Dagur - 19.03.1942, Blaðsíða 2

2
' -*■
DAGUR
Fimmtudaginn 19. marz 1942
r
r
iSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSiSCSSSSa^;
J-okdreifar.
í 9. tbl. „ísl.“ ræðir ritstjór-
inn enn um dýrtíðina, og reynir
nú af veikum mætti að afneita
þeim anda, sem jafnan hefir
svifið yfir greinum hans um þau
mál. En það er sá andi, sem sak-
ar bændur um okur með slíkum
endemum, að heita má að ein
blekkingin sligi aðra. Og svo
hneykslast ritstj. á því, að
bændur skuli ekki líta á hann
sem eins konar velunnara og
forsvarsmann þeirra.
Eg hefi sýnt fram á það í
greinum mínum, hve fráleit
sjónarmið „ísl.“ eru og ósann-
gjörn í garð bænda, en skal
árétta það að nokkru.
Hvers vegna þegir ritstj. um
það í öllum sínum skrifum, að
reksturskostnaður við búrekstur
bænda hefir hækkað, ekki.ein-
ungis um vísitöluna, heldur um
100—300% og jafnvel meira?
Hvers vegna þegir hann um
það, að tekjur fjölda neytenda
hafa hækkað, ekki einungis um
vísitöluna, heldur um 150—
300% og stundum enn meira?
En með því að þegja um þetta
tvennt eru allar ályktanir „ísl.“
um þá hlið dýrtíðarmálanna,
sem að bændum snýr, falsaðar
um 100—300%. Það er því
engin furða, þótt eg og aðrir
bændur séum forviða á slíkum
málflutningi og eigum bágt með
• að skilja slík skrif sem velvild í
garð bændastéttarinnar. Enda
mun það mála sannast, að
mörgum kotbónda mundi þykja
þröngt fyrir dyrum, ef velvild
„íslendings“ og aðstandenda
hans ætti að vera einráð um
þeirra hag.
Ritstj. „ísl.“ biður um rök
fyrir fjandskap hans í garð
bænda. Eg get ekki nefnt betri
rök fyrir slíkum áburði en.grein-
ar hans sjálfs og skora hér með
á bændur að kynna sér þær.
Væri þarft verk að sérprenta
dýrtíðargreinar „ísl.“ fyrir vorið
og geta þá bændur sannfært sig
um „velvildina“.
Umræðum mínum um þessi
mál er nú lokið að sinni, enda
hefi eg öðrum mikilvægari störf-
um að gegna en að leiðrétta rök-
villur „fsl.“, þótt þess sé fyllsta
þörf. Bændur eru að vísu ekki
vanir háum tölum. En þeim of-
býður líka mjög, þegar ritstj.
„ísl.“ hagræðir sannleikanum
um 100—300% bændum til
óþurftar og tortryggingar í aug-
um neytenda. Og hafi bændur
að undanförnu verið í vafa um
það, hvaða stjórnmálaflokki
þeir eigi að fylgja, þá ættu þeir
a. m. k. ekki að vera í vafa um
að afneita íhaldinu og öllu þess
athæfi í framtíðinni. .
Tilgangur minn með skrifum
mínum um þessi mál er sá að
hnekkja hinum látlausu ásökun-
um um bændaokur, ef verða
mætti til að leiðrétta þann mis-
skilning, sem af slíkum skrifum
getur hlotizt. Hins vegar óraði
mig aldrei fyrir því, að sá, sem
harðast gekk fram í því efni hér
norðanlands, rynni svo fljóttfrá
fyrri staðhæfingum og gæfist
svo gersamlega upp sem raun
hefir á orðið.
Jón Hjálmarsson.
Árni Jó-
hannsson
§exlugnr
Þann 16. þ. m. átti Árni Jó-
hannsson gjaldkeri í Kaupfélagi
Eyfirðinga sextugsafmæli. Var
þá gestkvæmt á heimili hans,
Þingval'astræti 1 hér í bæ, og
fjöldi heillaskeyta barst honum
um daginn. Er Árni sem kunn-
ugt er vinsæll maður og vel
metinn af öllum, er kynnast
honum og því meira, sem kynn-
in eru nánari.
Upp úr síðustu aldamótum
stundaði Árni nám í gagnfræða-
skólanum hér, sem þá var ný-
íluttur hingað frá Möðruvöll-
um eftir brunann þar. Skömmu
síðar gekk hann í kennaraskól-
ann í Flensborg í Hafnarfirði og
útskrifaðist þaðan 1905,. Eftir
það var hann um skeið farkenn-
ari í Öngulstaðahreppi og stund-
aði um nokkur ár búskap á parti
af jörðinni Kaupangi í sömu
sveit. Árið 1915 réðst hann í
þjónustu K. E. A., fyrst sem af-
greiðslumaður í búð, síðan sem
skrifstofumaður til 1921, en
hefir verið gjaldkeri fé'agsins
síðan. Öll þessi störf hafa hon-
um farið prýðilega úr hendi.
Menningarstig hverrar þjóð-
ar má skýrast marka af því,
hvernig hún býr að yngstu
þegnum sínum — börnunum.
Við Isl. höfum löngum huggað
okkur við það, að að ástandið í
þessum efnum væri víða bág-
bornara en hér hjá okkur. Þó er
nú svo komið, að uppeldismál
bæjanna eru orðin þungt
áhyggjuefni öllum, sem nokkuð
hugsa þau mál.
Valda því að miklu leyti
breytt viðhorf og nýjar lífsvenj-
ur, sem hafa skapast með örum
vexti bæjanna. En þessar breyt-
ingar hafa orðið svo snöggar, að
foreldrar og aðrir uppalendur,
sem flestir eru sjálfir runnir úr
sveitum, hafa tæpast áttað sig
á því, að þessi breyttu skilyrði
krefjast meiri árvekni og vinnu
í þágu barnanna en áður þurfti
með. Sveitabörnin alast upp við
störf og leiki í faðmi náttúrunn-
ar. Þar vanta sízt verkefni og
þar gefst gott næði til íhugana.
Börnin þar hafa því skilyrði til
þess að verða róleg og athugul.
Aftur á móti er það hlutskipti
margra bæjarbarna að hafast
mest við á götunni við hark og
háreisti í hópi misjafnra félaga.
Mörg þeirra vanta störf við
sitt hæfi. Orka þeirra brýzt þá
út í misjafnlega háttprúðum
leikjum. Þau sækjast eftir og
þeim er leyft að sitja á kvik-
myndahúsum. Þar fljúga mynd-
ir og atburðir fyrir augu, og í
Árni hefir verið áhugasamur
um ýms mikilvæg málefm og
lagst fast á sveif til framdráttar
þeim. Snemma var hann mikið
viðriðinn ungmennafélagshreyf-
inguna, var helzti hvatamaður
að stofnun ungmennafélagsins
Árroðinn í Öngulstaðahreppi og
lífið og sálin í því félagsstarfi.
Um skeið var hann fjórðungs-
stjóri ungmennafélaganna í
Norðlendingafjórðungi. Þá hef-
ir hann og átt mikinn þátt í
stofnun og starfrækslu Skóg-
ræktarfélags Eyfirðinga og er
formaður þess félags. Hefir fé-
lagið undir stjórn hans verið hið
athafnasamasta. Einnig er bind-
indisáhugi Árna alkunnur, og
hefir hann jafnan staðið í
brjóstfylkingu þeirrar sveitar, er
berst á móti neyzlu áfengra
drykkja og þeirri spillingu, er
hún hefir í för með sér. Auk
þessa er hann einbeittur fylgis-
maður samvinnustefnunnar og
í þjóðmálum er hann fylgismað-
ur Framsóknarflokksins og nýt-
ur þar mikils trausts, enda hefir
hann verið í kjöri frá flokksins
hendi við Alþingiskosningar hér
á Akureyri að undanförnu.
Árni Jóhannsson hlaut kosn-
ingu í bæjarstjórn árið 1938 og
var endurkosinn við nýlega af-
staðnar bæjarst jórnarkosningar.
Forseti bæjarstjórnarinnar hef-
ir hann verið síðan 1939.
Hann er kvongaður Nikólínu
Sölvadóttur frá Kaupangi, hinni
ágætustu konu. Eiga þau hjón
þrjár dætur uppkomnar.
Dagur árnar Árna Jóhanns-
syni al'ra heilla á þessum tíma-
mótum á æfibraut hans og
væntir þess, að hann eigi enn
eftir að starfa lengi og vel að
áhugamálum sínum í þarfir
lands og bæjar.
—WBMBIIII'aiWWi W—Baa^ —i
„Þá var öldin önnur. . . . “
TTTVARPIÐ sagði nýlega frá því,
w að danski sagnfræðingurinn, dr.
Vilhelm la Cour hefði verið fluttur í
fangabúðir í Þýzkalandi fyrir skrif sín
um sambúð Dana og Þjóðverja.
Viðskipti þessi hófust síðastliðið
haust, er /a Cour var dæmdur í 80
daga fangelsi fyrir grein,er hann skrif-
aði. Tímaritið „The American-
Scandinavian Review" segir svo frá
þessu nýlega:
„Merkustu mennirnir, sem sitja i
dönskum fangabúðum um þessar
mundir, eru sagnfræðingurinn dr. Vil-
helm la Cour og forleggjari hans, Arne
Sörensen. Dr. la Cour var dæmdur í
80 daga fangelsi fyrir grein er hann
nefndi „Talað til vor“, og Sörensen
fékk 60 daga fyrir að gefa hana út.
í grein sinni gerði la Cour saman-
burð á ástandinu í Danmörku nú
og í Þýzkalandi á dögum Napoleons
mikla, er franskur her sat í Berlín, en
því hafði þýzki heimspekingurinn Jo-
hann Gottlieb Fichte lýst á sinni tíð í
frægum fyrirlestrum við háskólann í
Berlín.
Fichte formtelti þeim, sem væru
svo gjörsneiddir allri tilfinningu fyrir
heiðri ættlands síns, að þeir gengju
í þjónustu Frakka og sagði síðan: „Ef
vér erum ekki megnugir að frelsa oss
úr þessari ánauð sjálfir, eigum vér
aðeins eina von, — England, — það
gamla, harðgera, skelfilega seinláta en
ótrúlega þrautseiga ríki. England
verður þá einasta vígi frelsisins í Ev-
rópu. Hugsið yður þá þakklætisskuld,
sem vér munum standa í við England,
ef það, mætt af margra^ ára erfiðri
styrjöld, gæti samt frelsað þjóðir Ev-
rópu úr ánauð! Enginn Þjóðverji gæti
nokkru sinni greitt þá skuld“.
Dr. la Cour gerði þessi orð þýzka
heimspekingsins að sínum orðum, —
en það var talið hættulegt fyrir „vin-
samlega sambúð Danmerkur við um-
heiminn", eins og það var orðað, —
og la Cour var sviptur frelsi sínu!
Litli-Jón og Litla-Gunna
skemmta borgurunum.
k RSSKEMMTUN Barnaskóla Ak.
til ágóða fyrir ferðasjóð barnanna,
er að dómi þess, er þetta ritar, ein-
hver ánægjulegasta samkoma, er
borgurum þessa bæjar býðst á ári
hverju. — Það er skemmtilegt að sjá
þennan stóra og fríða hóp sakleys-
ingja glíma glaðan, siðprúðan og full-
an eftirvæntingar við hinar fyrstu
gestaþrautir mannlegs samstarfs og
íélagsþroska, undir sterkri, ósýnilegri
stjórn kennara sinna á bak við tjöld-
in. Fæstir áhorfenda munu gera sér
þess ljósa grein, hve geysilegt starf
hér hefir verið unnið til undirbún-
'ngs, áður en þeim Jóni litla og Gunnu
hefir verið breytt í málsmetandi leik-
ara, upplesara og söngvara, er kunnu
vel að koma fram fyrir áhorfendur og
flytja þar mál sitt með rögg og prúð-
mennsku. Margt skemmtiatriðanna er
og ávallt saman sett af mikilli smekk-
vísi og hugvitssemi; eiga þau vafa-
laust góðan þátt x því að vekja
ímyndunarafl barnanna og laða þau
til hugsunar um ýmis lífssannindi,
ekki síður en ævintýrin gömlu, með-
an þau voru sögð og á þau hlýtt með
óskiptum áhuga og athygli náttúru-
Darnsins, sem nútímamenningin hafði
ekki þegar offyllt og ofmettað auð-
sóttum og fyrirhafnarlausum gæðum
fyrir augu og eyru.
jg^Ð ÞESSU sinni veittu menn þó
sýningunum úr Völsungasögu sér-
staka athygli. — Það er sorgleg saga,
ef æskulýður vorra daga er að tapa
öllu skynbragði og áhuga á hinum
fagra og stórfenglega skóldskap, sem
víða er fólginn í fornritum vorum. Þá
er t. d. illa komið menningu „sögu-
þjóðarinnar", ef kvæði Gríms Thom-
vemdarhendi yfir börnunum,
svo að foreldrarnir geta verið
áhyggjulaus um þau þann tíma
dagsins, sem þeir eru störfum
hlaðnir.
En þegar kvöldið kemur með
hvíld og frið heimilisins, er
barnið aftur í móðurfaðmi og
föðurörmum. Að líkindum er
það þá miklu glaðara og ánægð-
ara heldur en ef það hefði „átt
sig sjálft“. Ólíkt mun það þægi-
legra fyrir þreytta móður að fá
barnið sitt hreint og glatt frá
dagheimili — heldur en ef til
vill grátandi og óhreint af göt-
unni, þar sem það er svo að
segja fyrir hunda og manna fót-
um.
Stofnun fullkomins dagheim-
ilis fyrir börn, þar sem þau
fengju líkamlega og andlega
umhirðu og umönnun og leik og
starf við sitt hæfi, er eitt af að-
kallandi nauðsynjamálum þessa
bæjar.
Framkvæmd þess ætti að
vera næsta skref í starfi þeirra
félaga, sem að nokkru eða öllu
leyti hafa helgað börnunum
starf sitt, og bærinn legði þá vit-
anlega til sinn bróðurpart.
Séu nokkrir möguleikar til
þess, að vísir slíks heimilis gæti
tekið til starfa á komandi sumri,
mun því verða mætt með fögn-
uði óg skilningi fjölda margra
foreldra.
X,
Barnaheimili.
eyrum þeirra hljóma erlend mál
og alls konar hávaði. Mikið af
sýningum þessum eru að efni til
lítt við barna hæfi og fara því
hugsunarlítið fyrir ofan garð og
neðan hjá þeim, en ná þó að
verka æsandi og truflandi, svo
að hugur þeirra verður hvarfl-
andi og stöðvast tæpléga við
neitt. Þessi sundurleitu og trufl-
andi áhrif verlca lamandi á
hugsun, námshæfileika og jafn-
vel siðgæðisþroska barnanna.
Fyrsta skilyrðið til vaxtar
hverri lífveru er það, að hún fái
að dafna í ró og næði, einkum
fyrst, meðan hún er veikbyggð-
ust. Þetta ættu allir að hafa
hugfast, sem koma nálægt
barnauppeldi. „Höndin, sem
ruggar vöggunni, stjórnar heim-
inum“ og framtíðin byggist á
uppeldi æskunnar. Þung ábyrgð
hvílir því á kynslóð nútímans
gagnvart þeirri næstu.
Sem betur fer er mörgum for-
eldrum það allvel ljóst, að
börnin eru fyrst og fremst gjöf
þeirra til lífsins og framtíðar-
innar.
Á síðustu árum hefir mjög
aukizt skilningur á gildi sveita-
lífsins fyrir börn. í stærri bæj-
unum hafa nú sterkir kraftar
margra félaga starfað að því að
koma sem allra flestum börnum
í sveit um 2—3 mánaða skeið
yfir sumarið. Auk þess eru víða
starfandi leikvellir og dagheim-
ili fyrir yngri börn.
í þessu efni er þó Akureyri
eftirbátur annarra stærri bæja,
því að hér hefir aldrei verið
starfrækt dagheimili barna.
Á því mun þó orðin brýr
þörf, ekki sízt nú, þar sem van
rækt börn þiggja nú uppeldi sitt
af erlendu hermönnunum að
nokkru leyti.
Auk þess er nú greiðara um
atvinnu en fyrr, og vilja margar
fátækar mæður, sem eðlilegt er,
reyna að afla heimili sínu tekna,
meðan aðstæður leyfa. Þær og
margar fleiri mæður, sem ekki
láta sér á sama standa um vel-
ferð barna sinna, mundu fagna
því að eiga kost á að koma börn-
um sínum á dagheimili undir
gott eftirlit og umhirðu, meðan
annir dagsins hindra þær sjálfar.
Það er hinn mesti misskiln-
ingur, sem mun þó vera ríkjandi
hjá ýmsum, að dagheimili barna
dragi uppeldið úr höndum for-
eldranna eða móðurinnar. Þvert
á móti styðja þau uppeldisstarf
foreldranna með því að halda