Dagur - 05.01.1939, Blaðsíða 4

4
Ð A G U H
1. tbl.
ur gegn afskræmunum af þeim,
eða eins og þær verða, þegar þær
eru notaðar sem skálkaskjól sví-
virðilegustu lasta. Ádeila S. E. á
Guðmund Friðjónsson og aðrar
viðlíka íhaldssamar og þröngsýnar
persónur er fyrst og fremst sprott-
in af áhuga vígreifs umbótamanns,
en ekki hatri byltingamannsins.
Ritgerðirnar „Farið heilar fornu
dyggðir“ og „Nesjamennska“ hef-
ir hr. B. G. áreiðanlega lesið á
sama hátt og Skrambinn stautar
biblíuna, ef hann hefir ekki kom-
izt að raun um, að tilgangur S. E.
er ekki að afmá, heldur lœkna. Og
vil ég, hóflega ásakandi, leyfa mér
að biðja tónskáldið að taka við-
horf sitt til rækilegrar endurskoð-
unar, áður en hann fer að hugsa
um að senda mér, eða öðrum,
næstu hnútu, fyrir að tala ekki
ljótt um Sigurð dósent.
Eg vil sömuleiðis biðja hr. B. G.
að endurskoða mat sitt á erlend-
um þjóðum. Mér virðist svo, sem
hann, í þessari umræddu grein
sinni hér í blaðinu, láti vímu of
æstrar ættjarðarástar ná full
miklu valdi yfir skynsemi sinni.
Því meðal réttmætra vanþóknana
á Stalin, Hitler og öðrum slíkum,
hyllir þar undir víðtækari fyrir-
litningar, sem ef til vill geta far-
ið að taka upp á því, að krefjast
dómsorðanna: íslendingar eru
flestum meiri, — þurfa fátt að
læra. Aðrar þjóðir hafa hingað til
lands svo ósköp lítið gott og nyt-
samt yfir djúp að rétta — „oss“
höfðingjum.
29. desember 1938.
Sigurður Draumland.
Ungmennastúkan „Akurlilja“
heldur fyrsta fund sinn á þessu
ári sunnudaginn 8. jan. næstk. á
venjulegum stað og tíma.
Guðmundur Arnlaugsson, kenn-
ari, flytur erindi.
Bamastúkan Sakleysið heldur
jólaskemmtun í Skjaldborg, laug-
ardaginn 7. jan., kl. 6 síðdegis. —
Barnastukan Samúð heldur jóla-
skemmtun í Skjaldborg, sunnu-
daginn 8. jan., kl. 1 e. h. Félagar
úr báðum stúkunum sæki að-
göngumiða í Skjaldborg laugar-
daginn 7. jan., kl. 10—12 f. h. og
er áríðandi að ALLIR sæki að-
göngumiða sína á þessum tíma,
því þeir verða ekki afhentir við
innganginn.
Vegna þrengsla geta ekki aðrir
fengið aðgang en félagai’ barna-
stúknanna.
Hríðarveður af norðri með
miklu hvassviðri annað slagið hef-
ir verið norðan- og austanlands
um vikutíma að undanförnu. Frost
hefir ekki stigið hátt, en svo mik-
ill snjór hefir fallið á þessu lands-
svæði, að umferð hefir víða teppst.
Ófært hefir og verið á sjó af völd-
um veðursins. Mjólkurflutningar
hingað til bæjarins hafa reynst
erfiðir og lagst að nokkru leyti
niður. Reykjavíkurpóstur, sem
sendur var með bíl að sunnan til
Norðurlands, hefir legið tepptur á
höfnum hér vestur undan.
í stórhríð þessari urðu símabil-
anir víða um land, einkum þó
norðanlands.
Ritfregn.
Þorkell Jóhannesson: Ör-
nefni í Vestmannaeyjum.
Það má heita svo að „Árbók
Fornleifafélagsins“ og „Árbók
Ferðafélags íslands“ séu einu rit-
in, sem flutt hafa örnafnaritgerðir
síðustu árin. Þar áður birti „Safn
til sögu íslands“ greinar um staða-
nöfn, sem þóttu hinar merkustu, t.
d. örnafnaritgerð séra Sig. Gunn-
arssonar á Hallormsstað. Lítið eitt
af sama tægi má og finna í
Blöndu, tímariti Sögufélagsins.
Þessar ritgerðir allar eru góðra
gjalda verðar, það sem þær ná og
geyma margvíslegan fróðleik, sem
ella hefði týnzt.
Og þó að þær beri vitni um á-
huga höfundanna á þessu fræði-
efni, hefir ekki tekizt að ryðja því
til rúms, sem sérstökum rann-
sóknarverðum fræðum. En nú
kemur stór bók um þetta efni, og
má því segja, að útkoma hennar
leggi grundvöll að sjálfstæðum
þætti bókmenntanna.
Aðalefni bókarinnar, sjálfum ör-
nöfnunum, skiptir höf. í þrjá
flokka: Bólstaðaheiti, Landsheiti
og fiskimið. Til fyrsta ílokks telj-
ast öll býlanöfn, gömul og ný. I
öðrum og þriðja flokki eru svo öll
önnur staðaheiti talin, sem þekkj-
ast eða þekkzt hafa í Eyjum.
Kennir þar margra grasa og mik-
illar fjölbreytni í nafnagiftum.
Tvær ritgerðir um Vestmanna-
eyjar lætur höfundur fylgja
nafnaskránni. Er önnur eftir séra
Gissur Pétursson, sem var prestur
í Vestmannaeyjum frá 1687 til
1713. Hin er samin af séra Jóni
Austmann Vestmannaeyjaklerki,
d. 1858, og er svar við spurningum
þeim, er Bókmenntafélagið sendi
1839 til allra presta landsins.
Koma báðar þessar ritgerðir víða
við og eru hinar fróðlegustu um
Eyjarnar, íbúa þeirra, siðu og at-
vinnuháttu.
Ekki þarf lengi að lesa í bók
þessari til að ganga úr skugga um
mikla vandvirkni höf. á meðferð
efnisins. Þar sem því verður við
komið, rekur hann sögu nafnanna
og sýnir mismunandi myndir
þeirra eftir heimildum. Er skringi-
legt að sjá hinn bjagaða og
dönskuskotna rithátt á sumum
þeirra, en sem betur fór festist
fátt af slíkum ambögum í örnafna-
máli Vestmannaeyinga. Hafa þeir
yfirleitt varðveitt nöfnin vel, enda
hafa þeir haft að ýmsu leyti betri
aðstöðu en aðrir íslendingar til
þess að glata ekki gömlum staða-
nöfnum. Eyjarnar eru ekki stærri
en það, að minnugum og greina-
góðum mönnum þar' hefir verið
auðvelt að kynnast þar flestum
örnöfnum, ásamt öðrum átthaga-
fróðleiks og festa sér í minni.
í sérstökum kafla ræðir höfund-
ur um nafnið Vestmannaeyjar.
Telur hann söguna um Hjörleif og
þrælana hina ótrúlegustu. Og
einnig rengir hann þá skýringu
Landnámabókar, að írar hafi ver-
ið kallaðir Vestmenn. En þó að
rök höf. fyrir þessum skoðunum
hans séu að suxnu leyti góð, þá
nægja þau ekki til að þrinda hinni
Samkvæmt gildandi lögum um tekju- og eignaskatt, ber að skila
framtalsskýrslum til skattanefndar fyrir lok janúarmánaðar
ár livert.
Skattanefnd Akureyrar verður til viðtals á skrifstofu bæjarstjóra,
alla virka daga i jan. n. k., frá kl. 8.30—9.30 síðdegis og geta fram-
teljendur á þeim tima fengið aðstoð við útfyllingu framtalseyðublaða
bjá henni.
Framteljendur, sem aðstoðar beiðast, verða að hala með sér ná-
kvæma sundurliðun á eignum sinum og skuldum, sundurliðun á
tekjun sinum árið 1938 og yfir gjöld þau, sem koma til frádráttar
tekjum, svo sem vexti af skuldum, skatta af fasteignum og opinber gjöld.
Þeim, sem framtalsskyldir eru og eigi fá framtalseyðublöð send
heim til sin, ber að vitja þeirra á skrifstotu bæjarstjóra. Einnig ber
vinnuveitendum að vitja þangað eyðublaða undir kaupgjaldsskýrslur.
Akureyri 29. desember 1938.
Skattanefnd Akureyrar.
Aðalfundur
h. f. Síldarbræðslustöðin Dagverðareyri,
verður haldinn í Verslunarmannafélagshúsinu á Akureyri þriðjud.
17. janúar n.k. og hefst fundurinn kl. 2 e.h. —
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Akureyri, 3- janúar 1939.
S t j ó r n i n.
Nýbýlið Hlíð i Heiðsiandi iæsi iil kaups á nl vori.
íbúðarhús úr steinsteypu. Fjárhús, fjós og hlaða fylgir.
Landstærð 2 ha — að mestu ræktað. Viðbótarland fáan-
legt. Leiga til surnars eða árs getur komið til mála.
Upplýsingar gefa: Guðfón Jónsson, Hlíð, Jóhannes
Halldörsson,Hrísey og Þengill Þórðarson, Akureyri
ýtarlegu og eindregnu frásögu
Landnámu um tildrög nafnsins.
En um þetta atriði má hafa orð
höf. sjálfs, „að því má hver trúa,
sem honum þykir trúlegt eða
hafna“. Annars lýsa skýringar
höf. á torráðnum nöfnum skarp-
skyggni hans og fróðleik, en oft er
það, að munnmælin verða ein til
frásagnar og mun svo víða verða.
I formála bókarinnar gerir höf.
grein fyrir þeim erfiðleikum, sem
hann þurfti að yfirstíga, til þess
að ná saman safni þessu og koma
því á prent. Var það vitanlega
fjárskorturinn, sem erfiðastur var
viðureignar. Nú hefir Fornleifa-
félagið beitt sér fyrir örnafnasöfn-
un seinni árin meira en áður og
orðið að vísu nokkuð ágengt; en
þess ætti að vænta, að framvegis
fengist nokkru meira fé til þessa
starfs en hingað til, úr ríkissjóði,
svo að ýtarlegri söfnun örnefna og
munnmæla yrði lokið sem fyrst.
Kæmust þá íslendingar einnig þar
á bekk með öðrum Norðurlanda-
þjóðum, sem leggja mikið í söl-
urnar fyrir nafnasöfnun og rann-
sókn þeirra, þó að Svíar séu þar
fremstir. Hafa þeir stofnað sér-
staka kennaradeild í örnafnavís-
indum við háskólann í Uppsölum
og skipulagt það mál af mikilli
kostgæfni. Er talið, að safn þeirra
inpihaldi um 900 þús. nöfn, og
kaupir kreppulánasjóðs-
bréf, veðdeildarbréf og
hlutabréf í Eimskipafé-
lagi íslands h. f. —
Annast allskonar verð-
________bréfaviðskifti.
telja Svíar það sannnefnda fróð-
leikslind um líf og háttu feðra
sinna, sögu og málvísindi. Að einu
leyti hafa íslendingar betri að-
stöðu til nafnarannsókna en aðrir
Norðurlandabúar. Hefir allur þorri
bæjaheita og staða mjög lítið
breyzt hér frá upphafi og eru því
flest nöfnin vel skiljanleg, en ann-
arsstaðar á Norðurlöndum hafa
nöfnin aflagazt svo, á ýmsan hátt,
að lærða menn þarf til að útskýra
hina upphaflegu mynd þeirra.
Dr. Þorkell Jóhannesson hefir
með umræddri bók lagt íslenzkum
alþýðufræðum mikilsverðan skerf,
auk heimildargildis hennar. Ytri
frágangur bókarinnar er hinn
prýðilegasti og til sóma Þjóðvina-
félaginu, sem kostað hefir útgáf-
una.
20. des. 1938.
Margeir Jónsson.
Ritstjóri: Ingimar Eydal.
Prentverk Odds Bjömssonar,