Dagur - 05.02.1942, Side 2

2
DAGUR
Pimmíudagiif. S.iebrúaf 1942
í dýrtíðarlögunum, sem
F ramsóknarf lokku.rinn lagði
fram á auka_þinginu í haust,
voru þrjú aðalatriði:
1. Lögfesting á verðlagi inn-
lendja vara og kaupgjaldi.
2. Framlag úr dýrtíðarsjóði
til að halda niðri verðlagi er-
lendra vara.
3. Stórfelld skattahækkun á
háum tekjum og yrði þáð fé, er
þannig aflaðist, sumpart lagt í
dýrtíðarsjóð og sumpart í fram-
kvæmdasjóð, sem væri látinn
styðja verklegar framkvæmdir
að styrjöldinni lokinni.
Fyrstu tvö atriðin miða að
því að hindra vaxandi dýrtíð
og hækkandi kaupgjald, sem
myndu reynast atvinnuvegun-
um um megn, þegar verðlag út-
flutningsvaranna lækkar aftur.
Raunverulegt markmið þeirra
er því að tryggja vinnustéttirn-
ar gegn atvinnuleysi, gengis-
falli og kjaraskerðingu, sem ó-
hjákvæmilega kæmi til sög-
unnar, ef atvinnuvegirnir stöðv-
ast af framangreindum ástæð-
um.
Þessum tillögum Framsókn-
arflokksins var hafnað á auka-
þinginu. Sjálfstæðismenn og
jafnaðarmenn létust trúa á hina
„frjálsu leið“. Éftir tveggja
mánaða reynslu var öllum ljóst,
að hún myndi ekki koma að
neinu haldi. Forráðamenn Sjálf
stæðisflokksins hurfu því frá
henni. Þeir hafa nú fengizt til
að styðja tvö aðalatriðin í dýr-
tíðartillögum Framsóknarfl.,
lögfestinguna og framlög úr
dýrtíðarsjóði til að halda niðri
verðlagi erlendra vara.
Barátta Framsóknarflokks-
ins hefir að þessu leyti borið
mikinn árangur. Gerðardóms-
lögin og framlög úr dýrtíðar-
sjóði munu orka miklu gegn
dýrtíðinni. En þriðji þátturinn
í tillögum Framsóknarmanna
er enn óleystur. Skattahækk-
unin á stríðsgróðanum er enn
eftir.
Ef unnt hefði verið að taka
þessi mál í réttri röð, hefði
verið réttlátast og eðlilegast að
afgreiða skattabreytinguna
fyrst. Þá hefði ekki skapazt
hjá launastéttunum nein tor-
tryggni um það, að dýrtíðar-
ráðstafanirnar ættu fyrst og
fremst að ná til þeirra, en há-
tekjumennirnir ættu að kom-
ast undan með misjafnl. feng-
inn gróða. En rás viðburðanna
hefir orðið þannig, að ekki hef-
ir verið auðið að taka málin í
þeirri röð.
Gerðardómslögin, sem raun-
verulega lögfesta kaup og kjör
launafólks og bænda, gera það
enn nauðsynlegra en áður að
stríðsgróðinn sé réttlátlega
skattlagður. Það væri ranglæti
í mesta máta, ef launakjör meg-
inþorra þjóðarinnar væru lög-
bundin, meðan fáir menn gætu
safnað meginhluta stríðsgróð-
ans í eigin pyngjur og notað
þetta fé til að auka braskið og
verðbólguna í landinu. Fátt
væri líka þjóðinni háskasam-
legra en að fjármagnið drægist
í fárra.manna hendur og skap-
aði þeim aðstöðu til þess að
drottna yfir almenningi. Rétt-
lát lausn skattamálsins er því
stærsta velferðar: og réttlætis-
málið, sem nú bíður úrlausnar.
Það fyrirkomulag er nú ríkj-
andi í skattamálunum, að menn
geta dregið skatta fyrra árs frá
skattskyldum tekjum. Skatt-
greiðendur, sem greiddu háa I
skatta í fyrra, geta því að
miklu leyti komizt undan því
að greiða skatt af tekjum s.l.
árs. Framsóknarmenn reyndu
að fá þessu fyrirkomulagi
breytt á aðalþinginu 1941, en
það tókst ekki þá. Ef þessu
verður ekki breytt á næsta
þingi, jafnframt nokkrum öðr-
um endurbótum á skattalögun-
um, myndi stríðsgróðinn að
mestu leyti lenda í fárra manna
höndum.
Það er sjónarmið Framsókn-
armanna að líta beri á stríðs-
gróðann sem sameign þjóðar-
innar, er eigi að geymast til
örðugri tíma. Nú getur þjóðinni
ekki nema að litlu leyti notazt
hann til gagns. En eftir styrj-
öldina þarf hún að endurnýja
framleiðslutæki sín og halda
uppi miklum verklegum fram-
kvæmdum í stað hinnar óeðli-
Iegu hernaðarvinnu nú. Þetta
getur aldrei orðið, ef stríðsgróð
anum verður eytt í tilgangs-
lausa kaupgjalds- og verðlags-
keppni eða hann dregst í hend-
ur fárra manna, sem eingöngu
ráðstafa honum í samræmi við
eigin hagsmuni. Útgerðarfélög
eiga rétt á því að fá að safna
nægilegum varasjóðum til end-
urbyggingar skipa sinna og
tryggingar rekstrarins, en vara-
sjóðirnir eiga að vera undir
ströngu eftirliti, sem tryggir það
að þeim sé ekki ráðstafað á
y<yo‘o'o*íAAJYrtAAA/íAyo‘oío,t)‘0‘o‘lJ*o*tí*(AJí
Ullarjavi
nýir litir.
HANNYRÐAVERZLUN
RAGNH. O. BJÖRNSSON.
$x$x$x$x$x$x$><$>&$>®&$><$>m><$x$x$>^^
Kaupum góða
Ullarleisla
hæsta verði.
PÖNTUNARFÉLAGIÐ.
ÓTTINN VIÐ SKORTINN.
(Framhald af 1. síðu).
byggja upp, en ekki rífa niður.
Til þess að þetta megi verða,
dugar ekki að fela „óháðu ein-
staklingsframtaki“ framkvæmd-
irnar, eins og síðast, heldur verð-
ur ríkið að hafa íoryztuna, ein_
og styrjöld stæði og verja stór-
um hluta þjóðarteknanna th
a'amleiðslunnar og fyrirbyggja
atvinnuleysi og volæði.
Allar áætlanir þessu viðvíkj-
andi verða að vera til taks strax
að stríðinu loknu og tilbúnar tii
framkvæmda.
Hanson telur óhikað að takaz,
megi að breyta stríðshagksrfi í
.riðar- og uppbyggingarkerxi án
nokkurs millibils, þar sem
skortur og böl hlýzt af, og upp
aí þéim grundvelli megi reis_
aið nýja þjóðfélag, — þar sem
jkorturinn og óttinn eru ekki
_engur aðalféndur mannlegrar
aamingju.
Uausl. eftir amerísku útvarpi).
annan hátt. Það, sem er þar
framyfir af tekjum útgerðarfé-
laga, verður að renna í hinn
sameiginlega sjóð þjóðarinnar,
og sama gildir með gróða verzl-
unarinnar.
Framsóknarflokkurinn mun
telja það eitt meginverkefni
sitt á næsta þingi, að tryggja
réttláta skattlagningu á stríðs-
gróðann. Flokkurinn mun
'eggja orku sína í það, að
skattamálin fái skjóta og rétt-
láta lausn.
Hugleiðingar á áramótum
Árið 1941 hefir kvatt okkur,
og hið nýja ár er gengið í garð.
Við erum enn ekki búnir að
átta okkur á, hvað gerzt hefir
um tveggja ára skeið og horf-
um nú með undrun og ugg
fram á veginn. Engan skyldi
undra það, því að á tveim síð-
ustu árum hafa borið að hönd-
um þau tíðindi, sem merkari
eru öllum þeim, er skráð hafa
verið á spjöld sögunnar, allt frá
því, að landið byggðist. En
þau tíðindi eru, að hin gráa vél-
tækni nútímans hefir, ef svo
mætti segja^ breytt landfcæði-
legri stöðu Islands. Fyrr var
það einangruð, lítt byggð eyja
nyrzt í Atlantshafi, en nú er
það útvörður annarar stærstu
heimsálfunnar og lykill að
Norður-Atlantshafi. ísland hef-
ir því fengið nýtt gildi fyrir
hernaðarþjóðimar — hernaðar-
gildi. Árið 874 og árin 1940—
42 eru því hliðstæð. Munurinn
er aðeins sá, að árið 874 er ís-
land numið af norrænum vík-
ingum, en á árunum 1940—
41 uppgötvar hin gráa heims-
menning eyjuna og sendir
hingað til landnáms erindreka
sína og vítisvélar.
Við íslendingar höfum tæp-
ast gert okkur Ijóst, hversu
stórvægilegir atburðir eru að
gerast hér. Ég býst við, að okk-
ur sé ekki aðeins gáta, hvað sé
í vændum, heldur og hvað sé
að gerast með þjóðinni og hver
afstaða hennar sé og ætti að
vera gagnvart þeim vandkvæð-
um, er við þurfum að leysa
daglega. Ég er að vísu aðeins

Fokdreifar.

Bréfkorn að surman.
Reykjavík, 27. jan.
JT’OSNINGADAGURINN rann upp
mildur og bjartur aneð snjóföli á
jörðu. Hafi einhverjir hér í borg
saknað kosninganna, báru þeir harm
sinn í hljóði. Hermann og Eysteinn
voru á skíðum, Ólafur Thors og Ja-
kob fóru ekkert út, Stefán Jóhann
leit yfir allt, sem hann hafði gert.
Og sjá, það var harla gott, en lítið.
Alþýðublaðið kemur út á hverjum
morgni og er nú réttnefndur Alþýðu-
moggi. Heldur er blaðið lint í sókn-
um og engu líkar en samvizkan sé
slæm eða sannfæringarkrafturinn lít-
ill. Með köflum hefur það þó reynt
að æsa til lögbrota í svipuðum tón
og kommarnir.
Það leikur varla á tveim tungum,
að Framsóknarflokkurinn hafi vaxið
í áliti hér um slóðir fyrir hina ein-
arðlegu sókn sína í dýrtíðarmálun-
am. Og þessi alda mun hafa átt
drýgstan þátt í stefnuhvörfum Sjálf-
stæðisflokksins í málinu. Menn tóku
síka mjög eftir yfirlýsingu Ólafs
Thors í greinargerð hans fyrir gerð-
ardómslögunum, að skylt væri að
lóta ríkið fá sinn skerf af stríðsgróða
og hátekjum. Þessi orð verða vart
akilin á annan veg, en að Sjálfstæð-
sflokkurinn ætli að styðja skattatil-
ögur Framsóknarflokksins, er fram
•'oru lagðar á síðasta þingi. Þær voru
.íka réttlátar og hóflegar. Ætti því
ikki að þurfa að efa framgang þeirra
á næsta alþingi, ef hugur hefir fylgt
pessu máli Ólafs Thors og flokks-
menn hans bregðast honum ekki. Að
óreyndu verður ekki efazt um fylgi
Alþýðuflokksins, nema hann láti
kommúnistana ginna sig í öfgar og
yfirboð eins og stundum hefir hent
pá áður.
Það var herbragð Alþýðuflokksins
að „draga Stefán Jóhann út“, rétt
fyrir kosningarnar. Er ekki laust við
að menn hendi gaman að þessari út-
dráttarstarfsemi flokksins. Hún hefir
heldur ekki reynzt sigursæl.
YFIRLEITT má vera að menn líti
nokkuð öðrum augum á verðbólg-
una og ástandsvímuna hér syðra en
annars staðar á landinu. Hvað verð-
ur um höfuðborg landsins, ef þriðj-
ungur allra verkfærra manna
venst á það árum saman að eiga alla
sína afkomu undir hernaðarvinnu er-
lendra aðila? Framleiðslan hlýtur að
minnka til lands og sjávar og fram-
leiðslutæki ganga úr sér. Kommún-
istar hafa haldið því fram, eftir að
þeir komu úr „hinum konunglega
föðurlandsástarskóla", að okkur beri
að skipuleggja allt vinnuafl í land-
inu til landvarna og hernaðarvinnu.
Annað er að óska ákveðnum styrj-
aldaraðila sigurs — hitt er að ganga
honum óskiptur á hönd og verða
háður framkvæmdum hans. Þetta sjá
allir viti bornir menn, og þeir, sem
hafa nokkurn metnað og framsýni,
reyna að Stemma á að ósi.
J7F Framsóknar- og Sjólfstæðis-
menn geta nú um sinn sameinazt
um það sjónarmið, að halda uppi
drengilegri stjórn út á við og rétt-
látri stjórn inn ó við, þrátt fyrir
skoðanamun í mörgum smærri mál-
um, ber að fagna samstarfi þeirra.
Þegar svo stendur á sem nú, er ekk-
ert eðlilegra en Framsóknarflokkur-
inn sé burðarásinn í ríkisstjór* og
stjórnmálum yfirleitt Hann er næst
því að vera samnefnari hinna bjarg-
álna vinnandi stétta í landinu bæði
til sjávar og sveita. Mjög fátt er þar
að tiltölu af ríkum mönnum né ör-
snauðum. Þeir hafa safnazt í flokk-
ana til hægri og vinstri. Hvorugur
hópurinn ætti að vera til í vel skipu-
lögðu þjóðfélagi.
Þetta finna menn ósjálfrátt, fleiri
og fleiri. Þess vegna hafa orðið
straumhvörf við þessar nýafstöðnu
kosningar. Fylgi Framsóknarfl. hefir
aukizt við sjávarsíðuna og það mun
halda áfram að aukast þar. Frá upp-
hafi hafa andstöðublöðin innprentað
fólki þær blekkingar, að stefna
Framsóknarflokksins væri andstæð
hagsmunum sjávarútvegsins. Allir, er
við sjó byggju, hlytu því að vera í
einhverjum öðrum flokki. Þrátt fyrir
þetta hafa staðreyndirnar hallað
fleirum og fleirum sjómönnum og út-
gerðarmönnum að Framsóknar-
flokknum. Útgerðarmenn á Norður-
landi hafa opinberléga lýst sig fylgj-
andi stefnu flokksins í sjávarútvegs-
málum. Forusta Sjálfstæðisflokksins
hefir bilað þar, að verulegu Ieyti.
Alþýðuflokkurinn virðist lítt til for-
ystu fallinn, ekki sízt vegna kapp-
hlaups síns við kommúnista.
þETTA er nú orðið lengra mál en
ég ætlaði í fyrstu. En það mó
telja gæfumerki fyrir þessa þjóð, að
hún metur staðreyndir, þegar mest
á ríður og fylkir sér fastar um stefnu
okkar Framsóknarmanna.
Með vinsamlegri kveðju.
Reykvíkinéur.
leikmaður, sem spyr eins og
allir hinir, en því meir sem ég
hugsa um þessi mál, því heit-
ara óska ég, að íslendingar
ættu meir af heilbrigðri gagn-
rýni og sjálfsmati og skildu
betur, að vinni þeir heildinni
til heilla, þá vinna þeir sjálfum
sér. Ég ætla mér ekki þá dul,
að ég geti greitt úr öllum
vandamálum íslendinga; mig
langar aðeins til að benda á
eitt vandamál, er mér finnst
varða hag íslenzku þjóðarinnar
meir en margt annað, sem nú
er efst á baugi. Mér finnst það
jafnvel varða meiru en sið-
ferðismálin og sjálf heimsstyrj-
öldin.
Ég hefi að nokkru getið um,
hvað er að gerast. En það er,
að erlendur her hefir sezt hér
að, a. m. k. til bráðabirgða. Að
tölu mun þessi her vera mánn-
fleiri en landsmenn allir til
samans. Dvöl hans hér hlýtur
að valda miklum byltingum á
þjóðarhag íslendinga, bæði
beint og óbeint, jafnvel þótt
hann dvelji hér ekki, nema um
nokkurra ára skeið.
Áður en þessi tíðindi gerð-
ust, má segja, að íslenzka þjóð-
in hafi verið í deiglunni. Hún
hafði nýlega gengið undir þá
eldraun, að efla fiskiveiðar og
gera þær að aðalatvinnuvegi
sínum, um leið og hún reisti við
landbúnaðinn. En sú bylting er
gagngjörðari en margan góðan
Islending grunar, því að land-
búnaðurinn, aðalatvinnuvegur
íslendinga, allt frá því að land
var numið og fram til loka 19.
aldar, er líklega sú hryggileg-
asta rányrkja, sem sögur fara
af, og engin Norðurálfuþjóð
hefir staðið nær bronzealdar-
mönnum í atvinnuháttum sín-
um, en íslendingar á miðöldum.
Árið 1939 hafa þeir lyft þvx
grettistaki að fullu, að koma á
fót nýjum atvinnurekstri, fiski-
veiðunum, sem var fullkomlega