Dagur - 27.04.1939, Side 1

DAGUR
kemur U á hverjum
fimmtudegi Kostar
kr. 6.00 áig. Gjaldk.
Ámi Jóhannsson 1
Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjaldd. fyrir 1. júlí.
aaur
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Tal-
simi 112. Uppsögn,
biindin við áramót, sé
komin til afgreiðslu-
manns fyrir 1. des.
XXII. árg.
Úr greinargerð
frnmvarpsins um krónalækkun.
í frv. þessu er lagt til, að breytt
verði gengi íslenzku krónunnar á
þann hátt, að til hagsbóta verði
fyrir útflytjendur íslenzkra af-
urða. Að vísu gat verið um fleiri
leiðir að ræða til þess að bæta
þeirra hag. Fordæmi eru fyrirhjá
einstöku öðrum , þjóðum, að sú
leið hefir verið farin, að greiða
verðuppbót úr ríkissjóði á ein-
stakar útflutningsvörur. Ef sú að-
ferð væri höfð hér, þyrfti að sjálf-
sögðu að afla fjár til þess með
nýjum tollum eða sköttum.
Beinir skattar, að viðbættum
útsvörum til bæjar- eða sveitar-
félaga, eru nú orðnir miklum mun
hærri hér á landi en í nálægum
löndum. Það er því ekki miklum
vafa xmdirorpið, að þess fjár-
magns, sem þurft hefði að taka
til þess að bæta upp verð á út-
flutningsvörum landsmanna, hefði
að langmestxun hluta orðið að afla
með almennum óbeinum sköttum
og tollum á innfluttum vörum.
Niðurstaðan hefði því orðið mjög
svipuð að því er dýrtíðaraukn-
ingu snertir, hvort sem sú leið var
farin eða verðgildi peninganna
breytt eins og hér er lagt til. Enda
þótt uppbótarleiðin hefði verið
valin, hlaut nauðsynlegur stuðn-
ingur fyrst og fremst að verða
borinn uppi af sömu aðiljum og
gengislækkunin snertir. En meðal
annars vegna þess, að innheimta
á nýjum tollum og sköttum svo
milljónum kr. skipti, ásamt út-
hlutun styrkja til útflytjenda,
hlyti að verða afarumfangsmikil
og erfið í framkvæmd, hefir sú
leið verið valin, sem farin er í
þessu frv.
Breyting á verði íslenzku krón-
unnar hefir í för með sér skerð-
ingu á peningaeign manna, að
því er virðist, en þó má benda á,
að peningamir eru þvi aðeins
nokkurs virði, að framleiðslustarf-
semin stöðvist ekki. Þeir, sem
taka föst laun fyrir vinnu sína
hjá fyrirtækjum ríkis, bæja, fé-
laga og einstaklinga, verða einnig
fyrir nokkurri tekjurýmxm við
gengisbreytinguna, þar sem gert
er ráð fyrir, að laun þeirra verði,
með undantekningum þó fyrir þá
allra lægst launuðu, óbreytt að
krónutali, en vel má þeim mönn-
um vera ljóst, að ef framleiðslu-
starfsemin. hrynur í rústir, verða
itlir möguleikar til að greiða laun
fyrir að starfa að öðrum viðfangs-
efnum. Ríkið eða aðrar stofnanir
myndu ekki til lengdar, þegar svo
væri komið, geta innt af höndum
aunagreiðslur né aðrar útborgan-
ir. Verzlim og iðnaður hlyti að
dragast mjög saman, ef.útflutn-
ingsframleiðslan minnkar frá því,
sem þegar er orðið, þar sem um
leið hlyti að taka fyrir innflutning
á verzlunarvörum og hráefnum til
iðnaðarins. Hér ber því allt að
sama brunni. Framleiðslustarf-
semin er sá gnmdvöllur, sem öll
þjóðfélagsbyggingin hvílir á. Ef
hún stöðvast, er vá fyrir dyrum.
Eigi aðeins hjá þeim mönnum,
sem beinlínis hafa unnið að fram-
leiðslunni, heldur einnig hjá öll-
um hinum.
Eins og rakið hefir verið að
nokkru, eru ráðstafanir þær, sem
hér eru gerðar til breytinga á
verðgildi íslenzku krónuxmar,
fyrst og fremst gerðar vegna
framleiðslunnar í landinu, til þess
að auka útflutninginn og örva at-
vinnulífið. Þegar velja átti um
leiðir að þessu marki, kom það að
sjálfsögðu til álita, hvaða leið
væri jafnframt líklegust til þess
að hafa fljótvirk áhrif til bóta á
gjaldeyrisverzlunina, sem hefir
verið mjög örðug að undanfömu.
Það er kimnara en frá þiufi að
segja, að vegna þeirra erfiðleika,
sem steðjað hafa að þjóðinni um
skeið, hefir eftirspurn eftir er-
lendum gjaldeyri um mörg und-
anfarin ár verið meiri en hægt
hefir verið að fullnægja, enda
þótt ráðstafanir hafi verið gerðar
til að draga úr innflutningi og
auka útflutning. Ef verði erlendra
gjaldeyrisins hefði ekki verið
haldið föstu að undanförnu, með
einkasölu gjaldeyrisins, hefði
hann vafalaust verið stiginn í
verði, eða m. ö. o. íslenzka krónan
fallin. Allar þjóðir reyna að halda
peningagildi sínu sem stöðugustu,
annaðhvort með viðskiptahömlum
eða með gengisjöfnunarsjóðum,
þar sem gjaldeyrisverzlunin er
frjáls. Það er alviðurkennt, að
æskilegt sé, að gengissveiflur séu
sem minnstar og sjaldgæfastar.
En það raskar því ekki, að þegar
til lengdar lætur, er ákaflega örð-
ugt, og raunar ókleift, að halda
við gengisskráningu, sem er mjög
fjarri því verði, sem gjaldeyririnn
yrði seldur í frjálsum viðskiptum.
Undir þeim kringumstæðum er
afarerfitt að koma í veg fyrir
ólöglega gjaldeyrisverzlun og
fjárflótta.
Þau atriði, sem hér hafa verið
nefnd, og önnur, sem hér eru eigi
rakin, hafa átt mjög verulegan
þátt í því, að lagt er til, að ein-
mitt sú leið verði farin til þess að
styðja framleiðslu landsmanna, að
breyta verðgildi krómmnar. Það
má segja með miklum rétti, að í
þessum ráðstöfunum felist í raun
og veru aðeins viðurkenning á
þeirri staðreynd að erlendur
gjaldeyrir hefir undanfarin ár
verið seldur þeim landsmönnum,
sem hann hafa þurft að nota, all-
verulega undir verði, ef miðað er
við frjálsa sölu.
Enda þótt nauðsynlegt sé að
gera þær ráðstafanir, sem frv.
þetta gerir ráð fyrir, til stuðnings
útflutningsframleiðslxmni, á þann
hátt að breyta verðgildi íslenzku
krónunnar, getur alls ekki talizt
fært að gefa frjálsa verzlun með
gjaldeyri, eins og sakir standa, og
er nauðsynlegt að koma í veg fyr-
ir frekari röskim á verðgildi pen-
inganna. Verður að gera öflugar
ráðstafanir til að halda þeirri
gengisskráningu til frambúðar,
sem í þessu frumvarpi er lagt til
að verði ákveðin.
Bæjaímál.
Brekkan austan við Eyrarlands-
veg á milli Sigurhæða og Barðs-
gils, hefir til þessa verið lítil bæj-
arprýði, þar eiga engar byggingar
að koma þó illu heilli hafi verið
sett þar eitt hús, sem aldrei heiði
þar átt að vera.
Brekka þessi blasir við frá
Hafnarstræti og frá höfninni, en
hefir ekki verið til fegurðarauka,
og ekkert rnn hana hirt, ekki svo
mikið sem hlaðin upp á bak við
húsin við Hafnarstræti.
Nú hafa nokkrir framtakssamir
bæjarbúar myndað samtök um að
laga og prýða þessa brekku. Hafa
þeir fengið leyfi bæjarins til að
girða hana og er ákveðið að það
verði gert þegar á þessu sumri,
síðan er ætlunin að gróðursetja
þar tré og' nmna, leggja gang-
stigi og yfirleitt að |era þetta
svæði að bæjarprýði í framtíð-
inni. Er vonandi að bæjarbúar
kimni að meta þetta framtak og
Ijá því það lið, sem þarf til þess
að unt sé að ljúka því sem fyrst.
á.
alþingismaður að Hólum í Horna-
firði, andaðist síðastl. sunnudag
að heimili sínu, eftir langa og
þjáningarmikla legu, 48 ára að
aldri. Banameinið var innvortis-
meinsemd.
Þorbergur var sonur Þorleifs
Jónssonar fyrv. alþingismanns á
Hólum. Varð hann þingmaður í
Austur-Skaftafellssýslu 1933, þeg-
ar faðir hans lét af þingmennsku.
Hann átti sæti í neðri deild þings-
ins. í tilefni af andláti hans féllu
fundir niður í Alþingi á mánudag-
inn.
Þorbergur reisti bú á Hólum ár-
ið 1930. Áður hafði hann veitt
búi föður síns forstöðu. Hann var
dugnaðar- og áhugamaður og
röskur drengskaparmaður að dóml
þeirra, er hann þekktu.
Skátaskenuntanir.
Skátar hér í bænum fögnuðu
komu sumarsins með skemmti-
samkomu í Samkomuhúsinu á
sumardaginn fyrsta. Fluttu þar
ræður þeir Friðrik Rafnar vígslu-
biskup og Hans Jörgenson kenn-
ari. Síðan voru sýndir ýmsir smá-
leikir.
Þá var á vegum skáta sýndur
sjónleikurinn „Svmnudagur á
Amager“, eftir frú J. L. Heiberg,
s.l. laugardags- og sunnudags-
kvöld. Leikstjóm annaðist Jón
Norðfjörð og lék jafnframt eitt
hlutverkið. Áhorfendur skemmcu
sér vel, enda er leikurinn léttur
og fjörugur gleðileikur með söng
og glæsilegum þjóðbúnngum.
Vinna er hafin við Laxárvirkj-
unina. S. Hinriksen verkfræðingur
fór með 6 verkamenn til Húsavík-
ur með Dettifossi í síðustu viku
og 9 fóru með Súðinni. Alls er
talið að muni vinna við virkjun-
ina í sumar 70—80 manns. Eins og
kunnugt er, er ætlast til að verk-
inu verði lokið á næsta hausti.
Gagnfrœðaskóla Akureyrar var
sagt upp laugardaginn 15. þ m.
Burtfararprófi luku 17 nemendur,
23 tóku próf upp í III. bekk og 40
upp í II. bekk. Af þeim, er út-
skrifuðust fengu 15 II. einkunn, 1
I. og 1. III. einkunn.
Hjónaefni: Ungfrú Krístín Egg-
ertsdóttir verzlunarmær og Stefán
Halldórsson vélstjóri.