Dagur - 27.04.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
DAGUR
Rltstjóm: Ingimar EydaL
Jóhann Frimann.
Hcrutur Snarrason.
AígreiíSslu og innheimtu anncœt:
SigurSur Jóhannesson.
Skrilstoía við Kaupvangstorg. — Sími 96.
% ■ —
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Argangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Bjömssonar.
Allir eitt.
ýMIS SÓLARMERKI benda til þess, að árið
1944 muni verða eitt hið merkasta og
minnisstæðasta ár mannkynssögunnar, enda
hníga ýmsir fornir spádómar mjög í þá átt. En
þótt svo kunni að fara, að endanlegt uppger
milli siðmenningar og villimennsku frestist enn
um stund, er hitt víst, að dómi hinnar íslenzku
þjóðar yfir sjálfri sér, framtíð sinni og orðstír
úti um heiminn verður ekki frestað. Á þessu
herrans ári fæst úr því skorið til fulls, hversu
einhuga vér fögnum því að heimta aftur fornt
frelsi vort og full landsréttindi í hendur erlendr-
ar þjóðar, — hversu samtaka vér verðum um
stofnun nýs, óháðs lýðveldis á íslandi.
pYRSTU ATKVÆÐIN, sem skera munú úr
um þetta, eru þegar fallin. Og að vörmu
spori að kalla verður þjóðin öll kvödd til þess
að gegna þeirri þegnskyldu sinni að láta í ljós
með atkvæði hvers einasta borgara, hvort hún
er samþykk lýðveldisstofnuninni og skilnaðin-
um við Dani. Til allrar hamingju tókst á síð-
ustu stundu að miðla svo málum milli stjórn-
málaflokkanna í landinu og hinna ólíku sjónar-
miða gagnvart því, hvernig þessi vandi skyldi
leystur, að þjóðmálamennirnir og öll landsmála-
blöð — a. m. k. öll þau, sem nokkurt minnsta
mark er á tekið — hafa látið allar ýfingar og
ágreining um þetta mál niður falla. Það væri og
þjóðarsmán, ef atkvæðagreiðsla sú, sem nú er
hafin, leiddi í ljós tómlæti eða ágreining þessar-
ar litlu þjóðar, er hún stendur nú loks við loka-
takmark aldalangrar sjálfstæðisbaráttu sinnar.
Það slys má ekki henda einn einasta íslending,
að hann bregðist þegnskyldu sinni, þegar þjóð
hans liggur allra mest á að vitna á sem allra
glæsilegastan og ótvíræðastan hátt um vilja
sinn og einhug í þessu örlagaríka máli.
gVO ER HAMINGJUNNI fyrir að þakka, að
allar líkur benda til þess, að oss íslending-
um auðnist að leiða sjálfstæðisbaráttu vora til
svo mildilegra og giftusamlegra lykta, að það
verði hvorki, að vér þurfum að slíta síðustu
stjórnarfarstengslin, er binda oss við erlendar
þjóðir, með haturs- eða óvildarhug í garð nokk-
urs annars ríkis, né heldur, að aðrar þjóðir þurfi
að bera þykkju til vor út af þeim málalokum.
Hið nýja, íslenzka lýðveldi mun óska eftir frið-
samlegum skiptum og nánu samstarfi við allar
aðrar' lýðræðisþjóðir heims á grundvelli fulls
jafnréttis og bróðemis. Ekki mun heldur af
veita, því að óneitanlega eru ýmsar ískyggilegar
og tvíræðar blikur á lofti yfir vöggu þess. En við
það skal hér ekki dvalið að sinni. Sá einhugur,
sem hér verður að ríkja um lausn sjálfstæðis-
málsins sjálfs, mætti gjarnan og verða oss leið-
arljós við lausn annarra stórmála og í hverjum
vanda, sem bíður hins nýstofnaða lýðveldis í
framtíðinni.
JSLENZKI SKÁLDSPEKINGURINN Einar
Benediktsson sagði einhverju sinni um hinn
volduga nágranna vorn i suðaustrinu:
„Þegar býður þjóðarsómi,
þá á Bretland eina sál“.
Sá eiginleiki hefir, vissulega framar öðru
HVAR TAKA ÞEIR LAND NÆST?
Allir búast nú við, að innrás Bandamanna á meginland Evrópu hefjist þá og
þegar. Tilkynnt hefir verið, að innrásarherinn ráði yfir 80.000 innrásarbát-
um. Myndin sýnir slíka báta við sendna strönd.
„Steinninn, sem verkamennimir
brottköstuðu. . . . “
pRÁ BLAUTU BARNSBEINI hefir
okkur verið kennt, að hér á Is-
landi séu raunar aðeins tveir undir-
stöðu-atvinnuvegir, sem allt annað at-
vinnu- og menningarlíf í landinu
byggist á: landbúnaður og sjávarút-
vegur. Langt fram eftir öldum voru
þetta raunar einu atvinnuvegirnir,
sem íslendingar stunduðu og þjóðin
hafði framfæri sitt af. Samfara — og
sem skilyrði fyrir — aukinni félags-
legri þróun og menningu hefir svo á
síðustu tímum — síðustu áratugum
að kalla — ný og fullkomnari verka-
skipting komið til skjalanna, nýir og
þýðingarmiklir atvinnuvegir, svo sem
iðnaður og verzlun, hafa risið é legg
og látið æ meira til sín taka, er stund-
ir liðu fram. En þrátt fyrir þetta er
þó jafnan talið, að hinir fornu aðal-
atvinnuvegir landsmanna, sjávarút-
vegurinn og landbúnaðurinn, séu þó
enn grundvöllurinn undir allri fram-
leiðslu — öllu mannlegu lífi í land-
inu. Og erfitt mun enn að benda á
með hvaða hætti aðrar stéttir manna
ættu að bjargast af, ef sjómenn legðu
öllum skipum sínum í naust og bænd-
ur hættu að framleiða kjöt, ull, mjólk,
smjör, rjóma og aðrar landbúnaðar-
vörur — og það þótt ekki væri nema
um fárra daga eða vikna „verkfall"
að ræða.
„Ótrúlega mikill auður“. -
P*N VERA MÁ, að þessi gamla
kenning sé aðeins ómerkileg
„auðvaldslýgi", þegar öll kurl hinna
„nýju félagsvísirida" koma til grafar.
Það getur því verið furðu fróðlegt að
leggja við eyrun, þegar helztu andans
menn hinnar „rauðu“ félagsmálaskoð-
unar taka til máls og hyggjast leiða
okkur í allan sannleika um gildi og
þjóðhagslega þýðingu hinna fornu að-
alatvinnuvega okkar. Nú vill svo vel
til, að sjálfur æðsti prestur íslenzkra
kommúnista, Halldór Kiljan Laxness,
hefir alveg nýskeð ritað alllanga hug-
vekju um þetta efni í blað sitt „Þjóð-
viljann“ í Rvík, og hefir „Verkamann-
inum“ hér að vonum þótt svo mikið
til greinarinnar koma, að hanrr ver s.
.1 laugardag bróðurpartinum af sínu
takmarkaða rúmi til þess að endur-
prenta hana óstytta, svo að boðskap-
ur skáldsins fari ekki algerlega fram-
hjá lesendum blaðsins hér á Akur-
eyri heldur. — Grein H. K. L. nefnist
„Þjóðlýgi" og fjallar um þann mikla
misskilning og rangfærslu, að við fs-
lendingar séum fátæk þjóð. Sannleik-
urinn sé raunar sá, að við höfum allt-
skapað hið brezka heimsveldi
og varðveitt það í hverri raun.
Hið nýja lýðveldi vort verður
einnig að eiga „eina sál“ á hverri
hættu- og reynslustund fram-
tíðarinnar. Þá mun því vel farn-
ast.
af verið vellauðug þjóð, jafnvel á hin-
um verstu neyðartímum miðaldanna,
sem svo hafa verið kallaðir. íslend-
ingar hafa „frá upphafi vega staðið
undir ótrúlega miklum auði,“ stendur
þar orðrétt tilfært. „Hvergi á byggðu
bóli moka jafnfáar hræður saman
jafnmiklu fé“ o. s. frv. o. s. frv.
Það ætti að leggja íslenzka bænd-
ur inn á spítala, í stað þess að
láta þá „stunda sveitabúskap sér
til skemmtunar“, segir skáldið.
P*N GALLINN er aðeins sá, að við
höfum alltaf farið afarilla með
þennan „ótrúlega auð“, segir H. K. L.
Og ekki sízt nú, þegar hann er allra
mestur, er honum sóað í fullu ráð-
leysi og óhófi. Og nú skulum við
heyra hver verstu afglöpin eru í þess-
um efnum, að dómi þessa ágæta læri-
föður kommúnistanna. Orðrétt stend-
ur þar:
„Við leggjum vegi, brýr, síma
og kostum byggingar og land-
búnaðarstarfsemi á afskekkt-
um, óbyggilegum stöðum, þar
sem fáeinar sálir stunda sveita-
búskap sér til skemtunar, án
þess að starfsemi þeirra hafi
nokkurt þjóðhagslegt gildi
eins og hún er rekin.*)
I þessa skemmtistarfsemi köst-
um við sum árin tugmiljónum
króna án þess að liugsa okkur
um, — auðvitað alltaf með því
sama gamla viðlagi: við ís-
lendingar erum fátæk þjóð.
Við kostum gufuskipaþjón-
ustu meðfram strjálbýlli
strandlengju, sem er svo dýr,
að frá þjóðhagslegu sjónar-
miði mundi borga sig betur
fyrir ríkið að kosta íbúa sumra
þessara staða á spítala og láta
mata þá þar árið um kring,
lieldur en kasta fé og orku í
að flytja þeim nauðsynjar.
Slíka handarbakavinnu í
rekstri þjóðarbúskapar er
ekki hægt að kosta nema með
óheyrilegum auði.“ (Leturbr.
hér).
Rökvísin óskeikul og samræmið
gulls ígildi!
^IÐ SKULUM nú draga saman í
eitt höfuðlærdómana af þessari
stórmerkilegu grein, sem kommún-
istablöðin keppast við að prenta og
endurnýja í ótal útgáfum: Jafnvel á
*) Það er munur eða starfsemi at-
vinnuleysingjanna í stærstu bæjunum
við sjávarsíðuna!
(Framhald á 8. síðu).
Fimmtudagur 27. apríl 1944
VIÐTAL VIÐ JÓN RÖGNVALDSSON
garðyrkjumann.
„Þykir yður eg ekki vera nokkuð snemma á
ferð til þess að spyrja frétta af vorsáningum?11
spyr eg Jón Rögnvaldsson garðyrkjumann, er eg
gekk við hjá honum á dögunum.
„Nei, það er nú öðru nær,“ segir Jón, „ekki
er ráð, nema í tíma sé tekið, og það veitir víst
ekki af að fara að hefjast handa, ef einhver
árangur á að fást.“
„Hvað getið þér nú sagt mér um sáningu
sumarblóma, svona yfirleitt?“
„Um hana mætti nú margt segja, en það er
nú bezt að byrja á byrjuninni. Sá, sem ætlar að
ala upp sumarblóm, en það finnst mér sjálfsagt
að sem allra flestir geri, þarf að byrja á því að
fá sér grunna kassa. Gott er að hafa svo sem 1
cm. borð á kassann. Sumarblómafræinu er nú
sáð í kassann, og er ekki nauðsynlegt að hafa
mikla nákvæmni við þá sáningu. Þá er sett gler
ofan á kassann, og gott er að hafa pappírsblað
ofan á glerinu fyrst í stað. Strax og fer að koma
upp er blaðið tekið ofan af og þess þá gætt að
hafa kassann í sem beztri birtu og góðum yl, þó
ekki of miklum hita. Þegar plönturnar eru orðn-
ar það stórar, að komin eru 4—6 blöð á þær, er
umplantað. Það gerist á þann hátt, að plönturn-
ar eru teknar upp úr moldinni með varúð, og
þeim plantað niður aftur með ca. 3 cm. bili á
milli.“
„Viljið þér ekki gera svo vel að nefna mér
einhverjar tegundir, sem þér teljið bezt að koma
til hér.“
„Ein þeirra tegunda, sem bezt er að sá inni,
er stjúpurnar. Það er að vísu nokkuð seint að
sá þeim nú, en þó ættu þær að geta blómstrað í
júlí, ef þeim væri sáð strax. Levkoj, morgunfrú
og nemensía eru einnig góðar viðfangs, en aðal-
atriðið er að koma þeim vel til inni.
Aftur á móti er bezt að sá valmúa, nemophol-
ia og blönduðu sumarblómafræi beint í garðinn
um miðjan maí. Sama er að segja um iberishör
(ein) og strandlevkoj, þetta eru harðgerðar teg-
undir og blómstra í öllu meðal árferði.“
„Þakka yður nú kærlega fyrir þetta, en hvað
er svo að segja um grænmetið?“
„Það mun vera nokkuð hæfilegur tími að
fara að sá grænmetisfræinu nú.
Annars vil eg taka það fram, að eg tel, í flest-
um tilfellum, heppilegt fyrir fólk að kaupa hvít-
káls-, blómkáls- og rauðrófuplöntur í garðyrkju-
stöð.
Af grænmetisfræinu er bezt að sá grænkáli
og spínati inni í kassa og nota þá sömu reglur
og við sumarblómasáninguna. Aftur á móti á
að sá salati, hreðkum og gulrótum úti. Sérstak-
lega vil eg minna á, að sá gulrótunum beint í
garðinn, því að þær þola illa umplöntun, en
þeim má sá, þó að frost sé ekki alveg komið úr
jörðu. Gott er að láta gulrótarfræið liggja a. m.
k. viku í vatni áður en sáð er, en þá verður að
þurrka það vel, t. d. á dagblaði, svo að fræin tolli
ekki saman, þegar farið er að sá.“
. „Hvernig hefir gengið að undanförnu með að
fá fræ?“
„Það er yfirleitt erfitt, því að nú er bezti
markaðurinn lokaður, þ. e. a. s. Norðurlönd, en
þaðan var að fá miklu öruggari og harðgerðari
stofn. Sumt af því fræi, sem við fáum frá Ame-
rríku, reynist vel, annað miður.“
„Verður ekki hægt að fá keypt hjá yður bæði
fræ og plöntur nú í vor?“
„Jú, hvort tveggja munu verða til sölu, eins
og að undanförnu. En það vil eg taka fram að
lokum, að ef fólk vill hafa fallega garða, þá eru
sumarblómin stórt atriði, því meir af þeim, því
fallegri garðar. En þetta getur ekki orðið, fyrr en
fólk fer að rækta mest sjálft.“
„Jæja, þakka yður nú kærlega fyrir, Jón, og
verið þér sælir.“
„Puella“.
★