Dagur - 21.02.1946, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 21. febrúar 1946
D A G U R
5
— Sterlingspimdainnstæðurnar —
(Framhald af 1. síðu).
þessi fjárhagsvandamá) frá sjón-
arhóli Breta
Tekur blaðið þar skýrt fram,
að einn af meginkostum amer-
íska lánsins sé, að það geri Bret-
um kleift að bjóða fram nokk-
urn hluta innstæðnanna í Bret-
landi, í frjálsum gjaldeyri sem
uppbót vegna eftirgjafa á skuld-
arupphæðunum.
Degi þykir rétt að rekja hér
nokkuð efni þessarar greinar og
gefa lesendum sínum tækifæri til
þess að kynna sér hið brezka
sjónarmið:
Greinin í „Observer.“ —
Blaðið segir:
— Eitt af veigamestu og erfið-
ijstu vandamálunuml, sem þarf
að leysa, áður en við getum
vænst þess að eðlileg alþjóðasam-
skipti takist á ný, er sterling-
innstæðurnar, sent ýmsar jrjóðir
liafa eignast á stríðsártinum. Það
\ar frant tekið í brezk-ameríska
lánssamningnum, að brezka rík-
isstjórnin hefði í hyggju að
tryggja skjótt uppgjör þessa
skuldaviðskipta.
Tilhögunin á {jví uppgjöri
verður breytileg eftir ástæðum
livers fands, sem í hlut á, en í að-
alatriðunum skipt í þrjá flokka:
(1) Innstæð'ur gefnar frjálsar strax til
vörukaupa hvar sem er í heimin-
um.
(2) Innstæður, látnar lausar á sama
hátt, en méð afborgunum á vissu
tímabili og
(3) innstæður, sem verða lagfærðar,
þ. e. skomar niður, og sé eftir-
gjöfin hlutdeild í greiðslu eftir-
stríðsskuldanna og viðurkenning
á þeim hagnaði, sem lönd þau,
er í hlut eiga, geta vænt sér af
slíku uppgjöri.
Stórar upphæðir.
Af þessu má sjá, að gert er ráð
fyrir nokkrum eftirgjöfum á
skuldarupphæðunum. Augljóst
er þó, að Bretland gerir það
ekki með glöðu geði að óska eft-
ir nokkrum tilslökunum á skuld-
um sínum, jafnve) ekki óeðlileg-
um stríðsskuldum, sem jreim er
hér um ræðir. Spurningin er því:
Hvers vegna er oss nauðsyn að
biðja erléndar þjóðir að slá af
kröfum sínum — og sömuleiðis:
Hvaða líkur eru til að oss takist
að lækka heildarupphæðina
verulega? Svarið er auðvitað, að
það er vegna jress að upphæðir
jressar éru orðnar svo stórkost-
legar, sem raun ber vitni, að eft-
irgjafirnar eru komnar á dag-
skrá.
Nokkra hugmynd um risavöxt
þessa niáls má fá af eftirgreind-
um tölum, sem sýna jró aðeins
aukninguna á innstæðum á tíma-
bilinu i. sept. I9ÍI9 til miðs sl.
árs:
Aaukning,
millj. sterl.pd.
Indland . . . 1029
Egyptaland 325
S.-Afríka . . . 20
Ástralía . . . 90
Argentína . 70
Eire 100
Palestína 95
Malajalönd . 85
Nýja-Sjáland 55
Önnur lönd 830
Samtals 2,690
Allar utanríkisskuldir Bret-
lands námu 3,355 millj. st.punda
við lok Jressa tímabils og munu
um 4000 millj. við lok þessa árs
(fyrir utan ameríska lánið). Segja
má þó, að eigendur jressara 4000
millj. punda vilji ekki sjálfir
taka alla upphræðina út. Ekki'
er ólíklegt að 1/4 til 1/3 verði
falinn oss framvegis til ávöxtun-
ar, t. d. sem gjaldeyristrygging.
Ef nokkrum hluta verður auk
jress breytt í dollara af lé amer-
íska lánsins, verður sá hlutinn,
sem eftir verður og taka jrarf l'yr-
ir með eftirgjöfum eða afborg-
unum, 2000—2500 millj. pund.
Verzlunar-vandantál.
Ef engir vextir væru greiddir,
með tilliti til þess hvernig inn-
stæður þessar eru til orðnar,
mætti mæta jtessum kröfum nteð
100—125 millj. punda afborgun-
um á ári í 20 ár. Við fyrstu sýn
er jrað ekki svo óskaplegt, jrar
sem sú upphæð væri ekki nema
1 */2% af þjóðartekjunum. Ef við
gætum sagt Indverjum og öðr-
um skuldareigendum, að kotna
hingað og taka vörur fyrir 100
mlillj. pund á ári, Jryrftum við
ekki að óttast skattahækkanir
eða versnandi lífskjör. En málið
er ekki svo einfalt. Erfiðleikarn-
ir eru í sambandi við hin flóknu
mál alþjóðaverzlunarsamskipta,
því að upphæðir, sem sýnast lítil-
fjörlegur hluti þjóðarteknanna,
verða miklu ægilegri í hlutfalli
við útflutningsverzlunina. Raun-
in er sú, að Bretland, sem skulda-
eigandi fyrir stríð, flutti miklu
meira inn en út. Vegna stríðsins
er aðstaðan nú breytt og vér
verðum að auka útflutning vorn
um a. m. k. 50% aðeins til þess
ð geta borgað nauðsynlegan inn-
flutning. Til þess að greiða
sterling-skuldirnar þurfum vér
að auka útflutninginn ennþá
meira án |>ess þó að Jiar í móti
komi hlutfallsleg aukning inn-
flutningsverzlunar.
Dæmið verður ])ess vegna því
aðeins ieyst, ef aðrar þjóðir fá æ
meiri skerl' varnings frá oss til
greiðslu á vörum, er þær selja
oss og enn frekar til greiðslu á
skuldunum. Ef Jrær reyndu að
borga allar — eða of stóran hluta
— af vörukaupum sínum hjá oss
með jjví að ávísa á inneignir sín-
ar hjá oss — þá er allt skipulag
alþjóðaverzlunarviðskiþta kom-
ið úr jafnvægi....
Það er af þessum ástæðum,
sem eftirgjöf á skuldum mundi
verða stórfellt framlag til j)ess að
endurreisa heilbrigða alþjóða-
verzlun. Brezk-ameríski samn-
ingurinn gerir beinlínis ráð fyr-
ir að slíkt uppgjör verði öllum í
hag og allir liafi, eftir á, jafna
aðstöðu.
Með einföldum orðum:
Dollarálánið ameríska gerir
oss mögulegt að bjóða fram
nokkurn hluta innstæðnanna
frjálsan, sem uppbót fyrir eftir-
gjöf á hluta skuldarupphæð-
anna. Og sem síðustu vöru, ef
eitthvert land reyndist mjög
ósanngjarnt, er alltaf til sá
möguleiki að binda innstæðu
þess algjörlega, hversu leitt sem
oss mundi þykja slíkt, því að vér
eigum enga völ nema oss takist
að minnka heildarupphæðina
svo, að lnin verði viðráðanleg.
Ekki óskipt mál.
Kjör þau, sem boðin verða,
munu vitaskuld fara eftir að-
stöðu og kringumstæðum hvers
lands. Se mdæmi má nefna inn-
eignir Indverja, sem hafa vaxið
stórum meira en nokkurn gat ór-
að fyrir. Engu að síður er vafa-
samt að um nokkrar eftirgjafir
geti orðið að ræða. Indland ed
fátækt land og getur krafizt að
tillit sé tekið lil stríðsátaks ]>ess
og fórna....
Slíkar siðferðilegar. mótkröfur
eru augsýnilega ekki til staðar
|>egar kemur að ýmsum öðrum
jíjóðum, sérstaklega hlutlausum
jrjóðum-, sem hafa orðið ríkar á
stríðsárunum. Af jreim verður
eftirgjafa vægðarlaust krafizt . .
Þetta var hið brezka sjónar-
mið í jjessum málum.
Hann verður til möldar bor-
inn í dag að ITofi á Höfðaströnd,
en jrar andaðist hann 7. Jx m.
eftir átján vikna erfiða banalegu,
7S og hálfs árs. Fæddur 3. júlí
1867 í Valalæk í Skagaf jarðar-
sýslu, sonur Péturs Pálmasonar
bónda þar, síðar á Álfgeirsvöll-
um, og konu hans Jórunnar.
Það þótti vænlegur hópur jrau
Valadalssystkini, og mátti með
sanni segja að þau settu, á sínurn
tíma, sinn svip á umhverfi sitt.
Nú er ein eftirlifandi af þeim,
frú Steinunn, kona séra Vil-
hjálms Briem, áður prests að
Goðdölum og Staðarstað.
Jón giftist eftirlifandi eigin-
konu sinni, Sólveigu Eggerts-
dóttur, Jónssonar prests Sveins-
sonar síðast á Mælifelli, hinn 20.
maí 1889. Bjuggu jrau á ýmsum
stöðum í Skagafirði, leugst á
Nautabúi og Eyhildarholti, en
jsar brugðu jxiu búi nokkru eftir
1920, og dvöldu eftir jrað á veg-
um barna sinna, hinn síðasta ára-
tuginn hjá syni Jjeirra Jóni
bónda á I lofi og konu hans Sig-
urlínu Björnsdóttur frá Brekku.
Þeim hjónum varð þrettán barna
auðið, og náðu þessi tólf fullorð
insaldri:
Eggert Einar, útgerðarmaður
í Reykjavík.
Pétur, gjaldkeri tryggingar-
stofnunar ríkisins.
Jón, bóndi á Hofi á Höfða-
strönd.
Hólmfríður, dáin í fyrra,
ekkja Axels Kristjánssonar kaup-
manns.
Jórunn, ráðskona á Vífilsstöð-
um.
Steinunn Ingibjörg, gift Sig-
urbirni Þorvaldssyni öknmanni
hér.
Pálmi Hannes, fulltrúi hjá h.f.
Kveldúlfur.
Pálína Sigurveig, kaupkona
hér.
Björn Axfjörð, bóndi á Felli í
Sléttuhlíð.
Afstaða Islands.
En hver er svo afstaða íslands?
Er þegar umsamið, að við fáum
brezku dollarana án eftirgjafa?
Um, jrað, né brezku dollarana
Morgunblaðsins, hefir éngin op-
inber tilkynning borizt, en vala-
samt verður að telja, að sá frétta-
flutningur hafi byggst á stað-
reyndum, svo að ekki sé meira
sagt. Ef marka má frásögn þessa
brezka blaðs, er hér hefir verið
vitnað í, er efalaust að kröfur
um eftirgjafir munu korna fram
á hendur okkur. Hvernig á að
snúazt við þeim? í þeim efnum
eigum við mikið kornið undir
skilningi og réttdæmi Breta á að-
stöðu okkar, fátækt og fórnum á
liðnum árum. Við eigum líka
mikið undir Jrví komið, að hinn
íslenzki málstaður verði túlkað-
ur af fullri einurð, drengskap og
manndómi. Hversu tekst stjórn-
inni jxið hlutverk? Vonandi vel,
en er ekki tími til kominn að
gera hin íslenzku viðhorf í
þessum málum heyrinkunn?
Ölafur Halldór, bóndi á Mar-
bæli í Óslandshlíð.
Herdís, gift Leó Árnasyni veit-
ingamanni í Reykjavík.
Stefán, kennari á Hvanneyri.
Ungur fór Jón að eiga með sig
sjálfur, sent svo er kallað. Hann
stundaði sjá haust og vetur, fór
fyrst suðúr til vetrarvertíðar
sextán ára gamall, gangandi, og
bar á bakinu mötu sína og klæðn-
að, um fjóra fjórðunga. Á sumr-
um var hann í kaupavinnu, Jrar
af tvö sumur í Axarfirði og
Kelduhverfi austur.
Jón var maður fjölvelgefinn.
Smiður hinn bezti, einkum á
málma. Lærði ungur gull- og
silfursmíði, en stundaði það lítt.
Járnsmiður var hann og hinn
bezti. Hefi eg fegurstar beizlis-
stengur séð úr hans höndum.
Hann var um alla hluti hinn'
hagvirkasti smekkmaður.
Aldrei var hann ríkur' maður,
en bjó ætíð hinu mesta þrifabúi.
Átti góðar og vænar skepnur, og
hirti j>ær með umhyggju og
natni. Jón var liinn mesti hesta-
maður, í jaess orðs sönnustu
og beztu merkingu, og margir
voru þeir góðhestar um land allt,
einkum jjó norðan- og aust.an-
lands, sem notið höfðu tamning-
ar hans og tilsagnar. Hann var
því frábitinn að láta mikið á sér
bera & hestbaki. Tamningar hans
voru tómstundavinna, og einka-
mál hans í milli og klársins. Hon-
um var það fyrir öllu að kynnast,
sem bezt, skaplyndi og innræti
hesta þeirra, er hann tamdi.
Verða vinur þeirra og félagi fyrst
og fremst. Ekki var Jón svo efn-
um búinn, þá er eg þekkti bezt
til, ,að hann gæti leyft sér þann
munað að eiga góðhesta. Hélzt
honum lítt á jreim, því að næg
var jafnan eftirspurn um hesta
úr hans höndum. Ekki get eg
stillt mig um, í þessu sambandi,
að minnast á Stíganda, sem var
reiðhestur Jóns á síðari búskap-
arárum hans. Hélzt honum
lengst á honum allra reiðhesta
sinna, enda var samband þeirra
og samkomulag hið innilegasta.
Mér er sagt að Stígandi hafi ver-
ið frábær skepna í sjón og raun .
og hinn bezti gripur til geðs og
gerðar. Er Stígandi var felldur,
kominn á efri ár, heygði jón
hann að fornum sið, í Skiphól í
Vallhólmi. Oft minntist jón á
Stíganda við mig, og jafnan með
einlægri aðdáun og tregakennd-
um söknuði.
Jón var röskur meðalmaður á
hæð, ágætlega á sig kominn,
vasklegur í hreyfingum og karl-
menni að burðum. Bjartur yfir-
litum og hinn fríðasti sýnum.
Svipurinn hýr og góðglettnisleg-
ur. Hann var ljúflyndur með al-
brigðúm, gamangjarn og spaug-
samur. Snyrtimaður hinn mesti
og prúðmenni í framkonm allri.
Jón var ágætlega hagmæltur,
og kastaði oft fram stökum og
snrákviðlingum. Hélt því jjó lítt
á lofti, en hafði ávallt hið mesta
yndi af Jjjóðlegum kveðskap, og
var fljótur að nema vel kveðna
vísu. Sagt et inér að hann hafi í
banalegunni, jafnvel undir það
síðasta, kastað bögum fram, við
og við, et af honum bráði.
Ekki er mér kunnugt um, að
Jón hafi afskifti haft af opinber-
úm málum, sem svo er kallað, né
sótzt eftir vegtyllum. Hafði hann
hka allajafnan um nóg að hugsa
heima fyrir. Hópurinn var stór,
°g Jón mjög heimilis- og fjöl-
kylduelskur, enda sambúð hjóna
og barna ætíð hin ástúðlegasta.
Gat hann við ferðalokin litið
yfir gifturíka og gæfusama för,
og skilið sáttur við heim Jjennan.
V.ið vinir, frændur og gamlir
grannar samgleðjumst honum
við leiðarlok, en sendum jafn-
framt innilegustu samúðarkveðj-
ur til ástvinanna allra. Fyrst og
fremst þó til hennar, sem ung
eignaðist hjarta hans og hönd. í
jjá hönd hélt hún trúlega þar til
hún kólnaði í greip hennar að
honum liðnum.
21. febrúar 194G.
Sveinn Bjarman.
Tilkynnino
um niðurgreiðslu á kjöti.
Þeir, sem rétt hafa á niður-
greiðslu á kjöti, en fallið hafa
niður af skrá, geta kært sig inn
á aukaskrá í skattstofunni til 28.
fehrúar n. k.
Skattstjórinn.
Tveir rúmfataskápar
til sölu á Eiðsvallagötu 14.
Smíða einnig eftir pöntun.
Pétur Rustikusson.
HR0SS í ÓSKILUM
Brún hryssa, 3 vetra, ómörkuð
og óafrökuð, er í óskilum í Mið-
samtúni í Glæsibæjarhreppi.
Réttur eigandi vitji hennar sem
fyrst og greiði áfallinn kostnað.
Miðsamtúni 20. febr. 1946.
GUÐLAUGUR KETILSSON
-------------------
Jón Pétursson
frá Nautabúi