðili sér
umian skyldu um tilnefningu til efri
deildar, og tilnefnir forseti þá þing-
mann eða þingmenn úr þeim flokki
eða bandalagi í réttu hlutfalli við
atkvæðamagn. Ef þá er vafi um eitt
sæti, skal hlutkesti ráða. Forseti til-
kvnnir síðan, hverjir þinginenn
þannig hafa verið tilnefndir, og telj-
ast þeir rétt kjörnir eða skipaðir til
efri deildar. (Stjskr. 27. gr.)«.
Um »hjásctu« við atkvæðagreiðslu.
»16. gr.
Þingmaður, sem er á fundi,
en greiðir ekki atkvæði við nafna-
kall, án Iögmætra ástæðna, telst
taka þátt í atkvæðagreiðslunni...«.
Um að hindra málþóf.
»24. gr.
37. gr. sömu laga orðist svo:
Ef umræður dragast úr hófi fram,
getur forseti úrskurðað, að ræðu-
tími hvers þingmanns skuli ekki
fara fram úr ákveðinni tímalengd,
og einnig getur forseti stungið upp
á, að umræðum sé hætt. Svo getur
og forseti Iagt til, hvort heldur í
byrjun umræðu eða síðar, að um-
ræðum um mál skuli Iokið að Iiðn-
um ákveðnum tíma. Eigi má þó,
meðan nokkur þingmaður kveður
sér hljóðs, takmarka ræðutíma við
nokkra umræðu svo, að hún standi
skemur en 3 klukkustundir alls. Til-
lögur forseta skulu umræðulaust
bornar undir atkvæði í þingdeild
þeirri, sem hlut á að máli, eða sam-
einuðu þingi, og ræður afl atkvæða
úrslitum. Sömuleiðis geta 3 þing-
menn í efri deild, 6 í neðri deild og
9 í sameinuðu þingi krafizt þess, að
greidd séu atkvæði um það um-
ræðulaust, hvort umræðu skuli lok-
ið, umræðutími eða ræðutími hvers
þingmanns takmarkaður. Nöfn
þeirra þingmanna skulu Iesin upp
og rituð í gjörðabókina. Eftir á-
kvæðuni þessarar greinar og 35.
gr., að því er varðar sameinað þing,
skal einnig fara á þingsetningar-
fundum.
Nú hefir verið samþykktur tak-
markaður umræðutími eða ákveðinn
gHHWHIWHHHHHWg
Saumavélar I
af ýmsum gerðum
nýkomnar.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Járn- og glervörudeildin.
SUHHHUUÍUUUUUÍ