Dagur - 05.02.1942, Síða 1

Vikublaðið DAGUR
Rítstjórar: INGIMAR EYDAL,
JÓHANN FRÍMANN,
Afgrelðsla, auglýsingar, innhoimta:
Jóhann Ó. Haraldsson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg.
Sími 96.
Argangurinn kostar kr. 8,00.
Prentvork Odds Björnssonar.
BÓKAFREGNIR
DÓKAÚTGÁFA MenningarsjóSs og
** Þjóðvinafélagsins hefir ákveðið
að hefja á þessu ári útgáfu á miklu
ritverki um sögu ístendinéa frá upp-
hafi fram til vorra daga. Verður hér
væntanlega bætt úr brýnni þörf. ís-
lenzka þjóðin hefir oft verið nefnd
söguþjóðin, bæði af innlendum
mönnum og erlendum, og land henn-
ar sögueyjan. Slíkri þjóð er það
naumast vansalaust, að eiga ekkert
yfirlitsrit, hvorki fræðilegt né al-
þýðlegt, um sögu sína, ef frá eru
taldar nokkrar ágripskenndar náms-
bækur handa skólum. Bókagerð er
nú þegar orðin svo mikil og fjöl-
breytt í landinu, að því verður vart
unað lengur, að útgefendur sinni öll-
um öðrum viðfangsefnum, liklegum
sem ólíklegum, fyrr en þessu. Frænd-
þjóðir vorar allar, og flestar aðrar
menningarþjóðir heims, hafa þegar
fyrir löngu síðan eignazt ýtarleg og
vönduð yfirlitsrit um sögu sína, og
hafa hinir beztu og kunnustu sagn-
fræðingar og vísindamenn hverrar
þjóðar valizt til þess að rita slík
verk og annast útgáfu þeirra. Getum
vér íslendingar varla sætt oss við
það lengur að vera eftirbátiu: allra
annarra í þessum efnum, eftir að vér
höfum nú eignazt einskonar þjóðar-
forlag, sem hefir skilyrði til að ná
því sem næst til allra landsmanna,
en öðrum útgáfufyrirtækjum myndi
naumast kleift að ráðast í slíkt stór-
virki. Nauðsynlegustu undirbúnings-
rannsóknura á sögu þjóðarinnar á
öllum tímum ætti og að vera svo
langt komið, að fyrirhuguð íslend-
ingasaga geti risið á sæmilega traust-
um fræðilegum grunni, þótt vafaat-
riðin hljóti ávallt að verða mörg í
■líkum efnum. En lengi mætti þjóð-
in bíða þessarar sögu sinnar, ef ekki
þætti fært að hefja verkið fyrr en
allar gátur sagnfræðinnar væru ráðn-
ar og allt, sem máli skiptir, lægi ljóst
fyrir.
*
■plTSTJÓRN yerksins annast þeir
^ Árni próf. Pálsson, Barði þjóð-
■kjalavörður Guðmundsson og Þor-
kell bókavörður Jóhannesson, en auk
þeirra hafa þeir Jónas alþm. Jónsson,
dr. jur. Einar Arnórsson og dr. phil.
Páll E. Ólason þegar lofað að vinna
að verki þessu. Ritar sá siðast nefndi
V. bindið, en það er nú þegar full-
búið til prentunar og kemur væntan-
lega» út með haustinu. Fjallar það
um 17. öldina. Annars er svo ráð
fyrir gert, að verkið verði alls í 10
■tórum bindum. Verður það selt á-
■krifendum við mjög lágu verði, eða
5 kr. hv:rt bindi að viðbættu dýrtíð-
ergjaldi samkv. verðvísitölu, þegar
bókin kemur út Ættu menn að snúa
sér sem fyrst til umboðsmanna
Menningars;óðs, grennslast nánar um
fyrirkomulag útgáfunnar og gerast á-
skrifendur að þessu merkilega verki,
sem skipa skyldi heiðurssess í bóka-
safni hvers góðs íslendings.
Þess er að vænta, að ritstjórnin
hagi verkinu svo, aö sagan verði við
hæfi alls almennings, alþýðlega rituð
og skemmtileg, og ekki siður almenn
meningarsaga og aldarfarslýsing en
pcrsónusaga og stjórnmála. Verður
útgáfan hin vandaðasta að ytra frá-
gagni og skreytt fjölda mynda og
uppdrátta, svo sem og sjálfsagt er
um slíka bók. Mun hún því aufúsu-
gestur á hverju heimili, ef að likum
lætur.
Hinnar merkilegu bókaútgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvinafélagsins
verður nánar getið hér í blaðixxu á
næstuimi.
XXV. árg. Akureyri, fimmtudaginn 5. febrúar 1942.
6. tbl.
r
er aðkallandi me(naðar« og hag§-
inuiiamál fyrir Akureyii
Þröng, óhentug og óvistleg húsakynni truíla alla
starísemi alþýðuskóla bæjarins, hindra eðlilegan
vöxt þeirra og eru þess valdandi, að rekstur skól-
anna er stórum dýrari tiltölulega en ella.
Framkvæmdir mega
ekki dragast lengur.
Akureyri hefir verið talið
það til gildis, að hún sé einhver
mesti skólabær á íslandi, þegar
miðað sé við fólksfjölda og aðr-
ar aðstæður. Hér er annar af
tveimur menntaskólum lands-
ins, virðuleg stofnun, sem seið-
ir árlega til sín mikinn fjölda
nemenda hvaðanæfa af land-
inu. Barnaskóli bæjarins er og
talinn í fremstu röð meðal
barnaskóla landsins. Báðir þess-
ir skólar starfa líka í veglegum
stórhýsum og njóta að öðru
leyti tiltölulega góðrar aðbúðar
og hentugra starfsskilyrða, þó
að margt standi þar vafalaust
til bóta og mikið skorti á, að
þessum menningarstofnunum
sé í verki sýndur sá sómi og
skilningur, sem æskilegt og
nauðsynlegt væri af hálfu bæj-
arfélagsins og þjóðarinnar allr-
ar. Sé húsakostur og önnur
starfsskilyrði þessara tveggja
skóla hins vegar borin saman
við aðbúnað þann, sem aðrir al-
þýðuskólar bæjarins, Gagn-
fræðaskólinn og Iðnskólinn,
verða að sæta, er þó hlutur
þeirra mjög góður og raunar
allsendis ósambærilegur við
þann þrönga stakk, sem starf-
semi tveggja hinna síðamefndu
menntastofnana hefir verið
skorinn.
Um hundrað nemendur
sækja nú þessa skóla hvorn um
sig, þótt kvölddeild Gagnfræða-
skólans sé ekki meðtalin, en í
henni stunda 60—70 nemend-
ur nám í vetur. Aðsókn að
báðum skólunum hefir farið ört
vaxandi og myndu nemendur
þeirra vera mun fleiri nú, ef
þröng og allsendis ófullnægj-
andi húsakynni og aumleg að
búð að öðru leyti, hamlaði ekki
vexti þeirra og eðlilegri þróun
Húsakostur beggja skólanna er
sameiginlegur að mestu, enda
starfar Iðnskólinn aðeins aí
kveldinu, og væri því raunar
ekkert því til fyrirstöðu, að
hann notaði sömu kennslu-
stofur og Gagnfræðaskólinn, ef
)pær vœru nægilega stórar og
hentugar að öðru leyti, og enn-
fremur að svo vel væri séð
fyrir loftræstingu, að viðhlít-
andi mætti teljast. En því mið-
ur fer því víðsfjarri, að svo sé.
Skólarnir hafa að sönnu aðgang
að þremur húsum til starfsemi
sinnar, og em þau dreifð víðs-
vegar um bæinn að kalla. Að-
eins eitt þessara húsa er upp-
haflega byggt sem skólahús, en
þá aðeins fyrir lítinn kveld-
skóla, enda eru kennslustof-
urnar þröngar, óhentugar og
fremur óvistlegar. Þótt skól-
arnir eigi að vísu sem stendur
nokkurn aðgang að samkomu-
sal fjarri skólahúsunum, er
hann þó minni en svo, að allir
nemendur skólanna geti komið
þar saman í senn til sameigin-
legs mannfagnaðar, félags- eða
fræðsustarfsemi, hvað þá held-
ur að hægt sé að gefa foreldr-
um eða öðrum aðstandendum
kóst á að kynnast starfsemi
skólanna og félagslífi með því
að sækja samkomur þeirra.
Hitt er þó stórum verra, að
skólahúsin standa í hinu mesta
þröngbýli innan um íbúðarhús,
og eiga nemendur engan að-
gang að íþróttasvæðum eða
leikvöllum í hæfilegri fjarlægð.
Eina athvarf þeirra í hléum
milli kennslustunda og öðrum
tómstundum, er annars myndu
notaðar til leikja eða íþrótta,
er því gatan, rykug og skítsæl,
í bílaös og nánasta sambýli við
hermannaskála, fjóshauga, kola-
byngi og skarnkassa. Er óþarft
um það að fjölyrða, hversu holl
eða sómasamleg slík skilyrði
muni vera fyrir fjölsóttar
menntastofnanir.
Það leikur vart á tveim tung-
um að brýna nauðsyn beri til,
ið öll starfsemi alþýðuskólanna
landinu geti hneigzt í stórum
hagnýtara horf en verið hefir.
troðsla bóklegra greina þarf að
minnka, en skólarnir þurfa að
taka upp fjölbreytta, verklega
kennslu fyrir alla þá mörgu
nemendur, sem hentar slíkur
(Frainhal^ á 4. s$u).
Óttinn við skortinn
Dmrælnr í 1S m laríkjunum
Á meðan fyrirsagnir amerísku
blaðanna fjalla um árásir
Bandaríkjaflotans á bækistöðvar
Japana á Suðurhaíseyjum og
baráttu setuliðsins í Singapore,
ræða ritstjórnargreinarnar
mestmegnis um endurskipu-
lagningu framleiðslunnar að
stríðinu loknu og aðrar ráðstaf-
anir til þess að bægja kreppu og
öfugstreymi frá dyrum þjóð-
anna, þegar friður ríkir loksins
aftur. Tilefni þessara umræðna
nú er álit, sem ameríski hag-
Fyrsti fundur
bæjarstjórnar.
Bæjarstjóri endurkosinn
Hin nýkjörna bBejarstjórn kom sam-
an til fyrsta fundar s.l. þriðjudag.
Fyrir íundinum lágu kosningar:
bœjarstjóra, forseta bejarstjórnar og
nefnda.
Steinn Steinsen var endurkosinn
bæjarstjóri með 6 atkvæðum; 5 seðlar
voru auðir.
Forseti bæjarstjórnar var kosinn
Arni Jóhannsson með 7 atkvæðum; og
varaforseti Indriði Helgason með 7
atkvæðum.
Þá fóru fram kosningar nefnda og
eru þær nú skipaðar eftirtöldum
mönnum. 1
Fjárhagsnefnd: Jakob Frímannsson,
Ólafur Thorarensen, Stgr. Aðalsteinss.
Vatnsveitunefnd: Erlingur Friðjóns-
son, Indriði Heglason Stgr. Aðalsteins-
son.
Veganefnd: Þorsteinn M. Jónsson,
Ólafur Thorarensen, Jakob Árnason.
Rafveitunefnd: Jónas Þór, Indriði
Helgason, Brynjólfur Sveinsson, Er-
ingur Friðjónsson, Áskell Snorrason.
Jarðcignanefnd: Þorsteinn M. Jóns-
son, Ólafur Jónsson, Hafsteinn Hall-
dórsson, Árni Jóhannsson, Magnús
Qíslason.
Sundnefnd: Jakob Frimannsson,
Indriði Helgason, Tryggvi Helgason
Brunamálanefnd: Þorsteinn M. Jóns-
son, lndriði Hdgason, Erlingur Frið
jónsson, Stgr. Aðalsteinsson og
slökkviliðsstjóri.
Húseignanefnd: Ami Jóhannsson
ólafur Thorarensen, Jakob Amason.
Kjörskrárnefnd: Brynjólfur Sveins-
son, Indriði Helgason, Jóhannes Jós-
efsson.
Búfjárræktarnefnd: Þorsteinn M
Jónsson, Svanlaugur Jónasson, Qestui
Jóhannesson.
Hafnarnefnd: Arni Jóha.nnsson, Er-
lingur Friðjónsson, Jakob Karlsson,
Zophonías Árnason.
Byggingarnefnd: Arni Jóhannsson.
Indriði Helgason, Ólafur Ágústsson,
Tryggvi Jónatanssan.
/ Sóttvarnarnefnd: Steindór Stein-
dórsson.
/ Heilbrigðisnefnd: Þorstelnn M.
Jónsson.
/ Verðlagsskrárnefnd: Jakob Frl-
mannsson.
Caroline Rest-nefnd: Jakob Frí-
mannsson, Ólafur Thorarensen, óskar
Olslnson.
fræðingurinn, dr. Hanson, hefir
birt, í samráði við ríkisstjórnina
í Washington, þar sem gerð er
grein fyrir áætlunum sem eru á
prjónunum og eiga að vera til
taks, strax og vopnin hafa verið
slíðruð,
New York blaðið P, M. kallar
álit hagfræðingsins „djörfustu
orðin, sem enn hafa verið töluð
um friðinn", í ritstjórnargrein
s.l. mánudag.
önnur amerísk blöð eru á
svipuðu máli og miima á, að þótt
vissulega sé mest um það vert
nú, að berjast og sigra, þá sé
einnig mikilvægt að halda því
vakandi, fyrir hvað sé barizt, og
vissulega muni Bandamenn ekki
„vinna friðinn", ef ekki séu
gerðar áœtlanir nú, um það,
hvernig mæta skuli þeim erfið-
leikum, sem óhjákvæmilega
steðja að, þegar herirnir verða
kvaddir heim og hergagnafram-
leiðslan stöðvast.
,J?relsun irá skortiý
Rauði þráðurinn í Hansons-
álitinu eru orð Roosevelts, að
þjóðirnar verði að frelsast frá
skorti og óttanum við skort, ef
friðurinn á ekki að verða §rímu-
klædd styrjöld stétta og þjóða.
í álitinu er lögð áherzla á, að
í stað þess að framleiðslan gangi
stórkostlega saman að stríðinu
loknu, eins og eftir 1918, verði
hún að aukast. En í staðinn fyrir
hergögn eigi að byggja og fram-
leiða vörur og tæki til þess að
(Framh. á 2. síðu).
Framfærslunefnd: Jóhannes Jónas-
son, Jakob Pétursson, Árni Jóhanns-
son, Halldór Friðjónsson, Elísabet Ei-
ríksdóttir.
Barnaskólanefnd: Þorsteinn M.
Jónsson, Friðrik Rafnar, Þórarinn
Björnsson. Elisabet Eiríksdóttir.
Barnaverndarnefnd: Friðrik Magn-
ússon, Friðrik Rafnar, Helga Jónsdótt-
ir, Helgi ólafsson, Sigríður Þorsteins-
dóttir.
Stjórn Sjúkrasamlags Akureyrar:
Ami Jóhannsson, Steingrím'ur Jónsson,
Jón Hinriksson, Jakob Árnason.
Sjtikrahússnefnd: Stefán Árnason,
Ólafur Thorarensen, Sigríður Þor-
steinsdóttir.
Yjirkjörstjórn: Ingimar Eydal, Ax-
el Kristjánsson.
Vndirkjörstjórn: Friðrik Magnús-
son, Jakob Karlsson, Áskell Snorrason.
Endurskoðcndur bæjarreikninganna:
Brynjólfur Sveinsson, Páll Einarsson.
Stjórn Sparisjóðs Akureyrar: Þór-
arinn Björnsson, Steingrímur Jónsson.
Endurskoðendur Sparisjóðs Ak.:
Brynjólfur Sveinsson, Axel Kristjánss.
Mjólkurverðlagsnefnd: Jakob Pét-
ursson, Stgr. Aðalsteinsson.
Skólanefnd Gagnfræðaskólans: Ste-
fán Árnason, Axel Kristjánsson, Hall-
dór Friðjónsson, Halldór Halldórsson.
Hitaveitunefnd: Þorsteinn M. Jóns-
(Fyamhald á 4. síðu).