Dagur - 18.01.1946, Síða 4

4
D AG U R
Föstudaginn 18. janúar 1946
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason
i
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi
Árgangurinn kostar kr. 15.00
Prentverk Odds Björnssonar
Skrautkerið í sýningarglugganum
pRÓFKOSNINGIN" SVONEFNDA, sem
Sjálfstæðisllokkurinn lét fram fara í tveim-
ur stærstu bæjum landsins a. m. k., nú fyrir
skemmstu, er býsna táknræn fyrir vinnubrögð
íhaldsins og herstjórnarlist „foringjanna". Fyrst
eru bumbur barðar og blásið í lúðra með mikilli
viðhöfn, hávaða og yfirlæti — í blöðum, útvarpi
og á mannfundum: — Sjá, hér er hið sanna lýð-
ræði alls ráðandi! Hér er það hinn óbreytti kjós-
andi, sem stjórnar flokknum og ákveður stefn-
una! Hér velur lýðurinn sjálfur sína eigin full-
trúa eftir vild og geðþótta! Komið, sjáið og sann-
færist, góðir hálsar! Ykkar er mátturinn og dýrð-
inn þessum blessaða flokki, sem ann lýðræðinu
um alla aðra hluti fram og ber rétt smælingjans
fyrir brjósti í hvívetna! Glöggt mátti marka á
því, hversu atvinnumannslega var hér um vélt,
að þær hinar sömu hendur, sem héldu hér hin-
um ljómandi djásnum lýðræðisins svo hátt á lofti
í þetta sinn, höfðu áður hagrætt svo vörum í sýn-
ingarglugga, að vel mætti á litlu fara. „Jólaút-
stilling“ íhaldsins var vissulega góðum sölu-
mönnum samboðin, svo sem vera bar.
gUNNUGIR FULLYRÐA, að tvö þýðingar-
mikil atriði hafi einkum rekið á eftir for-
ráðamönnum Sjálfstæðisflokksins að 'efna til
þessarar viðhafnarlegu skrautsýningar: Fyrst það,
að lýðræðisgyllingin á kjöl og sniðum íhaldsbibl-
íunnar var tekin að snjást og veðrast meira en
góðu hófi gegndi, eftir að tveir einræðisflokkar
höfðu haft hana að láni með öllum gögnum og
gæðum, hvor á fætur öðrum. Fyrst „mennirnir
með hreinu hugsanirnar" — en óhreinu fingurna
— meðan sól Nazismans var enn hátt á lofti, svo
kommúnistar, eftir að degi þriðja ríkisins tók að
halla, en einkum þó eftir það að urðarmáni
íhaldsins í sjálfri höfuðborginni hafði komizt á
síðasta kvartilið. Nú reið því á' að brosna yfir
sóðalegustu blettina og Ijótustu fingraförin og
skipta í snatri um saurblöð á kverinu, áður en
lýðræðissinnarnir í flokknum og allur .almenn-
ingur tæki að lesa það niður í kjölinn fyrir kosn-
ingarnar. IJá mun hitt ekki síður hafa rekið eftir,
að megn sundrung og reipdráttur hafði gert vart
við sig innan flokksins, þegar að því kom að
ákveða frambjóðendur hans í kosningunum.
Hinir hyggnu kaupsýslumenn í flokksstjórninni
sáu sér nú færi á að drepa tvær flugur í einu
höggi með því að efna til „lýðræðislegrar próf-
kosningar" um fulltrúavalið, og leiða þannig at-
hygli almennings í bili frá hinu raunverulega
ástandi með nýstárlegri auglýsingaaðferð — nýrri
skrumskreytingu^og tylliboðum.
^FGREIÐSLUSTÚLKA ein hér í bænum
skreytti eitt sinn sýningarglugga húsbónda
síns með forkunnarfögru skrautkeri, sem vakti
mikla athygli og aðdáun vegfarenda. Fjöldi
manna kom inn.í búðina og spurði eftir kerinu,
en fengu þá þær upplýsingar, að það væri þegar
selt, og afgreiðslumærin hvíslaði því í trúnaði að
kunningjum sínum, að hún ætti kerið sjálf, og
það hefði því aldrei verið til sölu þarna. En þessi
auglýsingabrella bar þó að nokkru tilætlaðan
árangur: Ýmsir þeir, sem komnir voru inn í búð-
ina þeirra erinda að kaupa kerið, verzluðu þar
eitthvað annað, áður en þeir fóru út aftur, þótt
aðrir brigðust hins vegar illa við og þættust
gabbaðir að ósekju.
Sorphreinsunin.
Jóhann Þorkelsson, héraðslæknir, heí-
ir sent blaðinu eítirtarandi cvör við
spurningum „húsmóður“ í næstsíðasta
blaði:
| NÆSTSÍÐASTA tölublaði Dags
birtist greinarkorn frá húsmóður,
þar sem varpað er fram nokkrum
spurningum viðvíkjandi sorphreins-
uninni í þaenum.
Ritstjóra Dags þykir líklegast og
eðlilegast að heilbrigðisyfirvöld bæj-
arins svari spurningum húsmóðurinn-
ar og bíður rúm í blaði sínu undir
væntanlega svargrein.
Mér er ljúft að skýra gang þessara
sorphreinsunarmála lítillega og láta
húsmóðurinni þannig í té þau svör,
sem heilbrigðisyfirvöld bæjarins geta
gefið við spurningum hennar.
^ÐSTAÐA heilbrigðisnefndar og
heilbrigðisfulltrúa bæjarins er
næsta erfið og óeðlileg í þessum
sorphreii.sunarmálum, þar sem segja
má að þessir aðilar ráði engu um fyr-
irkomulag sorphreinsunarinnar né
hve margir eða hverjir eru ráðnir til
þessa starfa, heldur er það veganefnd
bæjarins, ásamt bæjarstjóra, sem
þessu ræður.
Nú skyldi maður halda, að vega-
nefnd bæri ábyrgð á þessum starfs-
mönnum sínum, þ. e. sorphreinsunar-
mönnunum, en svo virðist þó ekki
vera, því að þegar sorphreinsunar-
mennimír vanrækja að koma á til-
settum lima til sorphreinsunar í ein-
stökum húsum eða götum (en þetta
pRÓFKOSNING" Sjálfstæð-
ismanna hér í bænum var
með svipuðum hætti og þetta:
Þegar á kosningaskrifstofu
flokksins kom, var því hvíslað
að „háttvirtum kjósendum" í
trúnaði, að öðru hvoru sæti á
kjörlista flokksins væri þegar
ráðstafað: fulltrúar nazistafélags-
ins hér í bænum ættu að eiga
þar hægan og öruggan sess, og
við þeim mætti alls ekki hrófla!
Hins vegar gæti skeð, að úrslit
,,prófkosníngarinnar'“ yrðu eitt-
hvað tekin til athugunar, þegar
skipað væri mönnum í hin sætin
á listanum. 1 framkvæmdinni
fór það þó svo — bæði hér og í
Reykjavík — að farið var með
úrslit „prófkosningarinnar" eins
og mannsmorð, þau voru hvergi
birt og lítið sem ekkert á þau
minnzt í blöðum flokksins, enda
fullyrt, að lítið sem ekkert mark
hafi verið á þeim tekið af for-
ingjaliðinu, þegar kjörseðlarnir
voru ákveðnir. T. d. mun sá, sem
flest atkvæði lilaut við prófkosn-
inguna hér í bænum, skipa
fjórða sæti listans — nijög vafa-
samt baráttusæti, þar sem flokk-
ur nazista ag Sjálfstæðismanna á
nú samtals aðeins þrjá fulltrúa í
bæjarstjórn, og hefir ólíklega
bætt sig sig kjörfylgi hér frá síð-
ustu bæjarstjórnarkosningu. —
Eitthvað álíka „lýðræðislega"
munu úrslit „prófkosningarinn-
ar“ hafa veri^ meðhöndluo í höf-
uðstaðnum.
JÓLASÝNINGIN á lýðræðisást
ílialdsins var falleg — og ódýr
eins og fleiri sýningaratriði í
þeirri allsherjar krambúð. —
Skyldu ekki margir kjósendur
vera reiðubúnir að hlaupa á
agnið?
virðist oft koma fyrir ,ef dæma má
eftir þe.m umkvörtunum sem berast
um þetta), er ekki ætlast til að fólk
snúi séi til veganefndar með um-
kvartann sínar og aðfinnslur, heldur
er ætlast tll að heilbrigðisnefnd og
heilbrigðisfulltrúi taki á ..nóti þeim
jg bæti úr eftir beztu getu.
TTEGANEFND hefir mörg undan-
* farandi ár fylgt þeirri æglu að
bjóða sorphreinsun bæjarins út í
ákvæðisvinnu til 1 árs í senn og hefir
þá verktaka verið gert að skyldu að
hreina sorpílát hvers húss í bænum 1
—2var í viku og leggja til lokaðan
sorphreinsunarvagn til flutnings
sorpsins frá húsunum í sorphauga.
Reynsla undanfarandi ára er sú, að
þetta fyrirkomulag hofir gefist illa,
hvað það snertir að mikið hefir bor-
izt af umkvörtunum frá húseigendum
um að sorpílátin væru ekki tæmd á
réttum tíma ‘og að stundum liðu svo
3—4 vikur, að ekki væri tæmt frá
\ 7
einstökum húsum. Þá hafa sorpvagn-
ar þeir, sem notaðir hafa verið til
sorpflutningauna, oft verið illa þéttir
eða jafnvel alveg opnir.
tJEILBRIGÐISNEFND er löngu
orðið það ljóst, að ekki er mikil
von um úrbætur í þéssum efnum,
meðan núverandi fyrirkomulag helzt
og varð því samkoi.iulag um það
milli heilbrig^isnefndar og vegnefnd
ar að halda sameiginlegan fund til að
ræða ræða þessi mál. Fundur þessi
var haldinn á skrifstofu bæjarstjóra í
september síðastliðnum og lagði
heilbrigðisnefnd þar fram eftirfarandi
tillögur:
1) Bærinn kaupi svo fljótt sem
auðið er lokaðan sorphreinsunarvagn
af hentugri stærð og gerð.
2) Þegar verði ráðnir 4 menn til
að annast sorphreinsun bæjarins é
árinu 1946 og skuli þeir vera fastir
starfsmenn bæjarins þann tíma, sem
ráðning þeirra nær.
I sambandi við þessa tillögu gat
heilbrigðisfulltrúi þess að þeir menn,
sem nú annast sorphreinsunina, hafi
tjáð sér að nú væri þetta svo mikið
starf, að ekki væri hægt að fram-
kvæma það með minni vinnukrafti
en 2 mönnum 6 daga vikunnar og
öðrum 2 mönnum 4 daga vikunnar
og má af þessu sjá, að ekki þarf bær-
inn að stækka mikið, svo að þetta
verði ærið verk fyrir 4 menn alla 6
daga vikunnar.
3) Bærinn kaupi nægilega mikið
af sorpílátum af hentugri stærð og
gerð og leggi húseigendum til nægi-
lega mörg slík ílát gegn einhverju
vægu gjaldi.
pYRSTU tillöguna samþykkti' vega-
nefnd, en aðra tillöguna vildi
veganefnd ekki samþykkja, þar sem
fullvíst þótti að með því fyrirkomu-
lagi, sem tillagan felur í sér, mundi
sorphreinsunin kosta að minnsta
kosti helmingi meira en nú er og
komu þarna fram ólík sjónarmið
heilbrigðisnefndar og veganefndar, að
því leyti, að heilbrigðisnefndin lagði
höfuðáherzlu á að fá þetta verk svo
vel gert, sem kostur er á, þótt meira
verði að greiða fyrir það, en vega-
nefnd treysti sér hins vegar ekki til
að samþykkja þá kostnaðaraukningu,
sem af þessu mundi leiða, en kaus
heldur að fara gömlu leiðina og bjóða
verkið út í ákvæðisvinnu, þrátt fyrir
þá ömurlegu reynslu, sem undanfar-
andi ár hafa gefið á þessu fyrirkomu-
lagi.
ETTA læt eg nú nægja, sem svar
við spurningum húsmóður, en eg
vil þó ekki skilja svo við þetta mál,
að eg ekki fari nokkrum orðum um
sjálf sorpílátin. Það er mjög þýðing-
armikið að sorpílátin séu af hentugri
stærð og gerð, úr vel galvaniseruðu
járni, með vel þéttu loki. Opin eða
hálfopin sorpílát eru hinar ákjósan-
legustu grcJurstíur fyrir flugur, rott-
(Framhald á 5. síðu).
Austurlenzkt æfintýri
Sovét-borgari nokkur, er Urzhumsky nefnist,
lýsir á eftirfarandi hátt komu sonar síns í heim-
inn, að því er ameríska ritið Reader’s Digest hef-
ir eftir rússneskum heimildum:
„Mikil hamingja hafði fallið mér í skaut —
konan mín hafði fætt mér son.
Hvers þarfnast manneskjan mest, er hún hefir
fæðst í heiminn á fæðingarstofnun, og er þess al-
búin að halda heim til sín?
Vitanlega þarf hún fyrst og fremst á bleium að
halda. Fyrst var þá að fá skírteini fyrir því á fæð-
ingarstofnuninni, að drengur væri fæddur í
heiminn.
„Þér getið fengið bleiur handa honum á Kven-
réttindaskrifstofunni," sögðu þeir við mig þar, er
þeirri athöfn var lokið.
Á Kvenréttindaskrifstofunni sögðu þeir: „Þér
verðið fyrst að. framvísa skírteini frá húsráðanda
hússins, er þér búið í, og síðan að koma með leyfi
fyrir því, að við megum afhenda bleiurnar."
„Hver á að gefa út það leyfi?“ spurði eg undr-
andi. „Á barnið kannske að gera það?“
„Leyfið á móðirin að gefa,“ svöruðu þeir.
Eg rölti nú til húsráðenda minna og síðan á
fæðingarstofnunina og safnaði nauðsynlegum
gögnum. Þegar eg kom á Kvenréttindaskrifstof-
una á ný og afhenti skilríkin, fengu þeir mér nýtt
skírteini í staðinn fyrir þau, sem eg afhenti, en
engar bleiur.
„Þessu eigið þér að framvísa, þar sem konan
yðar vinnur," sögðu þeir, ósköp elskulega.
Á vinnustaðnum var það bókfært, að konan
mín hefði fætt mér son. Að því búnu var eg send-
ur, með nauðsynleg skilríki í höndunum, á út-
hlutunarskrifstofu framleiðsluvara. Þar fékk eg
úthlutunarmiða fyrir bleiunum.
Eg hélt leyfinu, litlum, grænum miða, í hendi
mér og hugsaði: Hvað mundi nú allt þetta elsku-
lega fólk hafa að starfa, ef einhverjum hefði dott-
ið það snjallræði í hug, að afhenda bleiurnar á
sjálfri fæðingarstofnuninni?
Á sjöunda degi ævi sinnar var sonur minn út-
skrifaður af fæðingarstofnuninni, í spánnýjum
bleium.
„Hérna er sápuskírteinið," sögðu þeir við mig,
þegar eg kvaddi, og réttu mér dálítinn miða.
Drengurinn var kominn langt á annan ævi-
mánuðinn sinn, áður en þessi miði var orðinn að
áþreifanlegu sápustykki.
En hann hafði þó ekki legið grafkyrr, miðinn
sá arna, þessar vikur. Ónei: Fyrst fór hann til
húsráðendanna, — sem gáfu skírteini um, að við
byggjum í húsinu, — þaðan á Kvenréttindaskrif-
stofuna, þaðan aftur til húsráðenda minna. Eftir
þessa reisu hélt hann á „vinnustað móðurinnar"
og síðan beina leið á úthlutunarskrifstofu fram-
leiðsluvara. Þar var lítil viðstaða, því að nú var
næsti áfangi „vinnustaður föðurins" og þaðan
aftur í úthlutunarskrifstofu framleiðsluvara. —
Loks stöðvaðist ferðalagið um stund á fæðingar-
stofnuninni. Það er vert að geta þess, að miðinn
fór þessa reisu ekki einn síns liðs. Ónei: Pabbi
fór með honum. Pabbar eru til þess.
Á baki miðans stendur nú þessi klausa:
„Öllum skömmtunarseðlum fyrir sápu
ber að framvísa beint á viðkomandi fæðing-
arstofnun. Undirskrift: A. Kuznetzov. Út-
hlutunarstjóri, .....héraði“.
Lítið eitt neðar þessi orð:
„í fyrsta sinn, sem sápa er afhent gegn
þessu skírteini, ber að framvísa því þar, sem
aðrir skömmtunarseðlar eru innkallaðir“.
Undirskrift: ólæsileg.
Eg fékk sápuna' á endanum.
En eg geymi miðann. Þegar sonur minn vex
upp og verður stór maður, ætla eg að sýna honum
miðann og segja við hann: „Rífðu þetta í tætlur,
sonur sæll, og lofaðu mér því, að aldrei skulir þú
gefa út slíka pappíra eða rita slíkar ávísanir.
(Framhald á 5. síðu).