Dagur - 05.03.1942, Page 3

Fimmtudaginn 5. marz 1942
3
DAGUR
Jarðarför konunnar minnar, Bergþóru Berg-
vinsdóttur, fer fram frá heimiii hinnar látnu, Odd-
eyrargötu 24 Akureyri, 10. þ.m. og hefst með bæn kl. 1.
Akureyri 4. marz 1942.
Fyrir hönd mína og annara aðstandenda.
fúlíus Jóhannesson.
Ritstjórn innlendra og erlendra frétta annast Haukur Snorrason, heimasimi 460. Eru menn beðnir að snúa sét til hans með allt það, er varðar al- mennan fréttaflutning blaðsins. — Annað aðsent efni sendist til Jó- hanns Frímann, ritstj., Hamarsstíg 6, sími 264. — Til hans skal einnig senda bækur og rit til umsagnar i blaðinu.
— --
METRI (ekki meter) —
LÍTRl (ekki líter).
T ESANDI skrifar blaðinu: „Mik-
“ ið er nú rætt og ritað um
hnignun málfarsins og tungunnar,
sem ýmsum finnst ískyggileg. En
jafnframt þessu er átölulaust af
þeim, sem „hafa orðið“, látin við-
gangast í blöðum og útvarpi hin öm-
urlegustu orðskrípi og mállýti, án
þess að stuggað sé við þeim.
Það var mikið um það deilt á sinni
tíð, hvort þýða ætti á hreina íslenzku
metrakerfið og komu margar uppá-
stungur fram um ííin ísl .heiti. En
eins og kunnugt er, urðu ekki hin ísl.
heiti ofan á, heldur fengu hin út-
lendu orð að halda sér, en mikil
áherzla var þá á það lögð, að þessi
útlendu nöfn yrðu látin fylgja ísl.
beygingareglum, að meter yrði metri
og líter lítri o. s. frv. Þetta virðist og
hafa verið gert um stund, og þó ekki
af öllum. Nú er þetta svo, að til vansa
er hverjum, sem betur veit. Það er t.
d. ömurlegt að sjá auglýst í blöð-
um verð pr. líter og pr. meter, og
ættu blöðin að harðneita að birta
slíka málhneisu, ef þau vilja vera og
verða íslenzk. Hvers vegna má ekki
segja: kostar 70 aura lítrinn, eða 50
krónur metrinn, eða í staðinn fyrir
pr. kér., annað hvort: hvert kgr. eða
kílógrammið.
Verzlunarstéttin verður að lagfæra
þetta. Allir, sem afgreiða í búðum
þurfa að kunna skil á þessu og nefna
metrakerfið samkv. réttum ísl. regl-
um. — Skólarnir standa illa að vígi
að berjast við þenna draug, ef
búðirnar og blöðin keppast við að
halda í honum líftórunni".
22 — þ. e. stórir tveir meö litl-
um tveimur íyrir utan og oían.
— Sbr. éamla þjóðsögu.
Ð líkindum er það B. T., er í krafti
stærðfræðikunnáttu sinnar hyggst
í síðasta „Norðanfara" afsanna þau
ummæli „Dags“ sem hina örgustu
fjarstæðu, að útstrikana hafi ekki
gætt að verulegu ráði á öðrum kjör-
listum en E-listanum. Nú skilst oss,
að til þess að slíkur samanburður sé
réttlátur, sé ekki nóg að bera saman
tölu útstrikana og tilfærslna á hverj-
um lista um sig, heldur beri einnig að
taka tillit til heildartalna þeirra kjós-
enda, er veita listunum fylgi. Sé þetta
gert, kemur t. d. í ljós, að útstrikanir
og tilfærslur á efsta manni B-listans
eru aðeins rösklega 1% af heildar-
fylgi listans, en sama tala er ca. 7%%
þegar til kasta E-listans kemur. Virð-
ist mega sjá minna gróm í mat sínum
en meira en sjöfaldan mun. Hitt er
svo annað mál, að „Dagur“ er sam-
mála B. T. um, að það muni orka tví-
mælis, hvort núgildandi kosningalög
veiti ekki minnihlutanum meiri rétt
en eðlilegt sé, með ákvæðum sínum
um þetta efni.
„Oldin var önnur, er Gaukur
bjó í Stöng..."
ATT er það: „Klappirnar11 neðan
Brekkugötu eru fagur staður og
gæti þó verið enn fegurri í framtíð-
inni. Það mun rétt stefnt að leyfa
ekki byggingar einstakra manna á
þessu svæði. — Hinsvegar virðist
enginn sérstakur skaði, þótt drepið sé
í skörðin í húsaröð þeirri, er þegar er
komin austan Brekkugötu, þvi að
sjálfsagt verður almenningi eftir sem
áður tryggður greiður gangur niður á
„Klappirnar" frá götunni. „Þá var öld-
in önnur, og annað sóknarlið," segir
Norðanfari um þetta efni, er hann ber
saman framsýni fyrri bæjarstjórna og
peirrar núverandi um útlit og fegrun
bæjarins. Gauks í Stöng er líka getið
í einhverri fornsögu sem eins hins
fræknasta manns, en enginn fær þó
að vita, hvaða afrek hann hafi unnið,
nema það, að hann bar af húsfreyj-
unni á Steinastöðum í sérstökum við-
skiptum. Afrek bæjarstjórnar undir
forustu J. Sv. verða víst með álíka
pjóðsagnablæ í framtíðinni eins og
saga Gauks — ef þau gleymast þá
ekki alveg, þegar tímar líða fram!
IVAaeðiveikl . . . .
Framh. af 1. síðu.
nokkru síðar varð hennar vart
í Holtakoti ,sem er næsti bær
við Hriflu, og nú á þessu ári á
Krossi í Ljósavatnsskarði og
Sigríðarstöðum i sömu sveit.
Bærinn Selland í Fnjóskadal
hefir verið í eyði nú um nokkur
ár, þangað til hann var byggður
í vor af bóndanum sem nú býr
þar, en hann fluttist þangað frá
Sigríðarstöðum og hafði fé sitt
með sér þaðan. Er talið víst ao
mæðiveikin á Sellandi hafi kom-
ið þangað með fénu frá Sigríð-
arstöðum, og hefir hennar ekki
orðið vart annars staðar í daln-
um.
Um síðustu helgi fór fram
rannsókn á fé hér á Akureyri,
en ekki mun hafa orðið vart
neinnar veiki hér. Þá fer fram
rannsókn á fé í Eyjafirði þessa
dagana og mun henni ekki lok-
ið enn.
Heimildarmaður þessarar
fregnar er Halldór Ásgeirsson,
sláturhússtjóri.
Elzta vélsmiðja . . .
(Framh. af 1. síðu).
ana til þessarar steypu smíðaði
eg sjálfur".
En það er fleira en málm-
steypuofnar, sem Óskar Sigur-
geirsson hefir smíðað sjálfur.
Því hann hefir um margt gerzt
merkilegur brautryðjandi í iðn
sinni hér um slóðir, upphugsað
nýjar aðferðir og kannað nýjar
leiðir. T. d. byrjaði hann á því
að lýsa verkstæði sitt með gas-
ljósi og smíðaði áhöldin til þess
sjálfur. Tóku margir þessa ný-
breytni upp, og var þetta ljósa-
áhald Óskars töluvert notað,
þar til rafmagnið kom til sög-
unnar. Þá tók hann upp þá að-
ferð við gangsetningu véla í
skipum, að dæla lofti í hylki í
landi og flytja um borð í skip-
in, er loft vantaði þar, og smíð-
aði hann bæði dæluna og hylk-
in. Auk slíkra hluta smíðaði
Óskar grammofón árið 1912,
líklega þann fyrsta, sem gerður
var hér á landi og útvarpstæki
sitt, sem hann notar nú, er hans
eigið smíði.
Óskar Sigurgeirsson hefir
komið töluvert við sögu opin-
berra mála hér í bænum. Hann
átti um eitt skeið sæti í bæjar-
stjórn Akureyrar. Hann var
einn af stofnendum Vélstjóra-
félags Akureyrar, fyrsti formað-
ur þess og nú heiðursfélagi. Þá
var hann um skeið formaður
Iðnaðarmannafélags Akureyrar.
Hann var fyrsti vélskoðunar-
maður ríkisins hér á staðnum og
átti sæti í sjódómi.
En þótt Óskar hafi látið til
sín taka í þessum málum, þá ber
fyrst og fremst að þakka honum
brautryðjandastarf hansá sviði
þeirrar iðngreinar, sem hann
hefir,nú þjónað af dugnaði, hag-
leik og hugvitssemi um 30 ára
skeið.
„Dagur" árnar honum og fyr-
irtæki hans allra heilla á þess-
um tímamótum.
f
Gerðardómurinn hefir nú
kveðið upp úrskurð um samn-
ingana milli S. í. S., vegna Gef j-
unar og Iðunnar, annarsvegar,
og Iðju, félags verksmiðjufólks,
hinsvegar. Staðfesti gerðardóm-
urinn samninginn, að öðru leyti
en því, að 5 % grunnkaups-
hækkun var felld niður. —
Kjarabæturnar, sem um samd-
ist og staðfestar hafa verið, eru
þessar:
1) Raunverulegur vinnutími
verður 8 stundir á dag í
stað 8 Vá st. áður, að meðal-
tali.
2) Launauppbót, sem fólkinu
er greidd, skv. fyrri samn-
ingum, breytist þannig, að
það kemst í hæsta uppbót-
arflokk eftir 4 ára starf, í
stað 8 ára áður, og er upp-
bótin greidd mánaðarlega, í
stað þess að hún var greidd
í árslok áður.
3) Sumarleyfi verður nú 10
dagar, í stað 7 daga.
greiða til bæjarins, nema að
eiga það á hættu, að aðsókn að
sýningum minnkaði að miklum
mun.
Útlát fyrir N.-B. eru það eng-
in, hvort það greiðir 20 aura
eða 50 aura af hverjum miða í
skatt til bæjarins, svo framar-
lega, sem sú aðgöngumiða-
hækkun hefir ekki áhrif á að-
sókn. Dragi úr aðsókn, er það
vitanlega jafnt tap fyrir bæjar-
sjóð eins og Bíóið sjálft og því
sjálfsagt að stilla í hóf aðgöngu-
miðaverðinu.
Þetta er fjárhagsnefnd vel
ljóst og virtist meira að segja
Steingr. Aðalsteinsson fyllilega
skilja þetta og viðurkenna.
Til athugunar kom sú leið að
semja reglugerð um skemmt-
anaskatt fyrir bæinn og fá hana
staðfesta af ríkisstjórn, en okk-
ur var vel ljóst, að í fyrsta lagi
tók það nokkum tíma, en hins
vegar mjög áríðandi að bærinn
færi strax að njóta tekna af
þessum skatti. í öðru lagi var
ekki talið fært að leggja
skemmtanaskatt á neinar aðrar
skemmtanir í bænum en bíó-
reksturinn og í þriðja lagi taldi
fjárhagsnefnd ekki rétt að
leggja til að byrja með hærri
skatt á Bíóið en það, sem það
bauðst til að greiða, til þess að
eiga ekki of mikið á hættu með
að aðsókn minnkaði og skatt-
tekjurnar þá að sama skapi.
Ef til vill getur hvorugt blað-
anna, „Verkamaðurinn" eða
„Norðanfari", skilið, að hægtsé
að ná sama árangri og jafnvel
betri með frjálsu samkomulagi
heldur en með lagaboði, og ætla
eg mér ekki að reyna til að
koma þeim í skilning um það.
En með þessu samkomulagi
hefir bærinn tryggt sér allt að
kr. 35,000.00 aukatekjur á ári,
svo frumarlega, sem aðsóknin
að Bíó ekki minnkar frá því sem
hún var árið sem leið. — Þessar
tekjur hefði bærinn getað haft
árið 1941 og sennilega svipaðar
árið 1940 hefðu þeir, sem nú
gala hæst um fjárplógsmenn og
fjármálaspillingu, haft vit og
framkvæmd til að fara þá leið,
til fjáröflunar, sem nú er farin,
fyrir forgöngu Framsóknar-
manna í bæjarstjórn. Þar sem
mjög mikil áherzla er lögð á
það í greinum beggja þessara
blaða, að eg hafi með þessu
samkomulagi svikið bæinn um
lögmætar tekjur til hagnaðar
fyrir Bíó og þá um leið til per-
sónulegs hagnaðar fyrir mig
sjálfan, vil eg aðeins benda á, að
skemmtanaskatturinn hefir eng-
in áhrif á útsvarsgreiðslu félags-
ins til bæjarins. Bærinn hefir
undanfarið lagt útsvar á allan
gróða þessa fyrirtækis og mun
auðvitað, eftir sem áður, halda
áfram að leggja útsvar á það
eftir því, hve hár gróðinn er
hvert ár. — Ef félagið græðir
mikið, er líka sjálfsagt að það
greiði hátt útsvar, en fastur
skemmtanaskattur af hverjum
aðgöngumiða hlýtur ávalt að
verða tekinn beint af bíógest-
um, en ekki af hagnaði Bíósins.
Bæði áminnst blöð tala um
opinbera rannsókn í þessu máli.
Mér væri mikil þökk á opin-
berri rannsókn í málinu og
skulu öll plögg til reiðu frá
minni hálfu, hvenær sem er. En
ég er ekki eins viss um, að þess-
um blöðum sé, þegar á ætti að
herða, svo mjög annt um op-
inbera rannsókn. Það kemur
þeim báðum áreiðanlega betur,
að geta dylgjað um „eitthvað
óhreint bak við tjöldin, sem ekki
þolir dagsins ljós“.
Jakob Frtmatmsson.
Áthugasemd
í 1. tbl. „íslendings“, frá 9.
jan. þ. á„ er auglýst dánartil-
kynning og jarðarför Guðmund-
ar sál. Halldórssonar. Undir-
skrift: „Aðstandendur". — í til-
efni þessa vil eg leyfa mér, fyrir
hönd bræðra og systkinabarna
hins látna, sem eru nánustu nú-
lifandi aðstandendur Guðm.
sál., að birta eftirfarandi:
Þeim var alls ekki kunnugt
um andlát hans, og þá því síður
jarðarför. Blaðið „ísl.“ sjá þeir
ekki, en fréttu á skotspónum,
æðilöngu seinna, hvernig komið
var. Höfðu þeir því enga að-
stöðu til að gefa út áðurnefnda
auglýsingu eða vera viðstaddir
jarðarförina. Við jarðarför
Guðmundar sál. voru enda eng-
ir, utan þar til kvaddir nauð-
synlegir starfsmenn og ein öldr-
uð kona af ætt þess látna, sem
hafði fengið vitneskju um jarð-
arförina. Hins vegar var Guðm.
sál. nú síðast, eftir að hann varð
heilsulaus, á framfæri Akureyr-
arbæjar. Mun því framfærslu-
fulltr., Sveinn Bjarnason, hafa
auglýst og séð um útförina. En
hvers vegna setur hann þá und-
ir auglýsinguna: „Aðstandend-
ur“, án þess að tilkynna eða tala
við hans nánustu, t. d. bróður-
inn, búsettan hér í bænum?
Framfærslufulltrúinn hefir
gengið hér lengra en sæmilegt
megi teljast. — Hann hefir van-
virt hið látna gamalmenni og
aðstandendur þess. Jafnframt
hefir hann brotið almennustu
velsæmisreglur.
Væri þetta raunverulega til-
efni lengri skrifa, en skal þó lát-
ið ógjört sem stendur.
Akureyri 24. febr. 1942.
Guðm. Snorrason.
Herra Jóhann Frímann, rit-
stjóri, hefir sýnt mér ofanritaða
ádeilu G. S. og gefið mér kost á
rúmi fyrir stutta athugasemd,
sem hér fer á eftir:
Með því að ekki var hægt að
ætlast til eða vænta þess, að
nokkur gæfi sig fram til að
kosta eða annast útför Guð-
mundar heitins, er lézt hér á
sjúkrahúsinu og var einn af elli-
launaþegum bæjarins, kom það
til mín að sjá um framkvæmd
hennar. Var það fullur vilji
minn að láta hana fara vel úr
hendi, og eigi síður fyrir það, að
eg taldi okkur Guðmund hafa
verið góða kunningja. Að eg
auglýsti ekki útförina sem
starfsmaður bæjarins gagnvart
þurfalingi, var einungis fyrir
það, að mér fannst hitt vinsam-
legra og hlýlegra gagnvart öll-
um hlutaðeigendum, og allra
sízt geta verið nokkrum til ama
eða ógreiða, eins og hér stóð á.
Auk þess taldi eg mig, sem kom
á að sjá um framkvæmd útfar-
arinnar, vera þar eins konar að-
standanda, þótt eg væri ekki
einn vandamanna. Að auglýsa
útförina, og þá þannig, að hún
yrði sem flestum kunn, einkum
hér í bæ, taldi eg sjálfsagt, og
það því fremur, sem eg bjóst
Framh. á 4. síðu,