Dagur - 01.08.1940, Blaðsíða 1

DAGUR
Keraur 'ií á hverju/n
fimmtudegi Kostar
kr. 6.00 áig. Gjaldk.
Arni Jóhannsson <
Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjaldd. fyrir 1. júli.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. Þör,
Norðurgötu 3. Tal-
sími H2. Uppsögn,
bundin við áramót, sé
kotnin til afgreiðslu-
manns fyrir I. des.
XXIII
. árg.jj

Akureyri 1. ágúst 1940
Samta! við forseta Sálar-
rannsóknarfélags íslands
Síra Jón Auðuns, forseti Sálar-
rannsóknarfélags íslands, kom
hingað til bæjarins um síðustu
helgi og hefir dvalið hér undan-
farna daga. Á þriðjudagskvöldið
flutti hann fyrirlestur í Samkomu-
húsinu um sálarrannsóknir og
spíritisma, og ræddi hann einkum
um, hvað rannsóknirnar hefðu
sannað um framhaldslífið eftir
dauðann.
Eftir fyrirlesturinn hitti Dagur
hann að máli og átti við hann eft-
irfarandi samtal:
Flytjið þér fyrirlestra víðar en
hér á Akureyri?
Já, ég flyt nokkra fyrirlestra í
sumar hér á Norðurlandi og á
Vestfjörðum, á vegum Sálarrann-
sóknarfélags íslands. Mér fannst
að ég gæti ekki varið sumarfríinu
til annars betra. Það er eins og
sálir alltof margra séu að drukkna
í látlausu fréttaflóði af hernaði og
hryðjuverkum. Það var því freist-
andi að reyna, hvort eyrun væru
ekki opin fyrir því friðarmáli, sem
til jarðneskra manna hefir borizt
frá þeim víða og mikla heimi, sem
sannað er að umlykur oss á alla
Vegu og leggur fram meira magn
vitsmuna og kærleika en vér get-
um gert oss hugmynd um, til að
leiðbeina oss og hjálpa úr þeirri
hafvillu, sem allir hljóta að sjá,
að orðin er ægileg. Eyrun eru op-
in. Hér á landi vilja margir hlusta
á þau friðarmál.
Hvað líður sálarrannsóknamál-
inu á íslandi?
Það er vafalaust, að því er stöð-
ugt að vaxa fylgi. Sálarrannsókna-
félag íslands held ég að vinni
þarft verk, ekki aðeins með því að
útbreiða málið heldur einnig með
því, að reyna að vera sú kjölfesta,
sem vinnur gegn vitleysunni. Því
verður ekki neitað að hér á landi,
eins og annars staðar, kemur fyrir
það, að þeir menn fást við málið,
sem engan veginn eru því vaxnir.
Þær greinar hafa vissulega vaxið
á stofni spiritismans á íslandi,
sem Sálarrannsóknafélagið mundi
vægðarlaust sníða af, ef það hefði
vald til þess. En vér treystum svo
dómgreind almennings, að mönn-
um lærist að hlaupa ekki eftir því,
sem ýmist er stórgallað eða eink-
isvirði.
Hvað hyggur íélagið til fram-
tíðarinnar?
Verkefnin eru mörg. Okkur
vantar tilfinnanlega hús fyrir
starfsemina, bæði fyrir miðlafundi
og almenningsfræðsiu. Tímarnir
eru raunar erfiðir, en góður vilji
er sigursæll og við erum vongóðir.
Frá mörgum unnendum málsins
út um landið hafa okkur borizt
gjafir í hússjóðinn, smáar og stór-
ar, en betur má ef duga skal og
við væntum þess að enn muni
mörgum leika hugur á að leggja
fram sinn skerf til að gjalda þakk-
arskuld göfugu málefni.
Spiritistarnir eru dreifðir um
allt land og væri nauðsyn á, að
eitthvert samband gætu þeir haft
sín á milli. Ef áhugamenn vildu
stofna með sér smádeildir úr Sál-
arrannsóknafélagi íslands, mund-
um við syðra taka því með fögn-
uði og hjálpa þeim um fundar-
efni, bækur o. fl. Annars á tíma-
ritið Morgunn að vera tengiliður
allra þeirra manna á íslandi, sem
áhuga hafa fyrir málinu. Útsölu-
maður hans hér á Akureyri er hr.
Hallgrímur Valdemarsson. Morg-
unn staðfestir árlega sannleikann
í orðum Shakespeares, þar er
hann lætur eina persónuna í sjón-
leikjum sínum mæla við einn af
fornaldarspekingunum: „Það eru
fleiri hlutir á himni og jörð, en
heimspeki þína grunar“.
Hvað gengur sálarrannsókna-
málinu erlendis?
Eins og nú er umhorfs í heim-
inum á það sumstaðar erfitt upp-
dráttar. í heimsstyrjöldinni síð-
ustu vann það geysimikið á, og ég
sé það af síðustu blöðunum frá
Englandi, að þörfin vex enn jöfn-
um skrefum við þrautir mann-
anna. í Evrópu er spiritisminn
öflugastur í Englandi, Frakklandi,
Póllandi; í Ítalíu og Hollandi hafa
merkir vísindamenn verið merkis-
berar hans, og ailmargir ágætir
Þjóðverjar. Hvað verða muni
næstu áratugina get ég ekki sagt
yður fremur en þér mér, en það
væri mikill barnaskapur að efa
framtíð hans.
— Dagur þakkar fyrir samtalið
og kveður forseta Sálarrannsókna-
félagsins.
31. tbl.
Halldóra ðjarnadóttií
ritstjóri „Hlínar“ er fyrir nokkru
komin hingað norður og vinnur
að útgáfu ritsins sem hin fyrri
sumur. Halldóra er nú alflutt til
Norðurlands og hefir keypt gras-
býlið Móland í Glerárþorpi og er
að láta lagfæra það í sumar.
Halldóra er ein þeirra kvenna,
er jafnan eiga sér einhver áhuga-
mál að berjast fyrir. Frá 1908 til
1918 var hún Akureyrarbúi og
veitti þann tíma barnaskóla bæj-
arins forstöðu. Síðan hefir hún
lagt meginstund á að efla og bæta
heimilisiðnaðinn. Munu Norð-
lendingar kunna því vel, að hún
er nú horfin til þeirra aftur að
fullu og bjóða hana velkomna.
Bækur um þjóðleg fræði.
Rauðskinna IV. Safnað hef-
ir jón Thorarensen. Útg.
ísafoldarprentsmiðja. 1940.
Mikill er sá brunnur þjóðlegra
fræða, sem safnendur geta stöðugt
ausið úr án þess að nokkurt þrot
verði á Þó sést greinilega, að far-
ið er að minnka um hinar eigin-
legu þjóðsögur í hinum nýrri
söfnum, og ber Rauðskinna þess
eigi sízt merki. En þó að þjóðsög-
ur í þrengsta skilningi orðsins
þrjóti, þá kemur ýmislegt annað
góðgæti í þeirra stað, og kennir
margra þeirra grasa í þessu Rauð-
skinnuhefti. Þar er sagt frá ein-
kennilegum og afreksmönnum,
sjóhrakningum og ýmsum atburð-
um, nokkrum fyrirburðum o. fl.
Draugasögur í fornum stíl, huldu-
fólks- eða útilegumannasögur eru
þar hinsvegar ekki. Flestar hafa
sögurnar menningarsögulegt gildi.
Þær gefa oss sýn inn í heim, sem
nú er horfinn, eða er að hverfa, og
kynna oss fólk, sem nú á fáa eða
enga sína líka. Einkum gerast
margar af sögum þessa heftis við
sjávarsíðuna og bregða upp mynd-
um af baráttu pjóðarinnar við
hafið.
Safnandi Rauðskinnu, síra Jón
Thorarensen, hefir þegar fyrir
löngu sýnt að hann kann þá list
að fara vel með söguefni og blása
þar lífi í, þótt ekki sé mikill efni-
viðurinn ætíð. Fatast honum ekki
smekkvísi í meðferð sagnanna og
má telja hann í röð okkar beztu
þjóðsagnameistara. Mál hans er
þróttmikið og margt sérkennilegra
orða og orðatiltækja, sem hann
hefir numið af vörum sögumanna
sinna. í þessu hefti þykir mér
mest koma til sögunnar af Bjarna
formanni, en annars ex-u þær yfir-
leitt góðar og heftið líkt og hin
fyrri hefti Rauðskinnu í fremstu
röð íslenzkra þjóðsagnasafna.
Jóhann Hjaltason: Frá
Djúpi og Ströndum. Útg.
ísafoldarprentsmiðja. 1939.
Þessarar bókar hefir verið
minna getið en hún verðskuldar,
því að hún er að rpörgu leyti sér-
stæð meðal þeirra bóka, sem út
hafa komið um þjóðleg fræði. Hún
er hvorttveggja í senn brot úr
sögulegri héraðslýsingu og sagna-
þættir um menn og atvinnulíf á
svæðinu kringum ísafjarðardjúp
og alla þess firði.
Fyrsti kaflinn er héraðslýsingin.
Þar er getið flestra bæja og eyði-
býla, sem sagnir fara af, auk fjöl-
margra örnefna, sem sagnir í ein-
hverri mynd eru við tengdar. Þótt
fátt sé sagt um hvei’n stað, verður
frásögnin ekki þreytandi, en vit-
anlega hefði xnargur kosið að
heyra meira um byggðír þær, sem
frá er sagt. En við lesturinn getur
maður ekki varizt að minnast
þess, hversu tilfinnanlega oss
skortir sögulega staðalýsingu ís-
lands. Iiið eina rit um landið allt
í því efni ei íslands lýsing Kr.
Kálunds, sem bæði er ritin á
danska tungu og auk þess ófáan-
leg fyrir löngu.
Á eftir héxjaðslýsingunni fer
greinagóð lýsing á vei’mennsku
við Djúpið á hinum síðustu tím-
um róðrar- og seglbáta. Þar er að
finna, auk margs annars fróðleiks,
lýsingar og skýringar margra
þeirra hluta og hugtaka, sem að
sjómennsku lúta en eru lítt kunn
landkröbbum og yfirleitt hljóta að
tapast úr málinu með breyttum
atvinnuháttum. Fyrir þetta er rit-
gerðin meðal annars mei’kilqg.
Að lokum flytur bókin frásagn-
ir um nokkra merka og einkenni-
lega menn.
Frá öllu þessu er sagt á kjarn-
miklu, lifandi máli og frásögnin
víða hin skemmtilegasta.
Við lestur þessara tveggja bóka,
sem nú er að nokkru getið, verð-
(Framh. á 4. síðu).