Dagur - 02.08.1945, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudaginn 2. ágúst 1945
Stjórnarfylgi —
stjórnarandstaða
Mygla í stjórnmálunum. Þegar
Guðmuxrdur Hagalín rithöfund-
ur var að útmála nauðsyn
stjórnarandstöðu fyrir áheyrend-1
um á Bíóftlndinum hérna á Ak-
ureyri á dögunum, fórust honurn
m. a. ^orð á þá leið, að þar sem
stjórnarandstaða væri bæld nið-
ur með kúgun og ofsóknum, vrði
afleiðing þess sú, að mygla kæmi
í allt stjórnmálalífið.
Flestum fundarmönnum mun
hafa fundizt mikið til um þessa
heppilegu samlíkingu skáldsins
og þótt hún hitta vel í mark, eins
og stjórnmálalífið er nú sem
stendur hér á landi.
Eins og jafnan áður er stjórn-
arfylgi og stjórnarandstaða ríkj-
andi í þjóðlíti íslendinga. Svo
hefir það verið og svo er það enn
og verður framvegis, meðan
skoðanafrelsi, málfrelsi og rit-
frelsi er ekki hneppt í fjötra
kúgunar, ofbeldis og áþjánar frá
hendi einræðisflokks eða flokka.
Því verður nú alls ekki ne-itað,
að frá hendi stjórnarfylgisins
bólar mjög á þeirri einræðis-
hneigð, sem lrér hefir verið drep-
ið á. Tónninn í stjórnarblöðun-
um í Reykjavík, Morgunblaðinu
og Þjóðviljanum, benda all-
ákveðið í þessa átt. Mbl. telur
það ganga glæpi næst og stappa
nærri landráðum, að veifca ekki
núverandi samsteypustjórn auð-
valdsins og sósíalista fylgi- Blað-
ið kallar andstöðu við þessa
stjórn ódæði og prédikar nær
daglega með miklurn ofsa og
óhrjálegu orðbragði, að fyrirlið-
ar andstöðunnar skapi sér þung-
an áfellisdóm og taki á sig
ábyrgð, sem þeir fái ekki undir
risið.
Hér er ekki spurt um skoðana-
frelsi eða sannfæringu andstæð-
inga stjórnarinnar. Þeir eiga
bara að hafa sömu skoðanir og
stjórnin og beygja sig í auðmýkt
fyrir vilja hennar. Það á að
steypa alla landsmenn í sama
mótinu. Þetta er ófrávíkjanleg
krafa innstu koppa í búri
stjórnarfylgisins, og henni
fylgja svo meira og minna duÞ
búnar hótanir um eitthvað
skelfilegt, sem stjórnarandstöð-
unnar bíði, ef hún vill ekki falla
fram og tilbiðja stjórn auð-
mannaklíkunnar og sovétdýrk-
enda.
Þetta er ótvíræð myglu-
mannapólitík frá sjónarmiði
talsmanns Alþýðuflokksins,
Guðm. Hagalín, og allra annara
frjálshugsandi manna.
★
Hótanir stjórnarliðsins. Mbl.
hótar m. a. foringjum Framsokn-
arflokksins því, að þeir skuli fá
maklega ráðningu. Þessi mak-
lega ráðning, sem Mbl. boðar, a
að sjálfsögðu að vera hegning
fyrir að hafa ekki sömu skoðun a
öllum málum og stjórnin. Lík-
lega á hegningin að vera fyrst og
fremst í því fólgin, að foringjar
flokksins verði rúnir öllu fvlgi
meðal landsmanna, enda flytur
Mbl. sí og æ þær fréttir, að fylgið
sé óðum að hrynja af Framsókn,
og muni lykta með því, að for-
ingjarnir standi einir eftir slypp-
ir og snauðir.
En ef Mbl.menn leggja sjálfir
nokkurn trúnað á þenna frétta-
flutning sinn, því þá þessi mikli,
stríðskostnaður í baráttunni við
foringja Framsóknarfl. og allt
þetta mikla umstang í sambandi
við þá baráttu? Ef Framsóknarfl.
er að hverfa af jörðinni og þai
með öll stjórnarandstaða, þá er
allt þetta hótanabrölt stjórnar-
sinna ófyrirsynju og út í loftið.
Um þetta digurbarkalega tal
stjórnarsinna hæfir ekki að fjöl-
yrða. Allir vita, að sjálfir eru
þeir skjálfandi af hræðslu yfir
fylgistapi stjórnarinnar yfir til
Framsóknarflokksins og það ekki
að ástæðulausu. Menn eru óðum
að tapa trúnni á „nýsköpunar"-
skvaldrið, af því að æ fleiri eygja
þann sannleika, sem Framsókn-
armenn og Pétur Magnússon
fjármálaráðherra boða, að heil-
brigð fjármálastarfsemi er hyrn-
ingarsteinn allrar nýsköpunar og
stjórnarfarslegs sjálfstæðis lands-
ins. Þeim fjölgar óðum, sem sjá
það og skilja, að stefna stjórnar-
innar í fjármálum og atvinnu-
málum er eins óheilbrigð og vera
má. Það eru ekki Framsóknar-
menn einir, sem halda þessu
fram. Sjálfur fjármálaráðherra
,,nýsköpunar“stjórnarinnar hefir
nýlega kveðið upp úr með það,
að bráða nauðsyn beri til að
skipta um fjármálastefnu stjórn-
arinnar og fylgisliðs hennar,
„ella getur svo farið“, segir ráð-
herrann, „að fjársóun og óhófleg
skattaálagning hindri þá nýsköp-
un atvinnulífsins, sem flestir játa
að sé nauðsynleg“.
Nýlega var og á það bent hér í
blaðinu, hvaða augum Ólafur
Thors leit á dýrtíðarstefnu nú-
verandi stjórnar í marzmánuði
1942, áður en hann og flokkur
hans ánetjaðist kommúnistum.
Þá sagði hann auk margs annars:
„En sá, sem berst fyrir dýrtíð-
inni, er qkki aðeins FJAND-
MAÐUR SP ARIFJ ÁREIG-
ENDA, GAMALMENNA,
EKKNA OG MUNAÐARLEYS-
INGJA... NEI, HANN ER
EINNIG BÖÐULL ERAM-
LEIÐENDA OG LAUNA-
MANNA OG RAUNAR AL-
ÞJÓÐAR.“
Nú hótar Mbl. i'nafni stjórn-
arfylgisins Framsóknarmönnum
Jrví, að þeir skuli reknir út í hin
yztu myrkur, af því að þeir hafi
ekki vilj*ð gerast böðlar fram-
leiðenda, launamanna og al-
Jrjóðar með Ólafi Thors og
kommúnistum.
Hver trúir því, að slík vind-
hanapólitík eigi vaxandi fylgi að
fagna meðal þjóðarinnar? „Hver
skilur heimskuþvætting þinn?
Þú ekki sjálfur. . . .“ mun óhætt
mega segja við aðalmálgagn
„kollsteypu“-flokksins.
Stjórnin mun og hafa orðið
þess vör, að hún á köldum kveðj-
um að mæta í ályktunum mann-
funda víðs vegar um sveitir
landsins fyrir afskipti hennar og
fylgiliðsins í sambandi við
áhugamál bænda.
Afstaðan til landbúnaðarins.
Stjórnin og fylgismenn hennar
leggja sig mjög fram um að lýsa
umhyggju sinni fyrir atvinnu-
vegi bændastéttarinnar, land-
búnaðinum. Nýlega flutti Ólafur
Thors áskorun til bænda um að
vera með í „nýsköpun" atvinnu-
veganna. Þessi áskorun lorsætis-
ráðherrans mun hafa fram kom-
ið í sambandi og samræmi við
„nýsköpunina" og sofandahátt
þeirra um framfarir landbúnað
arins. En hið kátlega við ailt
Jieua er, að stjórnarvöldin geta
ekki nema að litlu leyti fullnægt
eftirspurn bænda um vinnuvél-
ar til landbúnaðarframleiðslu.
Það eru Jrví ekki bændur, sem á
stendur, heldur „nýsköpunár“-
stjórnin sjálf, og mun hún að lík-
indum hafa á reiðum höndum
afsakanir fyrir getuleysi sínu til
fullnægju nýsköpunarjrrá
bænda. En þetta sýnir, að áskor-
un forsætisráðherra er ekki ann-
að en hreinasti skrípaleikur, sem
menn skilja vel í hvaða skyni er
gerður.
Þá auglýsti stjórnarfylgið á Al-
Jringi umhyggju sína fyrir bænd-
um með því að taka með lögum
af Jreim fjárræði yfir sínu eigin
fé í Búnaðarmálasjóði. Ráðstöf-
unarrétturinn til fjárveitinga úr
sjóðnum er háður samþykki
landbúnaðarráðherra. Mbl. gerir
[rá grein fyrir þessu, að „Búnað-
arþing sé vissulega ekki þeim
mönnum skipað, að nokkur
trygging sé fyrir réttlátri ög vit-
urlegri meðferð fjárins“.
Fulltrúar bænda á Búnaðar-
þingi eru, að dómi Mbl., órétt-
látir og vantar Jrar á ofan vitið!
„Gjafir eru yður gefnaf“, má
hér um segja.
Þá auglýsti stjórnarfylgið enn
bændavináttu sína með því að
fella niður fjárveitingu til stofn-
unar áburðarverksmiðju. Fyrir
þessu tiltæki gerir stjórnarfylgið
þá grein, að hinn tilbúni áburð-
ur sé sprengiefni, sem hlaupi í
hellu og sé því gersamlega ónot-
hæfur. Áburðarverksmiðjumálið
sé [)ví ekki annað en skrípaleikur
og blettur á bændastéttinni, seg-
ir Mbl.
Það er sannað, að allur þessi
rökstuðningur gegn áburðar-
verksimðjunni er heimilisiðnað-
ur á stjórnarsetrinu.
Fyrir skömmu lýsti Mbl. stefnu
Framsóknarflokksins að kjarnan-
um til á þessa leið: Stefna flokks-
ins er neikvæð, óvirk og illgjörn.
Barátta flokksins hnígur að því
einu að rífa niður og sporna við
að hrundið verði í framkvæmd
mestu framfaramálum þjóðar-
innar.
Þegar J)ess er gætt, að Fram-
sóknarflokkurinn berst fyrir
stöðvun og lækkun dýrtíðarinn-
ar með niðurfærslu verðlags og
kaupgjalds, eins og Sjálfstæðisfl.
gerði, áður en hann sveik þá
stefnu sína, er það ljóst, að það
er þessi barátta, sem málgagn
núverandi stjórnar kallar riei-
kvæða, óvirka og illgjarna. Hitt
hlýtur þá aftur á móti að dómi
Mbl. að vera jákvæð, virk og
góðgjörn barátta að spenna dýr-
tíðina upp, en -það er stefna
stjórnarfylgisins undir forustu
kommúnista. Einhver hluti
Sjálfstæðisflokksins mun nú að
vísu dansa natiðugur þann
Hrunadans, sem hér er stiginn,
og gruna, að hann leiði fjárhag
og atvinnuvegi þjóðarinnar
norður og niður í undirdjúpin
um J)að lýkur. En leiðtogar
flokksins virðast hugsa sem svo:
Et nú og drekk sál mín, á morg-
un deyjum við. Það hefir líka
verið viðurkennt af þessum leið-
togum, að þeir hafi verið neydd-
ir til að snúa inn á Jaessa Hruna-
dansstefnu kommúnista, því með
öðru móti hefðu þeir ekki feng-
izt til stjórnarsamvinnu og póli-
tísks fylgis. við Sjálfstæðisflokk-
inn. Kommúnistar hefðu meira
að segja hótað öllu illu, ef Sjálf-
stæðisflokksmenn tækju ekki
upp stefnu þeirra, þá skyldi allt
loga hér í verkföllum og vinnu-
stöðvunum. Til J)ess að afstýra
því, varð Ólafur Thors og póli-
Þann 13. f. m. varð 60 ára i
Björn Runólfur Árnason, Grund
í Svarfaðardal.
Björn er fæddur að Hærings-
stöðum 13. júlí 1885. Foreldrar
hans voru þau hjónin Árni Run-
ólfsson og Anna Björnsdóttir, er
þá áttu heimili þar, en fluttu
síðar til Atlastaða og bjuggu þar
um langt skeið. Eru þau hjón
mörgum að góðu kunn sem gest-
gjafar frá þeim tíma, er fjölfar-
inn var fjallvegurinn milli
Svarfaðardals og Kolbeinsdals í
Skagafirði. Munu þeir ótaldir,
sem urðu aðnjótandi gestrisni
og greiðvikni þeirra hjóna er
þeir aðhlynningajrurfa komu
kaldir, þreyttir og svangir úr
hörkuför af Heljardalsheiði, en
svo heitir fjallvegurinn á milli
nelndra dala. En Atlastaðir er
fremsti bær undir heiðinni í
Svarfaðardal vestanverðum.
Að Atlastöðum ólst Björn upp
með foreldrum sínum og hafði
þar heimili fyrstu árin, eftir að
hann giftist, enda löngum við
J)ann bæ kenndur.
Eigi veit eg J)að, en grunur er
mér á, að ýmislegt í sálarlífi
Bjöfns beri merki þess, að hann
ólst upp við rætur Heljardals-
heiðar og viðkynningu við hana.
Að hún hafi mótað skap hans
traust og hert karlmannslundina.
Því eigi mun Björn að fullu hafa
slitið barnsskónum, er honum
var fenginn sá starfi að fylgja
vegfarendum í misjöfnu færi og
veðri yfir heiðina, og mun það
ekki ætíð hafa verið hættulaus
för né ábyrgðarlítil. En skapfesta
og rík karlmannslund eru áber-
andi einkenni Björns.
Þá má hitt telja yfir efa hafið,
að fangbrögð hins unga manns
við óblíða veðráttu á fjöllum
uppi hafi orðið honum efni hug-
leiðinga um baráttu og alvöru
lífsins, gjört hann íhugulan, al-
vöruþrunginn og líklegan til að
liorfa yfir allt prjál, tildur og
leikarahátt, ekki sízt þar sem
inni fyrir bjó ágæt greind og
mannlegt hjarta, því að hvoru-
tveggja þetta á Björn í bezta lagi.
Eins og getið er hér að framan,
er Björn heimalningur, hefir
aldrei í skóla gengið, og máltæk-
ið segir, að „heimltkt sé heimaal-
ið barn“. Sé þetta regla, þá gildir
hún ekki hér. Hver sá, sem á
tískir húskarlar hans að beygja
sig fyrir vilja kommúnista.
Jafnhliða öflugum ráðstöfun-
um til lækkunar dýrtíðarinnar,
Jrví án hennar er þvergirt fyrir
alla nýsköpun atvinnuyeganna,
leggur F ramsóknarflokkurinn
mesta áherzlu á raforkumálin,
jarðræktarmálin og eflingu
Fiskimálasjóðs. Þetta er það, sem
Mbl. kallar „að rífa niður og
sporna við að hrundið verði í
framkvæmd mestu framfaramál-
um þjóðarinnar". Sé nokkurt
mark tákandi á })essu órökstudda
fleipri blaðsins, geta menn gert
sér í hugarlund, hvort stuðnings
eða fjandskapar er að vænta af
stjórnarfylginu um framkvæmd-
ir þeirra stórþýðingarmiklu
þjóðmála, sem hér hafa nefnd
verið, og Framsóknarflokkurinn
ber mjög fyrir brjósti.
sálufélag við Björn á Grund, þó
ekki sé nema stutt samtal, mun
fljótt verða þess var, að þar er
enginn andlegur meðalmaður á
ferðinni. Skýr hugsun, orðaval
og framsetningarmáti segja fljótt
til sín, svo að ekki verður um
villst.
Það má vera, að ekki sé hægt
að spá neinu um það hvernig
löng skólaganga kynni að hafa
orkað á þennan eða hinn, og þá
heldur ekki um Björn á Grund.
Án efa hefði hann ýmsa vegu
orðið öðruvísu mótaður en nú er
hann. En þó vel sé um manninn,
hygg eg vart leika á tveim tung-
um, að Björn hefði átt erindi á
skólabekk, og er sárt til að vita
að svo góður efniviður skyldi
eigi komast undir hendur góðra
skólamanna til þjálfunar. Að
honum skyldi eigi veitast aðstaða
til að helga sig sínum hugðarefn-
um meira en raun hefir á orðið.
En svona skollablindu leikur líf-
ið þráfaldlega. Skussinn er bar-
inn til bókar, en gáfumaðurinn
fær þær einatt lítils eða einskis
notið, en verður hins vegar að
þrælast með pál og reku, þó
áhugaefnin séu öll á hinu and-
lega sviði. Er vonandi að þar
komi, að betur verði eftir leitað
en nú er, að ætla hverjum það
starf, er hann er bezt til laginn,
en blind hending fái þar ekki að
ráða. En nóg um það.
Þrátt fyrir það þó Björn hafi
engrar skólamenntunar notið,
hefir honum tekist að tileinka
sér almenna menntun langt yfir
meðallag, óg á sumum sviðum
komist ótrúlega langt. Hefir
hann þó átt við erfiðan sjúk-
dóm að etja langt skeið æfinnar
og jafnframt haft fyrir heimili
að sjá. En hann hefir borið sigur
af hólmi, alla tíð verið fremur
veitandi en þiggjandi. Hverja
stund, sem vanheilsa hefir eigi
bannað, og unt hefir verið að
skjóta undan önn einyrkjabú-
skapar, hefir hann notað til lest-
urs góðra bóka, einkum sagn-
fræðilegra og sérstaklega rita, er
snerta íslenzka sögu, því • að
sagnfræði og ættfræði eru hans
hugðarefni.
Um sögu Svarfaðardals og ætt-
ir Svarfdæla er hann fróðari en
nokkur sá, er nú dvelur í Svarf-
(Framhald á 7. síðu).
Björn á Grund, sextugur.