Dagur - 22.12.1938, Síða 1

DÁOUR
kemur út & hv«rjum íimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjalddagi fyrir 1. júlf.
Afgreiðslan
er hjá JÖNl Þ. ÞOB, Norö-
urgötu 3. Talslmi 112. Upp-
sögn, bundin við áramót, sé
komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
XXI
. árg. | Akureyri
22. desember 1938,
54. tbl. B.
Selma Lagerlöf
80 ára.
Hinn 20. nóvember síðastliðinn
varð sænska skáldkonan Selma
Lagerlöf áttræð. Með eftirfarandi
línum verður gerð tilraun, til að
hnýta henni ofurlítinn blómsveig
í þakklætisskyni fyrh' það, sem
hún hefir gefið lesendum sínum
með hinum frábæru og góðu
skáldritum.
Selma Lagerlöf er fædd í
Vermalandi í Svíþjóð og býr í
fæðingarstað sínum. Vegna heilsu-
leysis fékk hún næði til að lesa
mikið í æsku og byrjaði snemma
að skrifa sjálf. Hún var nokkur
ár kennslukona við barnaskóla,
en helgaði sig svo algjörlega rit-
störfum. Köllun hennar til að
skrifa heimtaði tíma hennar allan
og óskiptan. En þó hún hætti að
kenna bömum, hefir hin gáfaða
og hugmyndaríka skáldkona ekki
hætt að kenna. Allir lesendur
hennar eru lærisveinar. Og þegar
hún lýsir bezt mannlífinu með
sigrum þess og ósigrum, er það
hart hjarta, sem ekki kemst við.
■ Fyrsta bók hennar var Gösta
Berlings.saga. Efni bókarinnar eru
ýmsar sagnir úr átthögum hennar.
Mikið af því eru sögur, sem
amma hennar sagði henni, þegar
hún var barn. Það er fjölbreytt
og lifandi bók. Þó er hún ekki
skrifuð nm neitt visst málefni.
Hún er skrifuð af þörf skáldsins,
sem þarf að túlka þær sýnir, sem
það sér. Bókin minnir á þann
gamla sannleika, að maimlífið er
það dýrðlegasta, sem til er, og býr
yfir ótal möguleikum.
Sagan af Gösta Berling er ekki
nein siðgæðisprédikun, þar er lýst
drykkjuskap og slarki og ýmsu
lágu og ljótu. En yfir þessum lýs-
ingum hvelfir sér hinn blái him-
inn, og þó hann sé oft hulinn skýj-
um og þoku, sézt þó rofa í hann
alltaf Öðru hvoru. Það er lýsingin
á því, að það bezta í hverri manns-
sál, jafnvel hjá þeim, sem dýpst
éru sokknir, sigrar þó að lokum.
Á þann hátt gerist hún boðberi
hins göfugasta siðgæðis.
í þessari fyrstu bók Selmu Lag-
erlöf kemur strax fram þessi und-
ursamlegi hæfileiki hennar, að sjá
hlutina ihnan frá, en láta sér al-
drei nægja að lýsa hinu ytra útliti
þeirrá. Þetta er aðalsmerki henn-
ar sem skálds, og minnir hún í því
mikið á æfiirtýraskáldið fræga H.
C. Andersen.
Fjórar sögur Selmu Lagerlöf
hafa verið þýddar á íslenzku:
Jerúsalem, Föðurást, Helreiðin og
Njálssaga þumalings.
Jerúsalem lýsir bændum í Döl-
unum og áhrifum þeim, sem heit-
trúarstefna í trúmálum hefir á
þá. Verður þar alvarlegur árekst-
ur milli átthagaástarinnar og
hinna nýju kenninga. Síðari hluti
sögunnar gerist í Jerúsalem. Lýs-
ingin á Ingimörunum í þessari
bók er eitt af því bezta, sem
Selma hefir skrifað.
í Föðurást lætur hún vitskertan
bónda, sem þykist vera keisari í
Portugal, túlka djúpa speki og
framsýni á einfaldan hátt, sem
hinir vitru menn sjá ekki. Það er
eftirtektarvert, að bókin kom út
sama árið og þjóðhöfðingjar Ev-
rópu steyptu þjóðunum út í hið
ægilega blóðbað heimsstyrjaldar-
innar. Getur ekki skeð, að hinir
vitru hefðu ástæðu til að setjast
við kné einfeldningsins og læra
þar einföld, andleg lífssannindi
enn þann dag í dag? Annars hefir
Selma Lagerlöf notað svipað efni
í fleiri sögum sínum, þar sem hún
lætur umkomulítið olnbogabarn
flytja þau sannindi, sem hún vill
boða mönnunum.
í Helreiðinni lýsir hún sínu
gamla efni á mjög einkennilegan
hátt, að maðurinn sé af náttúr-
unni og guði dásamlegt undur,
sem búi yfir háleitum möguleik-
um, hve djúpt sem hann er sokk-
inn. Jafnframt er bókin vitnis-
burður um hina fórnfúsu ást kon-
unnar.
Hér verður ekki getið fleiri
bóka sérstaklega, þó ýmsar af
smásögum hennar og líkingum séu
kannske það bezta, sem hún hefir
skrifað. En hvort sem Selma La-
gerlöf skrifar um sænskt efni eða
utan úr heimi, þá er rödd hennar
auðþekkt, ólík öllum öðrum. Hún
hefir sameinað það hvorttveggja
prýðilega, sem við þekkjum frá
Matthíasi Jochumssyni, að vera í
senn sannur föðurlandsvinur og
víðsýnn heimsborgari.
Selma Lagerlöf er ein af þeim
skáldum sem sér, að það er bar-
átta h.ins góða til sigurs, sem gef-
ur lífinu gildi, en samtímis er hún
svo trú veruleikanum, að hún
gengur ekki fram hjá ósigrunum,
sem óumflýjanlega fylgja með.
Og undirstraumurinn í öllum
hennar ritum er trúin á það góða í
hverri mannssál, sem sigri að lok-
um. En það, sem gefur henni
þessa trú, er það, að hið góða í
mönnunum standi í órofa sam-
í fimm ár hefir Gyðingurinn
Albert Einstein, faðir afstæðis-
kenningarinnar, verið prófessor í
eðlisfræði við Princeton*-háskól-
ann í Bandaríkjunum. Á þessum
árum hafa íbúarnir í Princeton
lært að þekkja einn af mestu
djúphyggjumönnum nútímans,
rannsóknar- og vísindamanninn
Einstein, sem mjög blátt áfram og
látlausan mann.
En þetta vissU íbúarnir ekki,
þegar Einstein kom að háskólan-
um árið 1933. Menn voru mjög
forvitnir að fá að vita um háttu
þessa fræga manns. Jafnvel gaml-
ir háskólakennarar litu um öxl til
að horfa á eftir honum, þegar
hann gekk út um háskólahliðið og
tók sér göngu um borgina. Þeir
forvitnustU fylgdu í humátt á eft-
ir honum, ákafir að komast eftir
því, hvert hinn mikli maður færi,
og hvað hann tæki sér fyrir hend-
ur. Menn sáu hann hverfa inn í
ís-krá. Þarna fengu þeir að sjá
hinn heimsfræga vísindamann
setjast að snæðingi og eta ísköku.
Einstein býr í múrbindingshúsi
í kyrrlátri hliðargötu. Vinnustofa
hans er lítið herbergi með stórum
glugga út að garðinum. Heima er
hann venjulega óformlega klædd-
ur, flibba- og bindislaus, í flónels-
buxum, einföldum jakka og sport-
skyrtu, opinni í hálsinn. Þegar
hann vinnur, situr hann við skrif-
borðið sitt og skrifar örk eftir örk
af stærðfræðilegum reglum með
smágerðri, fallegri skrift.
Hann getur setið og unnið tím-
um saman. En nemi hann staðar
við erfitt viðfangsefni, sem hann
getur ekki strax leyst, sezt haim
við pianóið, eða hann fer að leika
á fiðlu sína, ellegar hann tekur
sér göngu. Vitandi eða óafvitandi
* Princefon er smábær í New Jersey i
Bandarikjunum með gömlum, frægum
háskóla.
bandi við æðri völd. Þess vegna
er grundvöllurinn. undir mörgum
skáldritum hennar dulrænn og
trúarlegs eðlis. Þaðan hefir hún
bjartsýnina og þann kraft, sem
hefir hjálpað mörgum til að eign-
ast meiri lífstrú og lífsgleði.
dvelur hugsunin alltaf við úr-
lausnarefnið og. eldsnöggt, ef til
vill í miðju lagi, kemur úrlausnin
í hug hans eins og leiftur. Sumt
hið mikilsverðasta í afstæðiskenn-
ingu hans ránn upp fyrir honum,
meðan hann ók syni sínum í
barnavagninum.
Það er ekki meðvitundin um, að
hafa orðið frægur fyrir að setja
fram kenningu, er umbylt hefir
vísindunum, er gefið hefir ásjónu
Einstein’s endurspeglun af þeim
innra friði, sem ljómar í svip
hans. Það er blátt áfram það, að
hann er óvenjulega einlyndur
maður og mjög kærleiksríkur.
Óeigingjarn er hann og leitast við
að lifa svo einfaldlega sem hægt
er. Hann nötar t. d. sömu sáputeg-
undina á andlit sitt og til að raka
sig. Svipað er með klæðnaðinn.
Þegar heitt er í veðri, gengur
hann berfættur heima. Bréfum,
sem enga þýðingu hafa fyrir hann,
kastar hann í pappírskörfuna, frá
hverjum sem þau eru. Peningar
eru honum einkis virði. Einu sinni
notaði hann 1500 dollara ávísun
sem bókmerki í margar vikur,
þangað til bókin hvarf og ávísun-
in með henni. En það olli honum
engrar áhyggju. Og þegar hann
hlaut Nóbelsverðlaunin, rúmar
100000 krónur, gaf hann alla pen-
ingana til guðsþakka, jafnvel þótt
laun hans nægðu aðeins til dag-
legra þarfa. Skemmtanir hans og
tómstundavinna eru fábreyttar.
Hann tekur sér göngu eða siglir
báti sínum. Á siglingunni vefur
hann stundum handklæði að höfði
sér til hlífðar við sólinni — og lík-
ist hann þá helzt elskulegum sjó-
ræningja. Ekki vill hann nota
andlega krafta sína til að tefla
skák eða spila bridge, en honum
geðjast vel að léttum samkvæmis-
leikjum og að setja saman gaman-
vísur. Hann neytir aldrei áfengis,
en reykir dálítið, oft þrjár pípur
Eiríkur Sigurðsson.
afburðamanns.