Dagur - 17.04.1946, Page 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 17. apríl 1946
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi
Árgangurinn kostar kr. 15.00
Prentverk Odds Bjömssonar
i
Langt þing
■yAFASAMT ER, hvort allur þorri landsmanna
gerir sér þess ljósa grein, að þing það, sem
enn situr að störfum, og enginn sér fyllilega enn
fyrir endann á, er reglulegt Alþingi fyrir árið
1945! Þegar er ljóst orðið, að þinghald þetta mun
dragast á langinn fram á páska árið 1946, en hitt
er enn ráðgáta, hvort því rnuni þá lokið, eða það
dregst lengra fram á vorið og þá von úr viti. En
hvor hluturinn, sem upp kemur, mun það lengi
í minnum haft, að ein helzta „nýsköpun" sjálfrar
„nýsköpunarstjórnarinnar" hefir fram að þessu
verið sá, að draga þinghaldið 1945 langt fram á
árið 1946 og stofna þannig með allnýstárlegum
hætti til lengsta og dýrasta þinghalds í þingsögu
íslendinga frá öndverðu. — Þegar ákveðið var að
kveðja þing ársins 1945 ekki saman fyrr en 1. okt.
sl., bentu stjórnarandstæðingar á, að vafasamt
yrði að teljast, hvort samvinna stjórnarflokkanna
reyndist svo góð, að þinginu gæti orðið lokið fyr-
ir áramót. Ráðherrarnir töldu þá enga hættu á
slíku, og aðalmálgagn stjórnarinnar birti sjálfan
þingsetningardaginn forustugrein, þar sem því
var lofað, að stjórnarflokkarnir myndu skipu-
leggja þingstörfin svo vel þegar í þingbyrjun, að
„þau gætu gengið fljótt og vel“.
ALLT MYNDl þetta þó gleymt og fyrirgefið, ef
störf þingsins hefðu reynzt bæði mikil og góð
í einhverju sæmilegu hlutfalli við tímann og
kostnaðinn, sem til þeirra hefir verið varið. Því
miður verður því engan veginn haldið fram, að
svo sé, heldur myn hið gagnstæða sönnu nær.
Deyfðar- og sinnuleysisbragur sá, er hvílt hefir yf-
ir sölum Alþingis að undanförnu, hefir verið með
þeim endemum, að víða er orð á haft. Þingforset-
ar hafa oftar en einu sinni orðið að slíta þing-
fundum og fresta afgreiðslu þýðingarmikilla
mála, fyrir þá sök eina, að þingið hefir ekki verið
ályktunarfært vegna mannfæðar í þingsölunum!
Ekki verður stjórnarandstæðingum um þetta
kennt, því þeir hafa sótt þingfundi miklu betur
en stjórnarliðar og aldrei látið á sér standa til
þingstarfanna. Víst er slíkt tómlæti og skeyting-
arleysi um þingstörfin stórlega vítavert og bein
svik við kjósendur og allan almenning í landinu,
sem ber hitann og þungann af þessu geysilega
dýra og dáðlausa þinghaldi. Vissulega hafa kjós-
endur kosið þingfulltrúa sína til starfa og dáða,
en ekki til iðjuleysis og náða, enda hefir þeim
óspart verið lofað miklum afrekum.
HVAÐ er að frétta um afgreiðslu hinna
þýðingarmiklu stórmála, sem vissulega hafa
legið fyrir þessu langa þingi og beðið nauðsyn-
legrar og aðkallandi afgreiðslu? í sem skemmstu
máli er óhætt að fullyrða það, að þau eru ekki
stórum lengra á veg komin nú en þau voru í
þingbyrjun. Þingið virðist hafa dundað allan
þennan langa tíma við afgreiðslu tiltölulega þýð-
ingarlítilla smámála, en gefizt upp við úrlausnir
flestra hinna erfiðari og markverðari viðfangs-
efna. Afdrif stjórnarskrárinnar nýju í meðförum
þingsins voru gerð hér að umtalsefni í síðasta
blaði og efndirnar á hinum stóru loforðum
stjórnarliðsins í því sambandi. „íslendingur" hef-
ir það eftir Gísla Sveinssyni, að stjórnarskráin
nýja ,,sofi“ í þinginu. Ekki er annað vitað eða sjá-
anlegt en að sú lýsing þingmannsins eigi einnig
bezt við um horfur og ástand annarra stefnuskrár-

Enn um ástandið í kvikmynda-
húsinu.
£ITTHVAÐ MUN framferði barna
og unglinga í kvikmyndahúsinu
hér hafa breytzt til batnaðar, síðan
að því var fundið hér í dálkunum fyr-
ir nokkru. Bamaverndarnefndin nýja
mun hafa látið málið nokkuð til sín
taka, og fyrir atbeina hennar munu
forráðamenn kvikmyndahússins hafa
skerpt eitthvað eftirlitið með börnun-
um inni í sýningarsalnum sjálfum.
Hins vegar virðist anddyri hússins
ennþá vera uppáhalds-samkomustað-
ur fyrir slæpingja bæjarins og alls
konar lýð, sem á þangað ekki annað
erindi — að því er virðist — en að
hanga þar og híma og auka troðning-
inn og vafstrið kringum aðgöngumiða-
söluna, stigann upp á loftið og sjálfan
aðalinngang sýningarsalsins. Sælgæt-
isbúðin, sem komið hefir verið fyrir
þama í horninu, á vissulega mikla sök
á þessu éstandi, og yfirleitt virðist
notkun og fyrirkomulag forsalsins illa
skipulagt frá upphafi. Má ekki færa
búðina úr mestu þrengslunum inn í
þann enda forstofunnar, sem fjær er
aðalinnganginum og minni er umferð-
in? En bezt myndi þó að losna alveg
við hana, ef þess væri nokkur kostur.
Ljót mynd — sýnd börnum.
]?N FYRST þessi mál ber hér aftur
á góma, verð eg að geta þess, að
eg sá á dögunum einhverja endemis-
legustu og óþverralegustu glæpa-
mynd, sem eg hefi séð á æfi minni —
„Prinsessan og sjóræningjarnir" mun
hún hafa kallazt, eða eitthvað í þá átt-
ina. — Efni myndarinnar virtist helzt
ein samfelld röð af algerlega tilefnis-
lausum og ruddalegum manndrápum,
ránum og áflogum. Og svo var mynd-
in kölluð gamanmynd, en fyrir minn
smekk fannst mér gamanið vissulega
nokkuð grátt! Mynd þessi mun hafa
verið sýnd hér alloft við mikla að-
sókn, enda þykir mér sennilegt, að
börn og unglingar á vissu þroskastigi
hafi verið sólgnir í að sjá slíkar að-
farir. En myndin var ekki aðeins
máli og kjósendaloforða stjórn-
arflokkanna, svo sem alþýðu-
tryggingarnar nýju og allrar ,,ný-
sköpunarinnar" á því sviði, sem
svo óskaplega var þó gumað af,
áður en á hólminn var komið.
Húsnæðis- og byggingamálin
sofa lfka svefni hinna réttlátu í
ruslakistum stjórnarliðsins, og
allar tillögur, er miða að niður-
færslu eða jafnvel stöðvun dýr-
tíðarinnar og verðbólgunnar,
eru jafnótt og þær koma fram,
svæfðar svefninum langa í hin-
um andlegu gasklefum stjórnar-
liðsins við Austurvöll.
gTJÓRNARLIÐ LOFUÐU
mörgu, er samsteypustjórn
þeirra settist á valdastólana. Fæst
þessara loforða hafa enn verið
elnd, en mörg þeirra þegar verið
svikin fyrir fullt og allt. Eitt lof-
orðið, er tvímælalaust hefir lent
í hinum síðari flokknum, er það
fyrirheit stjórnarinnar, að hún
myndi endurreisa veg og virðing
Alþingis. Vinnubrögð „þingsins
langa“, sem lýst hefir verið hér
að framan — og þó harla lauslega
— munu sízt til þess fallin að
auka veg og virðing hinnar
fornu og merkilegu stofnunar,
sem ábyrgðarlausir gasprarar og
æfintýramenn virðast nú hafa
gert að skálkaskjóli ráðleysis og
dusilmennsku.
,,augnagaman“(!), heldur fékk eyrað
einnig sinn skerf af skemmtuninni og
menningaráhrifum! Bölv og ragn,
dýrsleg óp og trylltir hlátrar kváðu
stöðugt við innan um „jazzinn" og
negra-„hljómlistina“, sem þarna var á
boðstólum. Auðvitað var myndin
amerísk, því að svo hreinræktaðar
ómyndir á þessu tagi koma naumast
annars staðar frá, enda hlýtur —
með allri virðingu fyrir þeirri stór-
merku þjóð að öðru leyti — eitthvað
m.ira en lítið vera bogið við uppeldi
þeirrar alþýðu, þar sem 24. hver
þjóðfélagsþegn er lögbrjótur í minni
eða stærri stíl, eins og íslenzkt blað
hefir nýlega eftir forstöðumanni FBI-
stofnunarinnar í Bandaríkjunum —
og ný og stórkostleg glæpaalda þó
enn á uppsiglingu, ef ekki verður í
tæka tíð gripið til róttækra ráða til
þess að koma í veg fyrir hana, að því
er þessi heiðursmaður segir.
jyjENN SKYLDU nú ætla, að hlut-
aðeigandi eftirlitsmenn og yfir-
völd íslenzk muni hafa bannað börn-
um og unglingum aðgang að slíkri
mynd, sem þeirri, er lýst hefir verið
nokkru hér að framan. Bamavernd-
arnefnd hér mun einnig hafa spurzt
fyrir um það, hvort slíkt bann hefði
ekki verið á sýningum myndarinnar í
Reykjavík, en fengið þau svör, að svo
væri ekki. Mætti e. t. v. draga þá
ályktun af þessu, að forráðamönnum
þessara méla þyki lögbrot barna og
unglinga þar í borg, gripdeildir, inn-
brot og aðrir stórglæpir, ekki fjamin
af nægilega mikilli kunnáttu og verk-
lægni til þess að fært sé að neita um
frekari tilsögn og æfingu þeirra á
„hinu hvíta lérefti11 — fjölsóttasta og
áhrifamesta skóla- og uppeldisstofnun
nútímans! En mér er spurn: Hvernig
eru þær myndir, sem bannaðar eru,
fyrst þescsi er leyfð?
Herkænskuna vantar.
■yERKAMAÐURINN" hefir gef-
" ist upp við að sanna það, að
fyrirtæki og einstaklingar hér í bæn-
um og í Reykjavík, sýni pólitíska
hlutdrægni með því að auglýsa stór-
um meira í Degi en Verkamanninum.
A það mál vill blaðið augsýnilega
ekki minnast, og er það skiljanlegt.
En til þess að dylja undanhaldið þyrl-
ar blaðið upp reykskýi miklu og er
það mannlegt, en ekki stórmannlegt.
Lýgi sú, er blaðið bregður fyrir sig að
þessu sinni, er, að Dagur sé sendur „í
þúsundavís út um sveitirnar, ókeyp-
is“ og „auglýsendur í Reykjavík velja
auglýsingum sínum rúm í Degi ein-
göngu af þeim sökum, að þeir vita að
honum er útbýtt ókeypis í sveitunum,
svo að segja inn á hvert heimili.“! —
Það er gömul reynsla í hernaði, að
til þess að dylja flótta, þarf reykskýið
að vera þétt og sent á loft á réttu
augnabliki. Hvorugt hefir heimatrú-
boði kommúnistanna lánast að þessu
sinni. Ekkert af fullyrðingum blaðsins
er satt, nema að Dagur er útbreiddur
í sveitum landsins. Þúsundir skilvísra
kaupenda í bæ og byggð sjá því auð-
veldlega gegnum blekkingavefinn og
ekki bætir það heldur úr skák fyrir
blaðinu, að þessi blekkingahernaður
er settur á svið til þess að breiða yfir
ósigur á öðrum vígstöðvum. Það er
því allt á sömu bókina lært hjá blað-
inu í þessu efni: Fullyrðingar þess eru
bláber ósannindi, sett fram á klaufa-
legan hátt og í allt of augsýnilegum
tilgangi. Varla munu kommúnistatrú-
boðinu hlotnast mörg atkvæði fyrir
þessa hernaðarlist.
Krakkasokkar
Öll númer komin.
Yerzlunin London
„Sjálfstæðisbarátta“ kommúnista
*
Nýlega fóru fram kosningar í Rússlandi, þær lýðræð-
islegustu í heimi, að því kommúnistablöðin hér herma.
Þátttakan varð alveg gífurleg, meira en 99%, jafnt í þétt-
býlum borgum, sem strjálbýlum hirðingjalöndum austur
í Síberíu. Slíkan áhuga sýndi almenningur á stjórnmál-
unum. Níutíu og níu af hverjum eitt hundrað ráðstjórnar-
borgurum mættu á kjörstað til þess að játakosninguþess
eina frambjóðanda í hverju kjördæmi, sem útnefndur
var af hinum ráðandi flokki.
♦
Þessar kosningar eru um garð gengnar fyrir nokkru
og flestum gleymdar. Minna veður var gert út af þeim í
kommúnistablöðunum hér heima en oft áður. Kommún-
istamir hafa fundið það, að íslenzkur almenningur er
ekkert ákaflega hrifinn af þessu „lýðræði". íslendingar
geta ekki hugsað sér að það skipulag eigi eftir að verða
ríkjandi hér, að frambjóðendur í öllum kjördæmum
landsins verði útnefndir af Brynjólfi Bjarnasyni og allir
aðrir stjórnmálaflokkar en kommúnistafl. bannaðir.
♦
Það er líklega af þessum ástæðum, sem kommúnista-
blöðin hér hafa ekki greint frá ræðu er Stalin marskálkur
flutti í kjördæmi sínu. Islenzkir lesendur hafa ekki haft
tækifæri til þess að kynnast efni hennar, fyrr en erlend
blöð bárust hingað og skýrðu frá kjarna ræðunnar. Ræða
þessi er þess virði, að nokkrum aðalatriðum hennar sé á
lofti haldið, m. a. af því, að hún varpar nokkru ljósi á
starfsaðferðir og „sannfæringu" kommúnistaleiðtoganna
íslenzku.
♦
I þessari ræðu sinni sagði Stalin marskálkur m. a.:
„Síðari heimsstyrjöldin var í eðli sínu frábrugðin hinni
fyrri. Menn verða að minnast þess, að höfuðrríki fasism-
ans — Þýzkaland, Italía og Japan — höfðu, áður en þau
réðust á önnur lönd, þurrkað út síðustu leifar borgara-
legs frelsis og lýðræðis hjá sjálfum sér, sett á stofn
grimmilega ógnarstjórn, troðið allar grundvallarreglur
um fullveldi og frjálsa þróun smáþjóðanna niður í svað-
ið, boðað þá ætlun sína, að leggja undir sig annarra
lönd og lýst opinberlega yfir því, að þau stefndu að
heimsyfirráðum og fasistisku stjórnarfari um víða ver-
öld.
♦
Með undirokun Tékkóslóvakíu og hinna helztu héraða
Kína, sýndu öxulríkin þar að auki, að þau voru þess al-
búin að gera alvöru úr hótun sinni með því að undiroka
allar frelsisunnandi þjóðir. Þess vegna var síðari heims-
styrjöldin á móti öxulríkjunum, í mótsetningu við hina
fyrri, í eðli sínu andfasistiskt stríð frá UPPHAFI, sem
miðaði einmitt að því, að rétta við aftur frelsi lýðræð-
isins“.
♦
Andfasistiskt stríð frá upphafi, segir marskálkurinn.
Þessi vitnisburður hins rússneska leiðtoga, gefur tilefni
til þess að menn renni huganum til tímabilsins 1939—
1941. Þegar heimsstríðið skall á höfðu Rússar gert griða-
samning við Þjóðverja. Þetta vissu kommúnistarnir hér,
og sömuleiðis það, að Rússar studdu Þjóðverja með
birgðasendingum o. s. frv. Þess vegna var stríðið í þeirra
augum aðeins „imperialistiskt stríð“ (Þjóðviljinn) og
fyrir verkalýðinn var „brezka auðvaldið sterkasti óvin-
urinn" (Brynj. Bjarnason). Það var „aðeins smekks-
atriði hvort menn voru með eða móti nazismanum“.
(Þjóðv.). Þegar Bretar hernámu ísland til þess að
treysta aðstöðu lýðræðisaflanna í Atlantzhafinu, þá ar
það svívirðileg innrás og frelsisskerðing og „allt í óhag
fyrir Islendinga“ (Þjóðviljinn). Og þó var þetta andfas-
istiskt stríð frá upphafi, segir Stalin nú!
♦
Þegar herverndarsáttmálinn við Bandaríkin var gerð-
ur og her Bandamanna hér bjóst til þóttöku í stríðinu
til þess að frelsa Evrópu, þá var það „Bandaríkjaauð-
valdið", sem hafði „ákveðið að gera ísland að fremsta
vígi sínu gegn Evrópú'. Sáttmálinn, sem tryggði öryggi
og frelsi Islands þýddi, „að sjálfstæði vort og sjálfsfor-
ræði er glatað og endurheimtist ekki meðan Bandaríkja-
auðvaldið er ofar moldu“. (Þjóðviljinn).
♦
Er hægt að hugsa sér meiri loddaraskap eins stjórn-
málaflokks? Nú játar hann að stríðið hafi verið andfas-
istiskt frá upphafi. Stalin segir það. Ekki tjóar að mæla
í móti honum. En meðan öðruvísi söng í valdhöfum
Rússlands, þá sögðu sjáifstæðishetjurnar hér að stríðið
væri „auðvaldsstríð" og engu máli skipti hver sigraði'!
Kommúnistarnir leika nú sjálfstæðishetjur í annað sinn.
Líklega eiga þeir von á því að Stalin vitni ekki gegn
þeim aftur. En hver trúir því, að núverandi sjálfstæðis-
lína kommúnistanna sé haldbetri en sjálfstæðislínan frá
1940—1941? Hvaða mark er takandi á „landráða“skrafi
þeirra manna, sem töldu 90% af íslenzku þjóðinni „land-
ráðamenn“ á tímabilinu 10. maí 1940 til 21 .júní 1941?
Það er augsýnilega undir allt öðru komið, en sannfær-
ingu flokksmannanna sjálfra, hvaða „lína“ er upp tekin
á hverjum tíma og hvaða „sjálfstæðis“skoðun þeir hafa.
Þetta mun ekki eiga síður við þann þyt, sem nú er í
tálknum kommúnistamálgagnanna, en þegar þau gerðu
lýðræðisöflunum allt það ógagn, sem þau máttu, er verst
horfði fyrir Bandamönnum.