Dagur - 25.02.1943, Síða 1

Vikublaðið DAGUR
Ritstjórar: INGIMAR EVDAL,
JÓHANN FRÍMANN.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Sigurður Jóhannesson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg.
Sími 96.
Argangurinn kostar kr. 8,00.
Prentverk Odds Bjömssonar.
XXVI. árg.
Akureyri, fimmtudaginn 25. febrúar 1943
8. tbl.
STJORNARFRUMVARP UM RAÐ-
STAFANIR GEGN DÝRTlÐINNI
Rösklega 12% kauplækkun hjá bændum og launþeg-
um. Viðreisnarskattur á 6000 kr. og hærri skatt-
skyldar tekjur. Sérstakur skattur á eignaaukningu
félaga og einstaklinga á árunum 1940 og 1941. Und-
anþága varasjóðstillags félaga frá skatti felld niður
að ijokkru leyti.
BOKAFREGNIR
Kristján Einarsson frá Djúpa-
læk: Frá nyrztu ströndum. Ljóð.
Bókaútgáfa Pálma H. Jónssonar,
Akureyri 1943.
HÖFUNDUR ljóðakvers þessa er ung-
ur bóndi ættaður austan af Langanes-
ströndum. Hann kemst sjálfur svo að orði
um átthaga sína í fyrsta og einhverju
snotrasta kvæði bókarinnar, samnefndu
henni:
„Frá nyrztu ströndum landsins er líf
mitt runnið,
og ljóð minnar bernsku flest eru
helguð þeim."
Og það eru tvímælalaust smekklegustu
og einlægustu kvæðin í bókinni, sem af
þeirri rót eru runnin: tryggðinni til átt-
haganna og ástinni á lífi sveitafólkains í
önn hins daglega lífs, þegar:
„Bændurnir glaðir við fólkið tala
um verksins gang og um loftsins lit...“
í slíkum kvæðum kemst höfundurinn
stundum fallega og innilega að orði,
meðan hann enn lítur á vinnuna, starfið
í sveitinni, sem fagnaðarríka köllun, eðli-
legt og æskilegt hlutskipti ungum og
heilbrigðum manni, en ekki aðeins sem
böl og áþján, vonlaust og árangurslaust
strit. Meðan svo standa sakir er ennþá
karlmennska og innileiki í rómnum:
„Þótt bóndinn sjái, hvað biður hans,
— hvernig byggðanna hagur þrengist,
því fleiri, sem sveitinni flýja úr,
hann fastar jörð sinni tengist."
Og þetta er og vel sagt um hugarþel
bóndans:
„Á sérstæðan hátt er hjartað tengt
hestunum, kúnum, ánum."
En seinna breytist viðhorfið: Anægjan
yfir lffinu og starfinu í sveitinni snýst í
leiða og vol. Vinnan breytist í strit, kjark-
urinn dvín, og með honuin flýr raunar
öli andagiftin og smekkvísin, hvernig nú
sem á því kann að standa. Skáldið vill að
sönnu „reisa bú og rækja störf, og ráð út
úr vanda finna," en nú bregður svo und-
arlega og hjákátlega við, að:
„viðfangsefni mig vantar enn,
til að vinna á lífs míns sigra."(l)
Og síðar:
„ónumið bíður mín ekkert land.“(l)
Skáldið eygir nú engin sköpuð ráð í
þessum vanda, annað en að leita á náðir
ríkisins — samfélagið á að sjá hinum
unga manni fyrir þeim verkefnum, sem
hann finnur hvergi sjálfur:
„Ef ríkið gæfi mér* rótgóðan blett
að rækta, ég þættist betri."
Það kann að vera einhver brú í þessari
ályktun, en naumast eftir þeim fráleitu
forsendum, sem nefndar hafa verið, — og
skáldlegt er þetta ekki, hvað sem öðru
líður.
Prentvillur eru of margar í kverinu, en
þó ekki fleiri en gengur og gerist. En
málvillur, smekkleysur og bragvillur eru
þar þeim mun fleiri, og væri of langt
mál að tína það allt til hér, og engum
fróðlegt, nema þá helzt höfundi til at-
hugunar eftirleiðis. Rimsins vegna er
báran látin „hníga hægst", en ekki hæg-
ast; Anna gamla lítur (af sömu ástæðu!)
yfir sín lifðu ár, (hvi ekki liðnu ár.),
Haustið rænir höfundinn „hinztu tárun-
um, hvað þá meir“ (sicl), „urriði og
bleikja áar kljúfa straum" ó. s. frv. Þá
notar höf. orðið fjáður i merkingunni á-
fjáður, og er það fráleitt. — Þó eru
smekkleysurnar og hagyrðingsbragurinn
stórum verri: í ljóðrænu kvæði er t. d.
komizt svo að orði, að „svitinn draup af
sláttumannsins hárum“, og í öðru ljóði,
sem formsins vegna krefst hnitmiðaðs og
fágaðs orðavals, „labbar” fjallarefurinn
út úr blámóðu skáldskaparinsl En allra
hvimleiðastir eru þó textarnir, sem bera
það ótvírætt með sér, að þeir eru ortir
* Leturbr, hér.
Framh. i ?• aíOu-
JJÍKISSTJÓRNIN hefir lagt
fyrir Alþingi allmikinn laga-
bálk um ráðstafanir gegn dýrtíð-
inni og fjáröflun í þeim tilgangi.
Hefir frumvarpið vakið mikla
athygli, en ennþá er ekki vitað
með vissu um undirtektir þær,
er það mun fá hjá Alþingi. Blöð
Alþýðuflokksins og kommúnista
hafa tekið því fálega. Þær grein-
ar frumvarpsins, sem mesta at-
Iiygli vekja, eru þessar:
Greiðsla verðlagsuppbótar.
Samkv. frumvarpinu skal frá
byrjun næsta mánaðar eftir gild-
istöku þess aðeins greiða dýrtíð-
aruppbót, er nemur 80% af verð-
lagsuppbót samkvæmt fram-
færsluvísitölu á laun eða kaup
fyrir hvaða starf sem er, eða ann-
að, sem slík uppbót er greidd af
og eigi af hærri grunnlaunum
en um opinbera starfsmenn seg-
ir. Samkvæmt þessu mundi verð-
lagsuppbót.af vísitölu 162 verða
greidd með 132 stigum, eða með
12% kauplækkun.
Verðlækkun landbúnaðarafurða.
En um leið og greiðsla kaups
hefst, samkvæmt þessum ákvæð-
um, lækkar verð landbúnaðaraf-
urða um 10% frá því sem það
var 31. des. 1942, og er gert ráð
fyrir, samkvæmt útreikningi, sem
ríkisstjórnin hefir látið gera, að
þetta svari til rösklega 12%
kauplækkunar hjá bændum, með
því að vinnulaun séu um 80%
af framleiðslukostnaði þeirra.
Fjárskaði af völdum snjó-
flóðs í Öxnadal
HÐFARANÓTT s.l. miðviku-
dags hljóp snjóflóð úr svo-
nefndri Skjaldastaðahlíð, ofan
við Skjaldastaði í Öxnadal. Fór
flóðið á fjárhús bóndansþar,Jóns
Jónssonar, braut þau all verulega
og drap 25 ær af um 50, sem í
húsunum voru. Hey, sem geymt
var i áfastri tóft, eyðilagðist að
mestu leyti. Hefir Jón bóndi á
Skjaldastöðum orðið fyrir mjög
tilfinnanlegu tjóni af völdum
þessa aiburðar.
Þessi 10% verðlækkun á land-
búnaðarafurðum er því skerðing
á tekjum bænda til jafns við
kauplækkun launþega, en að
auki skal lækka verð landbúnað-
arafurða með framlagi úr ríkis-
sjóði. Er svo ákveðið í frumvarp-
inu, að um leið og verðlækkun-
in, sem hér að pfan getur,*kemur
til framkvæmda, sjái ríkisstjórn-
in um, að verð dilkakjöts færist
niður í kr. 4.50 kg. í smásölu og
mjólkurverð í Reykjavík í kr.
1.30 ltr.
Þá er gert ráð fyrir, að kosin
verði 5 manna nefnd, sem h'eiti
kauplagsnefnd landbúnaðarins.
Kjósi Alþingi 4, en ríkisstj.
skipi þann 5. og sé hann formað-
ur. Nefndin á að semja verðlags-
skrá yfir framfærslu- og fram-
leiðslukostnað landbúnaðarins
og reikna vísitölu á þeim grund-
velli og skal síðan fara eftir
henni við ákvörðun verðs land-
búnaðarafurða á innlendum
markaði.
Viðreisnarskattur.
Þá skal innheimta sérstakan
skatt af tekjum ársins 1942, er
nefnist viðreisnarskattur. Skal
reikna hann af skattskyldum
tekjum (samkv. síðustu skatta-
lögunij, samkvæmt eftirfarandi
regíum:
Af skattskyldum tekjum, sem
ekki ná 6000 kr. greiðist enginn
viðreisnarskattur.
Af 6000—9000 kr. tekjum
greiðist 130 kr. af 6 þús. og 5%'
af afg.
Af 9—11 þús. kr. tekjum greið-
ist 280 kr. af 9 þús. og 6% af afg.
Af 11—13 þús. kr. tekjum
greiðist 400 kr. af 11 þús. og 7%
af afg.
Af 13—15 þús. kr. tekjum
greiðist 540 kr. af 13 þús. og 8%
af afg.
Af 15—17 þús. kr. tekjum
greiðist 700 kr. af 15 þús. og 9%
af afg.
Af 17—25 þús. kr. tekjum
greiðist 880 kr. af 17 þús. og
TO0?, nf pf'r.
Af 25—30 þús. kr. tekjum
greiðist 1680 kr. af 25 þús. og
15% af afg.
(Framhald í\ 4. siðg).
Maður verður úti á
Árskógsströnd
þAÐ slys varð á Árskógsströnd
s.l. sunnudagskvöld, að Krist-
án Marinó Sölvason, frá Litla-
Árskógssandi, varð úti skammt
neðan við þjóðveginn þar.
Fannst hann örendur síðla næt-
ur.
Tildrög þessa atburðar eru
aau, að Marinó hafði verið í
heimsókn í Vallholti, þar búa
bræður hans tveir, en Vallholt
er skammt ofan við þjóðveginn.
Um kl. 8.30 lagði hann af stað
heimleiðis. Sími er ekki í Vall-
holti og vissi heimilisfólk manns-
ins því ekki gjörla um ferðir
hans, undraðist síður um hann
þótt heimkoma hans drægist, þar
sem hann var í heimsókn hjá
bræðrum sínum.
Um kl. 1 var hafin leit að
Marinó og fannst hann undir
morgun, örendur, skammt neðan
við veginn. Þess sáust merki, að
hann hefði dottið þar skammt
frá, og hlotið dálítinn áverka á
höfði. Nánar er ekki vitað um
tildrög slyssins. Veður vár hvasst
af vestri, með hríðarbyljum, en
þó var ratljóst. Marinó heitinn
var rúml. hálf-fertugur að aldri,
kvæntur og átti 3 börn í æsku.
Hann var vel látinn röskleika-
maður. Hann var fóstursonur
Sigurvins Edilonssonar, útgerð-
armanns á Litla-Árskógssandi.
JJITIÐ „Dagur 25 ára“ verð-
ur fullprentað í næstu
viku og verður sent áskrifend-
um fimmtudaginn 4. marz n.
k. Reglulegt blað kemur ekki
út aftúr fyrr en 11. marz.
Lesendur! Nú er tækifæri
til að gera ódýr kaup! Gerizt
áskrifendur að „Degi“ nú þeg-
ar, þá fáið þér heilan árgang
og afmælisblaðið að auki fyrir
8 krónur. Gerið ritstj. eða af-
greiðslunni aðvart.
r
Látinn Islendingur
erlendis
þANN 20. þ. m. lézt að heimili
sínu í New York Ragnar P.
Ólafsson, verzlunarmaður, sonur
Péturs A. Ólafssonar, kaupmanns
hér í bæ. Ragnar heitinn var
rösklega hálf-fimmtugur að
aldri. Hann hafði dvalið lang-
vistum erlendis, þar á meðal 20
ár í Bandaríkjunum. Hann var
giftur Selmu Grönvold, ættaðri
héðan úr bænum.
HÖRMULEGAR SLYSFARIR
36 Vestfirðingar hafa farizt að undan-
förnu, með vélskipunum „Þormóði66 frá
Bíldudal og „Draupni“ frá Súðavík. Þar
af 9 konur og 7 ára barn.
QVEÐUR MIKIL hafa geisað hér við land að undanförnu. Hafa
af þeirra völdum orðið hinar hörmulegustu slysfarir, heilar fjöl-
kyldur hafa farizt og tvö vestfirzk kauptún misst marga af forráða-
inönnum sínum.
Vélskipið ÞORMÓÐUR frá Bíldudal lagði af stað til Reykjavík-
ur fyrra þriðjudag. Með skipinu voru 24 farþegar og 7 skipsmenn.
Aðfaranótt fimmtudagsins mun skipið hafa farizt; neyðarskeyti
barst frá því á miðvikudagskvöld, en hjálp varð ekki við komið
vegna óveðurs. Á fimmtudaginn fannst rekald úr skipinu og lík
eins farþega út af Garðskaga. Þessir fórust með skipinu:
Skipsmenn: Gísli Guðmundsson, skipstjóri, Bárður Bjamason, stýrimaður,
Lárus Ágústsson, vélstjóri, Jóhann Kr. Guðmundsson, 2. vélstjóri, Gunnlaugur
Jóhannsson, matsveinn, Bjami Pétursson, háseti, og Ólafur Ögmuudsson,
háseti, allir frá Bildudal.
Farþcgar: Séra Þorsteinn Kristjánsson, Sauðlauksdal, séra Jón Jakobsson,
Bíldudal, Loftur Jónsson, kaupfélagsstjóri, s. st., Ágúst Sigurðsson, verzlunar-
stjóri, s. st., Jakobína Pálsdóttir, kona hans, Þorvaldur Friðfinnsson, verk-
smiðjustjóri, Þorkell Jónsson, verzlunarstjóri, Sigríður Eyjólfsdóttir, kona
hans, Bjarni sonur þeirra hjóna, 7 ára gamall, Bjarai Pétursson, s. st., Karl
Eiríksson, sjómaður, s. st., Áslaug Jensdóttir, s. st., Gísli Kristjánsson, bílstjóri,
s. st., Óskar Jónsson, verkamaður. s. st.. Kristján Guðmundsson, sjómaður, s.st.,
Jón Þ. Jónsson, s. st., Indíana Jónsdóttir, s. sL, Fjóla Ásgeirsdóttir, s. st.,
Salóme Kristjánsdóttir, s. st., Guðbjörg Elíasdóttir, Dalahreppi, Barðaströnd,
Benedikta Jensdóttir, s. st., Þórður Þorsteinsson, skipstjóri, Patreksfirði, Guð-
mundur Pétursson, Súluvöllum, Húnaþingi.
Vélbáturinn „Draupnir" frá Súðavík fórst í fiskiróðri í fyrri viku. Mcð
honum voru 5 vaskir sjómcnn frá Súðavík.