Dagur - 01.08.1940, Síða 2

184
D A G U R
31. tbl.
>-• • • • -
-n • ••• -
Einræðisherrarnir í Evrópu segj-
ast vera „frelsarar“ smáþjóðanna.
í vetur bauð Stalin Finnum upp
á að ,;frelsa“ þá, en þegar þeir
ekki vildu þiggja það, réðst hann
á þá með ofurefli liðs og öll
drápstæki nútímans og að lokum
tókst honum að þröngva smáþjóð-
inni til að láta af hendi við sig
nokkur landamærahéruð. En svo
lítið kunnu Finnar að meta þetta
„frelsunar“-starf Stalins, að hver
einasti þeirra, er búið hafði í þess-
um héruðum, kaus heldur að yfir-
gefa átthaga sína en að búa undir
rússneskri stjórn.
En einræðisherra Rússlands hef-
ir svo sem boðið fleiri smáþjóðum
en Finnum að „frelsa“ þær. Síð-
astliðið haust var rússnesku setu-
liði og rússneskri leynilögreglu
þrengt upp á smáríkin þrjú við
Eystrasalt, Eistland, Lettland og
Lithauen, eftir að Stalin hafði
sent rauða herinn aftan að Pól-
verjum, sem frægt er orðið.
Nú hafa kommúnistar hér sagt
okkur, að Rússland væri „vernd-
ari“ smáþjóðanna og í samræmi
við það væri setuliðið og leynilög-
reglan höfð í smáríkjunum við
Eystrasalt. En nú bregður svo
kynlega við að „verndin“ og
„frelsunin“ hefir snúizt upp í það
að innlima þessi lönd í Sovétríkja-
sambandið. Það gerðist með þeim
hætti, að fyrir nokkru síðan voru
stjórnir allra smáríkjanna við
Eystrasalt reknar frá völdum og
aðrar nýjar settar í þeirra stað, er
voru Sovétstjórninni mjög að
skapi. Síðan var efnt til kosninga
í þessum löndum, og fóru þær
fram að rússneskum sið eða með
þeim hætti, að aðeins einn listi
var í kjöri, sem kjósendur urðu
annaðhvort að kjósa eða hafna, en
hið síðara getur verið hættulegt í
Rússlandi.
Síðan hefir allt gengið eins og
í sögu með „frelsun“ þessara smá-
ríkja. Kommúnistar í höfuðborg-
um þessara landa komu af stað
kröfugöngum, þar sem heimtað
var að Eistland, Lettland og Lit-
hauen væru innlimuð í Rússland
eða tekin upp í tölu Sovétríkj-
anna.
Vitanlega er látið heita svo, að
Stalin hafi verið alls ókunnugt
um þessa atburði þar til þeir
skullu yfir. En svo hafi hann ver-
ið svo veglyndur að sinna beiðni
smáþjóðanna um að þær væru
innlimaðar í Rússland.
En margir eru þess fullvissir, að
hér sé eitthvað óhreint á bak við
og að smáþjóðirnar hafi blátt
áfram verið kúgaðar af hinu
sterka valdi til að lúta boði þess.
Menn eru eðlilega orðnir nokkuð
hvekktir á kenningum kommún-
ista um frelsandi og vernandi
kraft Rússa í garð smáþjóðanna.
Þar til í fyrrahaust fullyrtu komm-
únistar, að Stalin væri sjálfsagð-
ur foringi gegn „fasisma og
stríði“, en í sþmu svifum gerði
Stalin vináttusamning við Hitler.
Þá sögu þarf ekki að rekja; það
vita allir, að sá samningur milli
einræðisherranna tveggja hefir
orðið að íjörlesti frelsi smáþjóð-
anna, þar á meðal Norðurlanda-
þjóðanna.
Þýzki nazisminn og rússneski
kommúnisminn hafa í sameiningu
III.
(Framhald).
Klukkan var komin yfir 10, þeg-
ar við lögðum af stað frá Laugum
þann 13. júní, eftir að hafa kvatt
brytann og blessaðar stúlkurnar,
er stjanað höfðu svo vikalipurt við
okkur og sem við höfðum fengið
svo margt og mikið hjá.
Syngjandi héldum við úr hlaði,
glaðir af góðum beina. Allir voru
líka endurhresstir af ylvolgu vatni
sundlaugarinnar, því þó að sumir
væru ekki syndir, höfðu þeir samt
blotnað líka af bægslagangi þeirra,
sem í baðinu voru. Við höfðum
notið þarna þess, sem var opið
fyrir okkur, enda þótt skólastjór-
inn sliti ekki skónum við að sýna
okkur staðinn.
Leiðin til Mývatns sóttist seint,
því nú var bíllinn farinn að bila
aftur og útlitið lofaði engu góðu
með veðrið, heldur — annað hvort
mundi „hann“ rigna eða rífa sig
upp með storm, spáðu þeir, sem
„skoðuðu á skýin“, en undanfarið
hafði verið bjartviðri og bezta
skyggni. Og hvassviðri varð úr
því, svo að þegar við komum að
Mývatni, huldi móða fjarlægðar-
innar og foksandsins til hálfs hinn
dásamlega sjóndeildarhring sveit-
arinnar, En fátt er svo með öllu
illt, að ekki fylgi nokkuð gott, og
storminum áttum við það að
þakka, að friður var fyrir mývarg-
inum þenna dag, en eins og alþjóð
er kunnugt, er mikið mýið við
Mývatn á sumrin. Og við hefðum
komizt í alvarleg kynni þess, ef
við hefðum ferðast þarna fáum
dögum síðar. Þá varð bitmýið svo
magnað, að engum nautpeningi
var úti vært og okkur þá ekki
heldur. Viðkomulaust ókum við
austur með vatninu, fram hjá
ýmsum fögrum stöðum og fyrir
ofan Garð hjá Þuru. Hvergi kom-
um við þó auga á ungfrúna, en í
von um að hún hefði opinn ein-
hvern glugga fyrir ómum vorsins
og áhrifum ungra manna, hrópuð-
um við húrra fyrir skáldkonunni,
með ósk um langlífi hennar og
lipurs kveðanda. Kom til tals að
við sendum henni vingjarnlegar
tortímt frelsi og sjálfstæði smá-
þjóðanna í Evrópu.
En þrátt fyrir þessi augljósu
sannindi er til hópur manna á ís-
landi, sem hyllir þessar tvær ein-
ræðistefnur, er ganga vilja af öllu
lýðræði og lýðfrelsi dauðu. Þessir
menn eiga í raun og veru hvergi
heima nema í yztu myrkrum naz-
imans og kommúnismans. En
ógeðslegast af öllu er þó það, þeg-
ar þessir íöðurlandssvikarar bera
nafn Jóns Sigurðssonar á vörum
sér.
vísur, en ekki kann eg nema eina,
sem elzti nemandinn gerði, og er
hún svona:
Ef eg væri ungur sveinn
með alla fingur hreina,
skyldi eg ekki svifaseinn
sitthvað við þig reyna.
Set eg hér vísuna 1 von um, að
hún berist Þuru méð Degi, þó
frekar sé þetta kvöldljóð.
Og við höldum fram hjá Höfða,
þar sem Bárður heitinn bjó og
smíðaði fleiri tugi spunavéla —
þessi vildisverkfæri, sem hann
seldi út um sveitir landsins, heim-
ilisiðnaðinum til eflingar og auk-
innar búsældar og hollustu hverj-
um eðlissönnum íslendingi. Ætti
Samband norðlenzkra kvenna með
samhjálp heimilisiðnaðarfélaga að
heiðra minningu þessa manns á
viðeigandi hátt, t. d. með því að
stofna og starfrækja þjóðþrifa fyr-
irtæki í þágu heimilisiðnaðarins,
er væri við hann kennt.
Svo er komið að Geiteyjar-
strönd. Þar fáum við dreng til
fylgdar í Dimmuborgir, þessa
hrikalegu hraunsmíð, sem allir
voru undrandi að sjá. En svo er
þar villusamt, að eflaust værum
við þar ennþá, ef fylgdarsveinn-
inn, þó ófermdur unglingur væri,
hefði ekki verið til að leiðbeina
okkur í ljósheima aftur. Greidd-
um við honum leiðsögulaun — 25
aura af manni — og ókum svo
áfram. í Borgunum hafði borizt
sandur í vit okkar af veðrinu, og
tókum við að verka hann úr, er
við vorum seztir í bílinn, svo við
gætum skynjað allt sem skýrast,
þegar í Reykjahlíð kæmi.
Það veitti heldur ekki af, því
auk óvenj ulegs landsköpulags
fyrirhittum við þar 22 kvenskáta
frá Siglufirði undir forustu frú
Hrefnu Thynæs — en við vorum
25. Sló flokkunum saman til fylgd-
ar um gjár og hella í hrauninu
báðum aðilum til ánægju. Klifr-
uðum við eftir ýmsum sjaldgæf-
um grösum, s. s. fimmblöðuðum
ferlaufasmára, í greiðaskyni við
skátana. Nokkrir sýndu líka leikni
sína og stórhug og steyptu sér í
hina sérkennilegu sundlaug inn
undir stuðlabergsvegg Stórugjár.
Að síðustu var svo stiginn dans á
steinóttri flöt við söng og undir-
leik Álfhildar og fleiri fagurra
skáta. Urðu sumir herrarnir svo
heillaðir, að þeir misstu af hinu
ríkulega útilátna kaffi í Reykja-
hlíð. Um þenna samfund ortu svo
skátarnir skemmtilegan brag, sem
birtist þó ekki hér með.
Eftir innilegar kveðjur var svo
ekið til baka og var þá farið að
lygna og létta til, svo við gátum
greint að mestu svipfegurð sveit-
arinnar. Eg hafði fyrr um vorið
verið uppi á Eggjum í Tungusveit
og séð Skagarfjörð skína við sólu,
svo ég dáðist að, en þarna fannst
mér þó fegurra og það samþykktu
jafnvel Skagfirðingarnir, sem
heillaðir eru þó af héraði sínu.
Og allir voru á einu máli um það,
að leiðar lokum, að þetta hefði
verið langskemmtilegasti dagur
ferðarinnar.
Á Einarsstöðum var keypt ben-
zín á bílinn eftir óþægilega langa
bið eftir afgreiðslumanninum. Eru
slíkar tafir illa liðnar hjá hrað-
ferðafólki.
Að Fosshóli var farið úr bílnum
og gengið að Goðafossi — fossin-
um sem vitnar um víðsýni og
þreklyndi Þorgeirs Ljósvetninga-
goða. Samanborið við Vestfjarða-
(Framh. á 4. síðu).
L/ósmyndastofan
í GRÁNUFÉLAGSGÖTU 21
er opin jrá kl. 10—6.
HVERGI ÓDÝRAR.
GUÐR. FUNCH-RASMUSSEN.
*fffI ffff¥f« f fffVVfffffl
hvít, nýkomin
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðarvörudeild.
Magnús )ónsson Skógi:
Verknámsför Hólasveina
193 9.