Dagur - 23.03.1944, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 23. marz 1944
DAQUR
3
Jónas Jónsson:
ER SAMSTARF HÆTTULEGT FYRIR FLOKKANA?
Menn áfella þingið fyrir að geta ekki myndað stjórn með ábyrg-
um meirihluta. Þessar ásakanir eru að verulegu leyti byggðar
á misskilningi. Sundrungin í þjóðlífinu stafar frá dýrtíðinni og
áhuga manna að klófesta sem allra nrest af hinum fjallháu pen-
ingaupphæðum, sem tjaldað er með í viðskiptareikningum.
F.in meginástæða til þess, að borgaralegu flokkarnir á Alþingi
vinna ekki saman er sú trú, seni nrjög hefir verið breidd út í ýnrs-
um stjórnnrálablöðum, að flokkur skaðist á samstarfi um land-
stjórnarmál. Grunnfærir og eigingjarnir menn, senr fást við -póli-
tík, vilja þá ekki fórna hagsmunum flokkanna, þó að heill lands-
ins sé í veði.
Nú vil ég gera stutt yfirlit um reynslu Framsóknarnranna í
þessu efni, og er litið yfir langan veg. Enginn flokkur á ísjandi
hefir gert jafnnrörg bandalög unr landstjórn eins og. Framsóknar-
nrenn. Reynsla þess flokks sker úr meira í því efni, heldur en ó-
rökstuddir dónrar manna, sem ekki hafa konrið nærri ábyrgu sam-
starfi lýðræðisflokka.
Framsóknarflokkurinn gekk inn í þjóðstjórn Jóns Magirússonar
unr áranrótin 1916—17, nreð tveinr keppinautum, Mbl.liðinu, senr
var þá hið sama og nú, og þversum-nrönnum, B. Kr. og Sig. Egg-
erz. Þetta bandalag stóð, undir erfiðum kringumstæðum, þar til
á útmánuðum 1920. Áður er sagt, lrve nrikið var áunnið fyrir
landið á þessunr árum. Mótleikendur Sigurðar Jónssonar í stjórn-
inni, Jón Magnússon og Björn Kristjánsson, voru þaulreyndir
stjórnmálamenn, mjög kænir í skiptum og fullkomlega andvígir
stefnu Framsóknarmanna. Niðurstaðan varð samt sú í kosning-
unum 1919, að Framsóknarflokkurinn jók fylgi sitt stórlega og
vann mörg kjördænri. Tíminn var bæði stjórnarblað og hugsjóna-
blað. Það efldist, engu síður en flokkurinn.
Næsta bandalag Framsóknarnranna var við Sigurð Eggerz og
menn hans og stóð frá 1922—24. Ekki bar á að þessi samvinna
væri óhentug fyrir flokksstarfið, því að kosningarnar 1923 urðu
til mikillar eflingar fyrir flokkinn.
Þriðja bandalagið var milli Framsóknarmanna og Alþýðu-
flokksins um stjóm landsins og stóð frá 1927—31. Að því kjörtíma-
bili loknu vann flokkurinn vorið 1931 sinn mesta kosningasigur.
Sama er að segja af landkjörinu. Árið 1926 fékk listi Framsóknar-
manna um 3000 atkvæði, en 4 árum síðar 8000 atkvæði. Ekki var
þessi reynsla sönnun þess, að flokkur hljóti að tapa, fyrir samstarf
við annan flokk um ríkisstjórnarmál.
Á árunum 1932—34 voru Framsóknarmenn sviknir í tryggðum
af Ásgeir Ásgeirssyni til að gefast upp í kjördæmamálinu og inn-
leiða uppbótarsæti. Bandalag Ásgeirs var gert að óvilja allra beztu
manna flokksins, innan þings og utan, og í þeim tilgangi einum,
að fullnægja persónulegri hégómagimi. Kosningarnar 1933 urðu
stórfelldur ósigur fyrir Framsóknarflokkinn. Hann missti mörg
þingsæti og mikla tiltrú fyrir misnotkun leiðtoganna á valdi
þeirra yfir flokksmálunum.
Enn varð til nýtt bandalag milli Framsóknarmanna og Alþýðu-
flokksins og stóð frá 1934—37. Sáttmálinn um málefni og stjórnar-
myndun var ekki aðeins gerður af þingflokki og miðstjórn Fram-
sóknarmanna, heldur líka samþykktur í kyrrjrey af öllurn þorra
samvinnumanna í landinu, enda barizt um málefni þeirra. Við
kosningar 1937 varð raunin hin sama og fyrr. Framsóknarmenn
höfðu starfað með öðrum flokki, en ekki blandað við hann blóði.
Sízt af öllu höfðu tapazt atkvæði á vegum flokksins. Málefni kaup-
félaganna höfðu verið gott veganesti.
Uppgangur kommúnista dró úr fylgi Alþýðuflokksins þannig,
að hann varð, srnátt og smátt of veikur til að vera landstjómar-
flokkur með Framsóknarmönnum einum. En nokkrum rnánuð-
um áður en stríðið skall á 1939, var mynduð þjóðstjóm þriggja
flokka. Hún stóð í nálega þrjú ár. Að þeim tíma liðnurn fóru
fram kosningar vorið 1942. Nú mætti ætla, að Frainsóknarmenn
hefðu misst fylgi til Sjálfstæðismanna. En nú fór alveg eins og
þegar þjóðstjórn Jóns Magnússonar hafðl kosningar 1919. í það
skipti jók Framsóknarflokkurinn fylgi sitt. Eins fór 1942. Niður-
staða vorkosninganna það ár var mjög góð fyrir Framsóknarflokk-
inn, að því er snertir aukna kjósendatölu, þó að málefni þau, sem
þá var barizt um, væru til skaða landinu og bæjaflokkunum til
vansæmdar.
Sama er reynslan í bæjarmálunum. Á Húsavík hafa Framsókn-
armenn og Sjálfstæðismenn borgaralega samstjórn í málefnum
kauptúnsins. Kommúnistum stóð eitt sinn til boða að taka við
stjórn Húsavíkur með krötum. En þeir gáfust upp fyrirfram.
Vissu, að kauptúnið yrði fljótlega greiðslujirota. í vandræðum
sínum kusu kommúnistar á Húsavík miðstjórnarmann Framsókn-
armanna í Suður-Þingeyjarsýslu til aðalforustu um mál Húsavík-
ur. í næsta skipti á eftir voru Þórhallur Sigtryggsson kaupfélags-
stjóri og Einar Guðjohnsen kaupmaður saman á sigursælum lista
við kosningar um málefni kauptúnsins. Allir, sem þekkja Þórhall
kaupfélagsstjóra, vita, að hann er sívinnandi fyrir kaupfélagið
myrkranna á milli og sinnir ekki aukastörfum, nema honum þyki
hagur kaupfélagsins liggja við. Samstaiff kaupfélagsstjórans og
kaupmannsins á Húsavík er borgaralegs eðlis. Að þeim standa
tveir fastmótaðir flokkar. Ekkert nerna hin sameiginlega þörf að
vernda skipulegt og siðmenntað þjóðfélag, myndi hafa gert kaup-
mannasinna og kaupfélagsmenn að samherjum um stundarsakir
móti eyðileggingarstarfsemi kommúnista.
Á Akureyri er óumsamið starfsbandalag milli kaupfélágsmanna
og kaupmannasinna. Nóg var þar af gömlurn og nýjum áreksturs-
efnum. En línan sem skilur borgarana frá byltingunni er dýpri
heldur en línan milli kaupmanna og kaupfélaga. Enginn, sem
þekkir til á Akureyri, lætur sér koma til hugar, að Framsóknar-
menn gætu stýrt bænum jafn vel með kommúnistum, eins og Jreir
hafa gert nreð Sjálfstæðismönnum. Ástæðan er auðsæ. í borgara-
flokkum er mikið af dugandi mönnum, sem kunna að starfa að
framleiðslu, verzlun og iðnaði,- án Jress að vera sviftir forræði
eigna sinna og og starfa af sendimönnum úr fjarlægu landi.
Alþingiskosningarnar á Akureyri 1942, bæði uhi vorið og
liaustið, sýndu að Framsóknarflokkurinn í bænuin var í örum
vexti, þrátt fyrir það, að hann var ár eftir ár fastur stjórnarflokk-
ur í bænum, og Jrað með sínum umfangsmiklu andstæðingum,
Sjálfstæðismönnum.
Reynsla aldarfjórðungs sýnir, að Eramsóknarflokkurinn hefir
getað unnið að stjórn landsins, bæja og kauptúna, með keppinaut-
um úr hinum borgaralegu flokkum, hrundið í framkvæmd merk-
um áhugamálum, og sarnt eflzt að tiltrú og trausti kjósenda. Eina
undantekningin er bandalag Ásgeirs Ásgeirssonar við Mbl.menn
1932—34 um að bregðast áhugamálum og stefnu flokkáhianna í
kjördæmamálinu, enda lögðu leiðtogar samvmnufélaganna van-
blessun sína yfir allt það háttalag. Nokkuð svipað má segja um
viðleitni nokkurra Framsóknarmanna eftir síðustu kosningar að
efna til ríkisstjórnar með kommúnistum. Leiðtogar samvinnu-
manna réðu frá að eiga slík kynni við byltingarflokkinn, og hefir
einn af kaupfélagsstjórunum sagt álit sitt um það efni alveg ný-
verið.
Saga Framsóknarflokksins sýnir, að hann dafnar vel í banda-
laginu við borgaralega flokka, hvort heldur um er að ræða Al-
þýðuflokkinn eða Sjálfstæðismenn, ef til samstarfsins er stofnað
á þjóðnýtum grundvelli, og fylgi samvinnuleiðtoganna í landinu
tryggt, að því er snertir samkomulag og framkvæmdir.
Reynslan sýnir, að borgaralegu flokkarnir geta alltaf unnið
saman, ef sérhagsmunir einstakra manna hindra ekki réttmætar
aðgerðir. Öll þjóðnýt mál, sem Alþingi lýkur í stjórnartíð Björns
Þórðarsonar, eru framkvæmd fyrir samstarf manna úr gömlu þjóð-
stjórnarflokkunum. Skilnaðarmálið var að komast í hættu fyrir
innbyrðis keppni verkamannaflokkanna, þegar „tvennir fjórtán“
komu til skjalanna og réttu málið við. Framtíð íslands veltur á
næstu árum á því, að íslandi verði stjórnað ekki verr en Húsavík
og Akureyri.
r
| NOKKUR PÖR AF
KARLMANN&- OG UNGLINGA-
GÚMMlSTlGVELUM og bússum
verða seld félagsmönnum mánudaginn 3. apríl næstk.
Deildin verður opnuð kl. 12 á hádegi.
KAUPFELAG EYFIRDINGA
SKÓDEILD .

jDANSLEIKUR
P Framsóknarfélag Akureyrar hefir dansleik í Samkomu-
• húsi bæjarins n. k. laugardagskvöld, kl. 10.30.
" Hljómsveit Óskars Ósbergs leikur.
SKEMMTINEFNDIN.
MINNINGARORÐ
Hinn 27. jan. sl. andaðist að
heimili sínu Höskuldur Magn-
ússon bóndi í Skriðu í Hörerár-
o
dal. Hann var fæddur þann 8.
okt. árið 1906 og Jrví aðeins rúm-
lega 37 ára er hann andaðist.
Höskuldur sál. var sonur hjón-
anna Friðbjargar Jónsdóttur frá
Skriðu í Hörgárdal og Magnúsar
Friðbjarnarsonar frá Hátúni,
Gíslasonar. Ólst hann upp hjá
foreldrum sínum í Hátúni í
Skriðuhreppi. Ungur fór hann í
Menntaskóla Akureyrar og lauk
þaðan gagnfræðaprófi með góðri
einkunn. Að námi loknu lrvarf
hann heim til loreldra sinna og'
vann að búskapnum með þeirn.
Var hairn hinn áhugasamasti um
allt er að búskap laut, enda var
honum í blóð borin óbilandi trú
á gildi og menningarhlutverk
íslenzkrar bændastéttar, sem
hann unni af heilum huo.
o
Hneigðist hugtlr hans Jrví til
stærri verkefna en ábúðarjörð
foreldra hans gat í té látið.
Keypti hann þá hið forna höfuð-
ból, Skriðu í Hörgárdal', og
flutti með foreldrum sínum
þangað. Kvæntist hann um það
leyti eftirlifandi konu sinni,
Björgu Steindórsdóttur lrá Þrast-
arhóli og eignuðust þau einn
son.
Höskuldur sál. átti þá hug-
sjón, að láta alls staðar eitthvað
gott af sér leiða. Gáfur lians
voru prýðilegar og öll framkoma
hans bar skýran vott um drengi-
legan og prúðan hugsunarhátt.
Vilji hans til framkvæmda var
einlægur og ákveðinn, en heils-
an hamlaði honum, að fylgja
eftir starfslöngun hans og ósk-
um til urnbóta. Varð hann því
að sjá vonir sínar í þeim efnum
tef jast. En allt slíkt bar hann
með þreki og frábærri stillingu,
og hittist ætíð glaður og reifur,
hlýr og ástúðlegur í viðmóti
við hvern, sem var. Hann skildi,
að vonbrigði eru svo oft föru-
nautur íífsins. En hann hóf sál
sína yfir þær veilur, er þau oft
skilja eftir í skapgerð manna, og
tók því, sem að höndum bar,
með karlmannlegri festu og
þrótugri stillingu.
Af þessum og fleiri ágætum
eiginleikum, var Höskuldur sál.
virtur af öllum, sem hann
þekktu. Hygg eg að allir, senr
honum kynntust, eigi um hann
minningar, sem góðan dreng, er
í engu vildi vamm sitt vita, en
skipaði sér Jrar í fylkingu, sem
hófsemi, drenglyndi og velvild
mætti vera ráðandi.
En þótt sjúkdómurinn hindr-
aði liann í framkvæmdum Jregar
í byrjun starfsára hans, og varn-
aði honum ætíð síðan að beita
orku sinni svo, sem hann vildi,
var hann samt gæfumaður. For-
eldrar lians, sem nú hafa, hnigin
að aldri, orðið að sjá honum á
bak, eru valinkunn sæmdarhjón.
Og Hösku'ldur naut ástríkis
þeirra og umönnun til hinnstu
stundar, og var þeim hinn ástúð-
legasti sonur. Hann eignaðist
einnig ágæta konu, sem með frá-
bærri alúð og umhyggju hlúði,
ekki einungis að honum sjálfum
í sjúkleik hans, heldur og að
öllu því, sem hann mat og unni.
(Frarahald á 6, síðu).