Dagur - 02.02.1939, Blaðsíða 3

5. tbl.
DAQUR
19
• •-• •••«•• •-•*• •
Hankuc Snocrason
Bandaríkin snúast til
varnar lýðræðinu.
• 4» * * # * •
Hér meðS tilkyimtst vinnm og‘ vandamðnnum,
að móðir okkar og tengdainóðir,
Sigurrós Árnadódir,
andaðist að lieimili sínu, Aðalstræfi 14, Akureyri,
aðfaranótt 29. f. m. Jarðarförin ákveðin síðar.
Börn og fengdabörn.
Segja má með sanni að árið
1938 hafi verið daprasta og hættu-
legasta árið í sögu lýðræðsins á
tuttugustu öldrnni, í hugum
þeirra sem unna frelsinu eins og
það er fegurst og bezt. Það var
dapurt vegna þess, hve sigur ein-
ræðisi-íkjanna var gjörsamlegur
yfir lýði'æðisríkjunum, og það var
hættulegt vegna þess, að það
leiddi í ljós, ekki aðeins vanmátt
lýðveldanna til þess að mæta víg-
flota einræðishei'ranna, heldur
einnig siðferðislegan veikleik
þeirra til þess að standa fast með
réttu máli og sinni eigin stefnu-
skrá. Engu að síður mundi fávís-
legt að ætla að lýðræðið hafi
dregið hinn hvíta fána að hún.
Miklu íremur er ástæða til að
ætla að undanhaldið hafi verið til
þess að fá aukið svigrúm og bætta
aðstöðu, þegar til næstu átaka
kemur. En því verður þó aldrei
gleymt, að hver smásigurimi hefir
örvað andstæðinginn og aukið sig-
urvon hans í úrslitabaráttunni.
Kannske er ljósasti bletturinn
á hinum annars dökka himni
heimsstjórnmálanna hin aukna
þátttaka Bandaríkjanna í alþjóða-
málum. Og raunverulega er það
svo, að hið nýja ár hefir göngu
sína hér vestra, ekki á meðal von-
svikinna manna, sem hafa séð
hnepptar í fjötur þær hugsjónir,
sem þeir unna, heldur með þjóð,
sem ekki hefir látið atburði síð-
ustu mánaða draga úr rótgróinni
trú sinni. Sanni nær er, að hörm-
ungar Evrópu og vanmáttur ev-
rópeiskra stjórnmálamanna hafi
aukið þessa trú, og vakið þá
stefnu að það skipti ekki litlu
máli hvernig lyktar átökunum
milli lýðræðis og einræðis þar
eystra. Bandaríkin búa sig þess-
vegar meiri líkur til þess, að
hann muni áfram, sem hingað til,
búa við það hlutskipti, að vera
bara sá sem hann er eða maður
með rösklega 50% ofmati á sjálf-
um sér. — Alls ómegnugur að
ræða um önnur mál, en eitthvað
sem lýtur að hans eigin skógerð
o. þ. h.
Samvinnufélagsskapurinn í
landinu er því engan veginn óvan-
ur að verða fyrir aðkasti manna
eins og J. K., sem minnir ákaflega
mikið á rithátt Páls frá Þverá, en
úr þeim penna hafa dropið ein-
hverjar þær ógeðslegustu ritsmíð-
ar, sem hægt er að finna í ís-
lenzkri blaðamennsku. En sam-
vinnufélagsskapurinn í landinu
hefir eigi minnkað af þeim árás-
um, heldur vaxið jafnt og þétt, og
þó að J. K. sé álíka mikilmenni og
Páll frá Þverá í sinni ritprýði um
menn og málefni samvinnufélags-
skaparins, þá má hann vita það,
að hugsjón samvinnustefmmnar
hefir tekist að þoka honum meiri
mönnum til hliðar á braut sinni.
X.
vegna undir að taka virkan þátt i
þessari baráttu. Ekki aðeins með
stórkostlega auknum vígbúnaði,
sem mætt geti drápstækjum ellra
hinna evrópeisku dictatora og
haldið gula nábúanum í vestri í
skák, heldur einnig með lifandi
dæmi þess, að hér, þar sem frelsið
er meira, og meira metið en nokk-
ursstaðar annarsstaðar, sé það
ástand ríkjandi og þau skilyrði við
að búa fyrir vinnandi fólk allra
stétta, að engin þjóð geti þar þess-
ari skákað.
Ef litið er yfir viðburði síðustu
mánaða, er ómögulegt annað en
verða var við þann stíganda, sem
vei’ið hefir í viðskiptum Banda-
ríkjanna við einræðisríkin í Ev-
rópu. Og sá undirbúningur, sem
hér er nú hafinn, bæði á sviði víg-
búnaðar og verzlunar, gefur varla
ástæðu til annars en að ætla, að
þar eigi ekki að sitja við orðin
tóm. Ekkert er þó fjær huga
manna hér en það, að Bandaríkin
hefji árásarstríð á nokkra þjóð.
Hitt er nær, að þau vilji vera
reiðubúin til þess að verja, ekki
aðeins sínar eigin strendur, heldur
og alla álfuna fyrir ásókn frá á-
hrifum ríkja bæði austan og vest-
an megin. Og ekki síður, að þau
búi sig undir með því geysilega
fjármagni, sem þau hafa yfir að
ráða, að gera fasismanum erfitt
fyrir í verzlunarviðskiptum við
Suður-Ameríku, þar sem fasista-
ríkin hafa verið að auka viðskiptí
sín undanfarin ár. Þetta allt sam-
an, og svo sú skoðun að allshei’jar
stríð í Evrópu geti ekki farið fram
án íhlutunai’ Bandaríkjanna að
meii’a eða minna leyti, eru ærin
íhugunarefni fyrir einræðisherr-
ana, áður en þeir ráðast í ný æf-
intýri, og það er siðferðislegur
styrkur fyrir lýðveldin í Evrópu
til þess að standa fastar gegn yf-
irgangi og ribbaldahætti ofbeldis-
stefnanna.
Hinar mjög ákveðnu orðsend-
ingar Hoosevelt forseta til deilu-
aðilanna í Tékko-Slóvakíu-deil-
unni í september 1938 voru for-
boðar þess, að Bandaríkin hyggja
á áhrifaríkari stefnu í alþjóðamál-
um. Og það, sem gerzt hefir síðan,
bendir mjög eindregið til þess.
Nokkur helztu atriðin nægja, til
að sýna, að þessu er raunverulega
svo farið.
Hinar dýrslegu ofsóknir nazista
á hendur Gyðingum vöklu mót-
mælaöldu, sem náði yfir öll
Bandaríkin. Stjórnarvöldin, blöðin
og almenningsálitið fordæmdi
þær aðfarir með þeim sterkustu
orðum í viðskiptum við aðra þjóð.
Þýzkum vörum er gert æ erfiðara
fyrir hér. Brezk-ameríski verzl-
unarsáttmálinn, sem verið hefir í
smíðum um langan aldur og stað-
ið hafði í þófi um, var nú allt í
einu undirritaður. Bretar fengu
miklar ívilnanir í tollum, og
þeirra aðstaða í samkeppninni við
Þjóðvei'ja var þar með stórum
oætt. Á ráðstefnunni í Lima gerðu
Bandaríkin, undir forystu Cordell
Hull, sitt bezta til þess að styrkja
sambandið milli hinna amerísku
ríkja, og útiloka áhrif nazisma
Þýzkalands í Suður-Ameríku. Og
til þess að reka smiðshöggið á
petta, þá var allt í einu skipt um
verzlunarmálaráðherra í Washing-
ton. Daniel Roper sagði af sér og
forsetinn skipaði Harry Hopkins i
hans stað. Þessi skipti eru hér á-
litin vera gerð mestmegnis með
tilliti til Suðui'-Ameríku viðskipta.
Því er haldið fram hér, að undir
forustu Hopkins muni Bandaríkin
nú snúa sér að því fyrir alvöru að
bægja Þýzkalandi og Ítalíu bui’t
af Suðui'-Ameríku markaðinum á
einhvern hátt. Slíkt mundi verða
þungbært fyrir hið fjárhagslega
lamaða Þýzkaland, sem hefir unn-
ið sér þar mikinn markað fyrir
þýzkar vörur.
Tíminn mun leiða í Ijós, hvert
Bandaríkin, undir mikilhæfi'i
stjórnarleiðsögn Roosevelts for-
seta, stefna. En sú skoðun virðist
vera hér almennt ríkjandi, að
dagar Bretlands sem forustulands
lýðræðisins séu taldir, og nú sé
það verk Bandaríkjanna að taka
við leiðsögninni og leiða lýðræðið
aftur til hásætis í heiminum.
New York, 5. janúar 1939.
Grfða>
kemiingin
og «1. S. Kv.
í 3. tbl. „íslendings“ ritar Jakob
Kvaran langa grein, sem fljótt á
litið virðist vera einskonar hug-
vekja til þjóðarinnar um að hennx
beri hér eftir meira en hingað til
að hugleiða hin nýju þýzku vísindi
ei’fikenninganna, en það hrafl,
sem J. Kv. veit í þessum vísind-
um, mun hann hafa fengið að láni
hjá bróður sínum, sem dvelur og
hefir dvalið langan tíma í Þýzka-
landi til að nema þessi fræði.
Ekki mun þó þessi bróðir grein-
arhöfundar hafa fundið frjóvan
jarðveg fyrir þessi vísindi hér á
landi, þar sem hann eftir að hafa
verið ritstjóri blaðs, er barðist
fyrir vonlausri stjórnmálastefnu,
Pað tilkynnist vinuni og vanda-
mönnum, að Þóra Margréf
Franktin. andaðist á sjúkra-
búsi Akureyrar 24. þ. m.
Jarðarförin ákveðin frá kirkj-
unni föstud. 3. febr. kl. 1 e. h.
Aðstandendur.
Jarðarför sonar okkar og
bróður Steinmóðs Sfefáns-
sonar, sem andaðist á Krist-
ueshæli þ. 22. jan. s.l., er ákveð-
n að heimili okkar Hólum i
Saurbæjarhreppi þriðjud, 7. febr.
u.k. og hefst kl. 12 á hádegi.
Aðstandendur.
sá þann kost vænstan að yfirgefa
landið og leita sér starfs hjá skoð-
anabræðrum sínum í Þýzkalandi.
Nú leitast J. Kv. við að flétta
það yfirborðshrafl, er hann hefir
tileinkað sér í þessum fræðum,
inn í sérhagsmunabaráttu sína
fyrir möguleikanum til aukins
gróða á skóverksmiðju sinni.
Jafnframt hrópar hann jöfnum
höndum til annara atvinnurek-
enda og verkamanna og er undr-
andi yfir því, hversu langan tíma
það taki þessa aðila að átta sig á
því, að leiðir þeirra beggja liggi í
sömu átt að hagsmunatakmark-
inu.
Því skal sízt neitað, að frá þjóð-
hagslegu sjónarmiði væri það
æskilegt að sem bezt samstarf,
skilningur og traust gæti á öllum
tímum ríkt milli atvinnurekenda
og verkafólks. Þetta eru engin ný
samxindi, sem J. Kv. hefir upp-
götvað, því fyrir löngu hefir þessu
verið haldið fram af Framsóknar-
mönnum, en verið illa tekið af
flokksbræðrum . J. Kv. eins og
fleiru, sem til bóta horfir. En
undirstaðan undir slíku samstarfi
hlýtur, ef vel á að fara, að hvíla á
fölskvalausum vilja frá beggja að-
ila hálfu. Slíkar óskir um bætt
samstarf vinnuveitenda og vinnu-
þiggjenda væri óneitanlega æski-
legt að væru fram bornar af ein-
hverjum öðrum en manni eins og
J. Kv., sem hefir allar fyrirmynd-
ir í þessu máli sem öðrum frá
skoðanabræðrum sínum í Þýzka-
landi, en glámskyggn má J. Kv.
0
0
INNILEGA ÞAKKA eg sveitungum mínum og vin-
um fyrir heimsóknir, gjafir, heillaóskaskeyti
og annan vinarhug mér auðsýndan á sjötugs-
afmœli mínu. Guð blessi ykkur öll.
INDRIÐI HELGASON.