Dagur - 28.05.1936, Blaðsíða 2

86
D AOUR
22. tbl.
II.
í 21. tölubl. »Dags« gerði ég
nokkrar athugasemdir við íslend-
ingsgrein Ólafs Jónssonar. Ég ætla
nú að minnast á nokkur fleiri atriði
laganna, heldur en grein Ólafs gat
tilefni til.
Síðan ég kom heim, hefi ég orðið
var við ýmsar missagnir um það,
hvaða styrk eigi að greiða sam-
kvæmt hinum nýju jarðræktarlög-
um. Af því, að alltaf er betra að sjá
hlutina sjálfur, heldur en heyra frá
þeim sagt, þá tek ég hér orðrétt á-
kvæði 9. gr. um styrk til jarðræktar
og húsabóta:
»Til framkvæmda þeirra í jarð-
rækt og húsabótum, sem taldar eru
í þessari grein, skal greiða styrk úr
ríkissjóði, sem hér segir (sbr. þó
11. gr.):
I. a.
b.
c.
d.
e.
II. a.
b.
c.
d.
e.
f.
g-
Þvaggryfjur, alsteyptar ....................
Safnþrær, steyptar með járnþaki ............
Áburðarhús, alsteypt ........................
Áburðarhús og safnþrær úr öðru efni ........
Haugstæði, steypt með steyptu undirlagi og 1
m. veggjum ..................................
kr. 8.50 m3
— 5.00 —
— 7.00 —
— 1.50 —
— 3.00 —
Skurðir, dýpt 1 m. og grynnri
Skurðir, dýpt 1 m. til 1.3 m.
Skurðir, dýpt yfir 1.3 m.................
Lokuð grjótræsi, dýpt 1.1 m. og dýpri
Viðarræsi, dýpt 1.1 m. og dýpri ...
Hnausræsi, dýpt 1.1 m. og dýpri ...
Pípuræsi, dýpt 1.1 m. og dýpri
.. kr. 1.20 10 m»
.. — 1.50---------
.. _ 2.00---------
.. _ 1.70 _ _
.. — 1.20---------
.. — 0.70---------
.. — 2.00---------
III. a. Þaksléttur í nýrækt ......................
b. Græðisléttur í nýrækt .....................
c. S'áðsléttur í nýrækt.......................
d. Þaksléttur í túni .........................
e. Græðisléttur í túni ......................
f. Sáðsléttur i túni ........................
g. Matjurtagarðar og sáðreitir, ræktaðir úr
óræktuðu iandi eða þýfðu túni ............
h. Grjótnám úr sáðreitum og túni, aldrei
yfir 50 m3 á býli árlega...................
kr. 1.60 100 m2
— 1.40--------
— 2.50---------
_ i.40-----------1
— 1.25--------
_ 2.00------------
— 1.80--------
— 1.00 m8
IV. Girðingar um tún og sáðreiti, sem að vörn og
varanleik jafngildir minnst 5 strengja gadda-
vírsgirðingu .............................................kr. 2.00 10 m.
V. a. Þurheyshlöður, steyptar með járnþaki ............— 1.00 1 m3
b. Þurheyshlöður úr öðru efni, með járnþaki ... — 0.50 - —
c. Votheyshlöður, steyptar með járnþaki ...........— 2.50 - —
Eins og menn sjá á þessu, er ekki
uin stórvægilegar breytingar að
ræða á styrknuin, frá því, sem verið
hefir, miðað við það, sem lagt hefir
verið í dagsverk. Þó er tekinn upp
styrkur til nokkurra framkvæmda,
sem ekki hafa verið styrktar áður
(þurrheyshlöður úr öðru efni en
steinsteypu) og hækkaður til ann-
ara, eins og t. d. þvaggryfja, áburð-
arhúsa, haugstæða o. fl. Lækkaður
er hann einnig lítilsháttar til sumra
framkvæmda, t. d. þaksléttna. 1
þinginu virtist vera lítill ágreiningur
um það, að þessar reglur um úthlut-
un styrksins væri öllum hagkvæmari
heldur en hinar fyrri, sérstaklega
nieð tilliti til þeirra ástæðna, og bú-
skaparhátta, sem nú eru.
En það, sem deilt hefir verið um í
þessu sambandi, eru ákvæði 11. gr.
laganna. Með þeim eru gerðar þrjár
ráðstafanir:
1. Að býli, sem fengið hafa sam-
tals minna en 1000 kr. jarðræktar-
styrk, skuli fá 20% hærri styrk,
hefdur en tiltekinn er í 9. gr. Með
þessu á að hvetja bændur, sem búa
á lítt ræktuðum jörðum, til að hefj-
ast handa um ræktunina. Heyrt hef-
ir maður þau orð frá stjórnarand-
stæðingum, að þetta væru »verðlaun
tii slóða og ónytjunga«. En þeir
þinir sömu menn hafa þá líklega
ekki athugað, að mikill meirihluti
bænda landsins býr einmitt á slík-
um jörðum, því þau sveitabýli, sem
hafa fengið minna en 1000 kr. styrk
eða alls engan, munu vera samtals
4548. Langsamlega meirihluti
bændastéttarinar getur því orðið
þessara hlunninda aðnjótandi. Þó
bóndi búi á lítið ræktaðri jörð, þarí
það og alls ekki að vera, og mun
sjaldnast vera, fyrir slóðaskap eða
ónytjungshátt. Hvaða aðstöðu hafa
t. d. leiguliðar haft til þessa, til að
bæta ábýlisjarðir sínar? Fátækt, erf-
iðir staðhættir og margt fleira,
bóndanum ósjálfrátt, getur og vald-
ið. Svo eru og án efa margir, sem á
slíkum jörðum búa, nýlega fluttir á
þær, og þá getur það ekki verið
þeirra sök, þó lítið hafi verið gert,
heldur væru það þá fyrirrennarar
þeirra, sem sökin hvíldi á, ef um
sök væri að ræða. En takmarkið
með jarðræktarlögunum og hinum
stórfelldu fjárframlögum til Iand-
búnaðarins, er auðvitað það, að
rányrkja fortíðarinnar geti horfið;
að allir bændur geti ineð tíð og
tíma haft nægilegt ræktað land til
slægna, og að þjóðin geti framleitt
nægilega garðávexti handa sér o. s.
frv. En til þess að þetta geti orðið,
þarf að hjálpa þeim mest, sem
ipinnstan hafa máttinn og skemmst
eru á veg komnir eða hafa við
mesta erfiðleika að stríða.
2. Svo er ákveðið, að býli, sem
fengið hafa 4000—5000 kr. styrk,’
skuli fá 20% lægri styrk en í 9. gr.
getur, og
3. að hætt skuli við að styrkja
einstök býli, sem fengið hafa fullar
5000 kr. í styrk eða þar yfir; þó er
takmark þetta 7000 kr., þegar um
nýbýli er að ræða, sem komið hefir
verið upp, áður en nýbýlalögin frá
þessu ári komu í gildi. Ég vil vekja
athygli á því, að hér er talað um
býli, en ekki jarðir. Ef jörð er skipt
í tvö eða fleiri býli, nýtur hvert
þeirra fullra réttinda. Eins jarðar-
hlutar, ef jörð er í tvíbýli eða marg-
býli, og jarðarhlutarnir eru í sjálfs-
ábúð, erfðaábúð eða lífstíðarábúð.
Þessi tvö síðartöldu ákvæði, uin
takmörkun jarðræktarstyrksins, eru
mjög umdeild og gerðu stjórnarand-
stæðingar inikið veður útaf þeitn í
þinginu, sérstaklega 5000 kr. há-
markinu. Hefði ríkið óþrjótandi
peninga, mætti líklega segja, að
þeirra takmarkana hafi ekki verið
þörf. En nú er það svo og hlýtur
jafnan að vera svo, að ríkið getur
ekki veitt takmarkalausa styrki,
jafnvel ekki til hinna allra nauðsyn-
legustu hluta, eins og landbúnaðar-
ins. Það, sern veitt er árlega til
landbúnaðarins nú, er hærri upp-
hæð, heldur en öll útgjöld landsins
voru á unglingsárum þeirra, sem nú
eru rosknir, og þessi upphæð fer
stöðugt vaxandi. Ég hugsa nú, að
fiestir muni viðurkenna, að einhver
takmörk hljóti að vera fyrir því,
hvað ríkið geti látið af mörkum. En
ef það er viðurkennt, þá er auðvitað
enn meiri nauðsyn, að því fé, sem
fæst, sé varið þannig, að það komi
þjóðarheildinni að sem mestuni not-
um og að takmörk styrkveitinga séu
þá sett þar, sem þau verða að
minnstum baga. Þetta hefir Frarn-
sóknarflokkurinn eimnitt reynt að
gera með setningu jarðræktarlag-
anna. Á 11 árum, eða frá 1924 til
1934, að báðum árunum meðtöldum,
hefir samtals verið veittur jarðrækt-
arstyrkur, sem nemur 3401212 kr.
til 5081 býla, en 496 býli hafa eng-
an styrk fengið. En þessi styrkur
hefir komið ákaflega misjafnt niður.
Einn stórbóndi landsins hefir fengið
48 þús. kr. í styrk. Við Framsókn-
armenn teljum, að slíkur stórrekst-
ur sé að minsta kosti ekki til eins
mikilla þjóðþrifa, eins og ef t. d.
10 bændur hefðu fengið þennan
styrk og þar með skapað sér og
fjölskyldum sínum lífvænleg lífs-
skilyrði. Á sama tíma sem þessi eini
maður hefir fengið slíkt stórfé í
styrk, hafa 753 býli fengið innan
við 100 kr. hvert, 2141 býli frá 100
—500 kr. hvert, 1158 býli frá 500
—1000 kr. hvert og 741 býli frá
1000—2000 kr. hvert. »Já, en styrk-
urinn hefir verið veittur út á fram-
kvæmdir mannanna; stórbóndinn,
sem fengið hefir 48 þús. kr., hefir
aðeins notið dugnaðar síns og fram-
takssemi, en hinir goldið ódugnaðar
síns, svo þetta er réttmætt«, segja
andstæðingar okkar. Eins og ég hef
hér að framan vikið að, þá er þetta
ekki nema hálfur sannleikur, því að-
stöðumunurinn er af ýmsum ástæð-
um svo mikill. Og hvað sem öðru
líður, verður þjóðarnauðsynin að
sitja í fyrirrúmi, en þjóðarnauðsyn-
in í þessu efni er sú, að landbúnað-
urinn komist sem fyrst í það liorf,
að eingöngu sé unnið ræktað, vél-
tækt land á öllum jöröum landsius.
Þetta kostar geysilegt átak, bæði í
fjármunum, vinnu og áhuga. Og ef
á sama tíma er ‘haldið áfram að
styrkja þá, sem bezta liafa aðstöð-
una, takmarkálaust, þá mundi það
að minnsta kosti tefja verulega fyrir
því, að þetta takmark næðist. Um
5000 kr. hámarkið má vitanlega
deila, hvort það sé sett hæíilega, of
Tiátt eða of lágt. En það er miðað
við það, að jörð, sem hefir fengið
5000 kr. jarðræktarstyrk, mundi í
flestum tilfellum vera orðin það
ræktuð, að hún sé nægilega stór fyr-
ir eina fjölskyldu, þó eingöngu sé
nytjað ræktað land, og einnig við
það, að bóndi á slíkri jörð eigi yfir-
leitt eins hægt nreð að halda rækt-
uninni áfram, án styrks, eins og sá,
sem býr á óræktaðri jörð og niður-
nýddri, að hefjast handa um rækt-
un, með styrk. í þessu sambandi
skal ég geta um það, að aðeins 2
jarðir í Eyjafjarðarsýslu eru komn-
ar í þetta hámark. Þriðja jörðin
liefir að vísu fengið yfir 5000 kr.,
en þar er fleirbýli, svo hámarkið
kemur ekki til greina. Á engri jörð
i sýslunni kemur 20% frádrátturinn
til greina nú þegar. Ein jörð hefur
að vísu fengið milli 4000—5000 kr.,
en þar er tvíbýli. Langsamlega flest-
ar jarðirnar eiga enn mjög langt í
land til að ná þessu hámarki, og
wrmfmfHimffiHtni
E Nýkomið:
185 — . "
Dyraljaldaefni, ffölbreyit
úrval, — «sg divanteppi af
mörgum tegundum.
Kaupfélag Eyfirðinga,
Yefnaðnrvttriideildiii. —