Dagur - 07.07.1938, Blaðsíða 3

30. tbl.
DAGUR
123
Hjartanlegar þakkir til allra þeirra er glöddu okkur
d gullbrúðkaupsdegi okkar 30. júni síðastliðinn.
Akureyri, 3. júní 1938.
Ragnheidur /akobsdóítir,
Árni Hólm Magnússon.
Fólksstraumur
til kaupstaða.
Mikið er ialað um atvinnuleysi,
bæði í ræðu og rxti. Menn brjóta
heilann um orsakir þess og ráð til
þess að útrýma því og öllu hinu
illa, sem af því hlýzt.En það virð-
ist erfitt að lækna þetta þjóðar-
böl, þó tugir merkustu manna
heimsins hafi lagt sig alla fram til
þess að finna ráð gegn því.
Þótt eg leggi nú hér nokkur orð
í belg, þá ætla eg mér ekki þá
dul, að geta komið með nokkurt
einhlýtt ráð gegn þessari mein-
semd. Það er hið fyrsta, sem lækn-
ar þurfa að gera, að þekkja orsök
sjúkdómsins, áður en þeir ákveða
meðöl gegn honum. En því miður
reynist það oft erfitt, þá vantar
þekkingu. Svipað mun vera með
þjóðarmeinin.
Eg ætla nú að bregða mér ofur-
lítið aftur í tímann, eða til áranna
í kringum 1870. Eg man glöggt eft-
ir ýmsu, sem þá gerðist. Ekki var
þá talað um atvinnuleysi eins og
nú, en mikið hefir nú breyzt síð-
an. Kaupstaðir voru þá fáir og
smáir; útgerð lítil, samanborið við
það, sem nú gerist, en nú hefir
hún aukist mjög mikið á fám ár-
um.
Tryggvi heitinn Gunnarsson
hratt af stað stór-útgerð hér á
landi. Þá voru það kaupmenn og
aðrir efnamerm bæjaxma, sem
lögðu fram stofnfé útgerðarinnar,
en sveitirnar lögðu fram vinnu-
aflið: mexmina. Þarmig byrjaði
fólksstraumurirm frá sveitum til
sjávar. Úr því fóru bæirnir að
þjóta upp, enda voru þá fiskiár all
góð. Og þá tók hver sinn hlut,
bæði til sölu og heimanotkunar,
án þess að deilur eða verkföll
ættu sér stað. Menn fimdu fljótt,
að þeir fengu betur borgaða virmu
sína við sjóinn, heldur en við
landbúnað. Kaupið var þó ekki
svo hátt, að bændur hefðu í
fyrstu getað keppt um vinnuaflið,
en þeir gátu fengið ódýrari vinnu-
kraft, því þá var ekki tilfinnanleg
ekla á fólki til sveita. En þarna
byrjaði meinsemdin, sem nú þjáir.
Brátt óx straumurinn til kaup-
staðarma, af því þar var greitt
hærra kaup, en fáanlegt var í
sveitum. Síðan hefir fólkstraum-
urinn aukist ár frá ári, svo nú
standa bæimir ráðþrota með at-
vinnulaust fólk, því þótt fundið
sé upp á nýjum verkefnum, vegur
það ekki á móti fólksfjölguninni.
Ástæðan til þess að fólk flytur
í bæina er að sjálfsögðu sú, að það
býst við að komast í gullnámu
með hækkandi kaupi. Allir hugsa
sér að grípa gullið, en vitanlega
misheppnast mörgum það. Margir
gæta þess ekki, hvað mikið dýr-
ara er að lifa í bæjum, heldur en
í sveitum.
Fólkið fær húsnæði, því alltaf
þjóta húsin upp, eins og allir sjá.
Þegar einstaklingamir geta ekki
lengur byggt með aðstoð bank-
anna, hleypur ríkið imdir bagga
og leggur fram fé til verkamanna-
bústaða, Atvinnuleysið óttast
margir ekki svo mjög, því ef að
sverfur, þá er treyst á fátækra-
styrkinn, sem ríkið veitir bæjun-
um og nefndur er „atvinnubóta-
vinna“. Ef allt um þrýtur, þá er
bæjarsjóður, já, ekki er verra að
vera á „bænum“, heidur en á
hreppnum. Þó bæjarstjórnin sé
vond við fátæka, pá er hrepps-
nefndin verri! Svo gæti kaupið
hækkað og hver veit hvað, —
gera bara verkfall! Þá eru
skemmtanirnar, þeim má ekki
gleyma, þær fást á hverju kvöldi
og tími er til að njóta þeirra, því
vinnutíminn er styttri en í sveit-
inni o. s. frv.
Vitanlega yfirgefur fólkið ekki
heimili sín í sveitinni nema með
þeirri von, að breyta til batnaðar.
Það er og áreiðanlegt, að kaup
það, sem goldið er í kaupstöðum,
þolir landbúnaðurinn ekki að
greiða nú orðið.
Kaupstaðirnir vaxa ört og það
veldur atvinnuleysinu, en hinn
öri vöxtur þeirra stafar mest af
kaupgjaldinu. Það má vel vera, að
fólkið komist ekki af með minna
kaup, með nútíma lifnaðarháttum,
en eigi að síður er kaupið tælandi
fyrir sveitamenn. En á meðan
menn þyrpast í kaupstaðina úr
sveitunum, er að búast við að
þröngt verði í verinu. Sveitamenn-
irnir ná vinnu frá kaupstaðabúan-
um og þar af leiðandi fjölgar at-
vinnuleysingjxmum; vinnuaukn-
ingin verður of lítil og vegur ekki,
upp á móti fólksfjölguninni. —
Verkamenn verða of margir í
kaupstöðunum, en vinnandi menn
of fáir í sveitunum. Þegar það
fréttist upp í sveitirnar, að stúlk-
ur geti fengið 20—30 kr. eftir 24
tíma, þá er von að sveitastúlkurn-
ar langi til að ná í gullnámuna,
því í sveitinni þurfa þær langan
tíma til að vinna sér inn þá upp-
hæð. Þess er síður gætt að háa
kaupið vill hverfa, þegar engin
fæst vinnan, þær standa þá
stundum tómhentar eftir. Sælt ef
þær geta keypt sér einn ballkjól!
Svipað er að segja um piltana,
nema hvað flaskan krefur sinna
fórna af sumum þeirra.
Eg get ekki betur séð, en að
svo langt sé komið þessu öfug-
streymi, að það opinbera verði að'
athuga möguleika á því, hvort
ekki sé hægt að draga úr því öng-
þveiti, sem straumurinn úr sveit-
unum virðist orsaka. Það, sem eg
hygg að ætti að reyna, er að setja
lög um byggða- eða aðsetursleyfi,
þó það sé að sumu leyti neyðarúr-
ræði. Það gæti ef til vill orðið til
þess, að létta undir því, að ný-
býlahugmyndin kæmist til veru-
legra framkvæmda; að sveita-
menn, sem vildu breyta til, sner-
ust fremur að því ráði að byggja
nýbýli. En seint ætla eg að sveit-
irnar byggist af kaupstaðafólki.
Það mun ekki vilja yfirgefa
glauminn og gleðina og vonina
um háa kaupið.
1. júní 1938.
Stefán Bergsson.
ATH.
Nýlega var að því fundið í blaði
einu hér í bæ, að of ungir menn
fengju rúm í Degi til þess að láta
skoðanir sínar í ljós. Höfundur
greinar þeirrar, er hér fer á und-
an, er 84 ára gamall, en þrátt fyrir
þann háa aldur er hann enn full-
ur af áhuga og síhugsandi um
málefni þjóðarinnar. Vísast er, að
þeim hinum sömu, sem angrast
hafa út af skrifum ungu mann-
anna, aukist nú ógleðin við það,
að of gamall maður fái að birta
skoðanir sínar í þessu blaði. Slík-
um firrum skeytir Dagm’ engu.
Að hætti frjálslyndra blaða er
honum ánægja að því að gefa
bæði æskunni og ellinni færi á að
ræða áhugamál sín á opinberum
vettvangi.
Ritstj.
Guílbrúðkaup
Hinn 30. s. 1. áttu þau Árni Hóim
Magnússon kennari og frú Ragnheiður
Jakobsdöttir frá Saurbæ, 50 ára hjú-
skaparafmæli. Var dagsins minnst
með gleðisamkomu að Saurbæ. Sátu
hana um hundrað manns, ættingjar,
vinir og sveitungar brúðhjónanna og
ýmsir eldri nemendur Árna.
Undir borðum voru brúðhjónunum
flutt þrjú kvæði og margar ræður^
þar sem þeim var þakkað mikið og
gott samstarf, og árnað allra heilla.
Pakkaði gullbrúðguminn með snjallri
ræðu.
Sem iítinn þakklætisvott var þeim
afhent peningagjöf nokkur frá ýmsum
viðstöddum vinum þeirra. Mörg
heiliaóskaskeyti bárust þeim einnig.
Auk þess var um hönd hafður
söngur og dans stiginn af miklu
fjöri Stóð fagnaður þessi fram yfir
miðnætti og voru allir viðstaddir
hinir ánægðustu með hófið.
Gullbrúðhjónin, sem bæði eru yfir
sjötugt, voru ern og kát. Leyndi sér
ekki að þau varðveittu enn í sál
sinni ylinn af ársól lífsins, sem
brann þeim heitt á vanga fyrir 50
árum.
Hjónaefni: Ungfrú Sigríður H. Jö-
liannsdóttir verzlunarmær Siglufirði og
Vigfús Þ. Jónsson málarameistari liér í
bæ.
Almennur kirkjufundur hófst í Rvík
29. f. m. og stóð yfir í 3 daga. Var
fundurinn boðaður öllum sóknarprestum
landsins og öllum söfnuðum landsins
boðið að senda einn eða fleiri fulltrúa
á fundinn. Þátttaka var niikil úr öllum
fjórðungum landsins.
Minningarsjóöur. Nokkrir vinir frú
Stefaníu sál. Guðmundsdóttur leikkonu
hafa gengizt fyrir því, að stofnaður yrði
sjóður, er beri nafn hennar og notaður
verði til að efla leikmennt hér á landi,
eftir því sem nánar verði ákveðið í sam-
ráði við eftirlifandi börn hennar,
Hér raeð þökkura við ynnilega
ölluni þeim, sera með nærveru
sinni og á annan hátt heiðruðu
minningu móður okkar við út-
för hennar.
Sigurlina Friðriksdóttir,
Brynjólfur f'riðriksson,
Hermundur Friðriksson.
HíeppsiieliÉrkoiiií
fóru fram um allt land fyrra
sunnudag, þar sem ekki var kosið
í vetur. Samtímis fóru fram kosn-
ingar í sýslunefndir og skóla-
nefndir. Kosningarnar fóni fram
samkvæmt lögum frá 1936. í þeim
er mælt svo fyrir, að hreppsnefnd-
arkosningar skuli vera leynilegar
og skylt að hafa hlutfallskosn-
ingu, ef ákveðinn hluti kjósenda
krefst þess. Var þetta því í fyrsta
skipti, er listakosningar voru við-
hafðar þegar um sveitastjórna-
kosningar er að ræða, en þó var
sú aðferð ekki notuð nærri alstað-
ar. T. d. var hún hvorki notuð í
Sarbæjar- eða Hrafnagilshreppi.
Sumstaðar mun kosningin hafa
verið allpólitísk, en víða ekki,
jafnvel þó listakosning væri við-
höfð. T. d. í Svarfaðardal er frá
því skýrt, að þar hafi verið ópóli-
tísk listakosning. Hér nærlendis
munu kosningarnar hvergi hafa
valdið annari eins umbyltingu og
í Glæsibæjarhreppi, því þar var
með öllu skipt um hreppsnefnd.
Hreppsnefndaroddvitinn, Einar
Jónasson, var settur 3. maður á
lista Sjálfstæðis- og Bændafl. og
féll. Nýr oddviti var kjörinn Stef-
án Sigurjónsson, bóndi á Blómst-
urvöllum, Framsóknarmaður.
Þar' sem kosningarnar hafa ver-
ið gerðar pólitískar og frétzt hefir
til, mega Framsóknarmenn yfir-
leitt vel við una úrslit þeirra.
í Eyjafjarðarsýslu féll kosning
sýslunefndarmanna þannig, að
sýslunefndin er óbreytt frá því,
sem áður var, nema hvað Hannes
Davíðsson bóndi á Hofi var kos-
inn sýslunefndarmaður í Arnar-
neshreppi í stað Guðmundar
Magnússonar í Arnarnesi.
Misprentast hafa tvær gagnfræða-
prófseinkunnir frá Menntaskóla Akureyr-
ar í 28. tölubl. Ólafur Hallgrímsson
(Sigluf.) hlaut einkunina 6.52 og Sigríð-
ur Jóndóttir (Ak.) 6.67.
I. O. G. T. Stúkurnar á Akureyri
halda sameiginlegan fund í Skjaldborg
næstkomandi miðvikudagskvöld 13. júlf
kl. 8,30 e. h. Sagðar verða fréttir af
Stórstúkuþingi. Einnig verða önnur
fræðslu- og skemmtiatriði.