Dagur - 17.04.1946, Qupperneq 5

Miðvikudaginn 17. apríl 1946
D AG U R
5
Búnaðarmálasjóðurinn
Eftir Óiaf Jónsson, framkvæmdastjóra
Síðastliðið 1 augardagskvöld
barst sú fregn út á öldum ljósvak-
ans, að breyting þeirra Jóns
Pálmasonar og Sigurðar Guðna-
sonar á Búnaðarmálasjóðslögun-
urn, hefði verið samþykkt sem
lög frá Alþingi eftir mjög harða
baráttu og tvísýna í efri deild
þingsins, og að viðhöfðu nafna-
kalli.
Eg get ekki sagt að þessi enda-
lok kæmu flatt upp á mig, því að
svo mikið þekki eg ofstopa,
hefnigirni og sjálfselsku Jóns
Pálmasonar, að eg vissi, að hann
mundi ekki una annarri af-
greiðslu málsins, og Joó fann eg,
að eg hafði til síðustu stundar
vonað, að nægilega margir víð-
sýnir og sanngjarnir menn fyrir-
fyndust á Alþingi,' til þess að
hindra þá óhæfu, er hér hefir
verið unnin.
Öll meðferð þessa máls á Al-
þingi er harla ósvífin og einstæð,
en lokaatkvæðagreiðslan er mjög
athyglisverð og skal hér vikið að
henni lítið eitt. Breytingin er
samþykkt í efri deild með níu at-
kvæðurn gegn sjö og ríður at-
kvæði fyrrverandi formanns
Framsóknarflokksins, Jónasar
Jónssonar frá Hriflu, baggamun-
inn. Verður ekki annað sagt, en
að hann hafi nú með samþykki
sínu á búnaðarráðslögunum og
breytingunni á búnaðarmála-
sjóðnum, auglýst sæmilega inn-
ræti sitt og afstöðu til bænda og
bændasamtaka, svo enginn ætti
lengur að þurfa að vera í vafa
um, hvar í flokki sá dánumaður
hefir valið sér stöðu. Allir aðrir
Framsóknarmenn greiddu at-
kvæði gegn breytingunni og enn-
fremur tveir Sjálfstæðismenn,
þeir Þorsteinn Þorsteinsson, sem
frá upphafi hefir haft skýra af-
stöðu tii málsins og Gísli Jóns-
son, sem ekki virðist vilja teym-
ast út í hvert það fen, sem stjórn-
arsamvinnan ganar út í. Vera
má, að hér hafi líka yfirvofandi
kosningar einhverju um valdið,
en þessi lofsverða afstaða til Bún-
aðarsjóðslaganna, getur þó
naumast orðið þeim mikil rétt-
læting á kjördegi, meðan þeir
styðja og taka ábyrgð á því
stjórnarfari og þeirri stjórnar-
samvinnu, sem hefir framkvæmt
slíkt hneyksli, sem breytingin á
Búnaðarmálasjóðslögunum er.
Einn jDÍngmaður í efri deild,
Ilaraldur Guðmundsson, sat hjá
við atkvæðagreiðsluna og fylgdi
þar fordæmi flokksbróður síns í
neðri deild, Barða Guðmunds-
sonar. Þar með þykjast þessir
sómamenn hafa þvegið hendur
sínar af hneykslinu eins og Píla-
tus forðum og hljóta vafalaust að
launum svipað lof og viðurkenn-
ingu. Aðrir þingmenn efri deild-
ar samþykktu allir ósómann, þar
á meðal landbúnaðarráðherrann,
er virðist með því hafa samjrykkt
og staðfest þau ummæli Jóns
Pálmasonar og Sigurðar Guðna-
sonar, í nefndaráliti þeirra, að
samþykki hans á ráðstöfun Bún-
aðarjhngs, á fé sjóðsins árin 1945
og 1946, hafi aðeins verið „að
formi til“.
Eg vil nú ekki fjölyrða meira J
um afgreiðslu málsins á Alþingi
og sleppi alveg að rekja atkvæða- ^
greiðsluría í neðri deild, sem þó
var á margan hátt eigi síður at-
hyglisverð en afgreiðsla efri
deildar, en oll meðferð meiri-
hlutans á Jressu máli sýnir ótrú-
lega rætni og siðleysi, sem hlýtur
að vekja hjá mörgum þá skoðun,
að rneðan slíkt hugarfar sé ráð-
andi í þingsölunum, sé öruggast
að eiga sem minnst undir stofn-
uninni. Það sýnist að minnsta
kosti all áHættusamt að leita þar
halds og trausts., Jrví að slík til-
mæli geta kostað fullkomna rétt-
arsviptingu og leitt til þess, að
tilgangi og framkvæmd mála sé
algerlega snúið við.
Við skulum nú reyna að
glöggva- okkur á, hvernig með-
ferð Alþingis á Búnaðarmála-
sjóðnum verkar og hvað Jaar ligg-
ur til grundvallar.
Upphaflegur tilgangur Bún-
aðarmálasjóðs var Jrrenns konar,
Jrannig var frumvarpið undirbú-
ið af Búnaðarfélagi íslands, sam-
þykkt af bændum almennt og
loks af Aljringi. í fyrsta lagi átti
sjóðurinn að standa að verulegu
leyti undir byggingu við hæfi
Búnaðarfélags Islands, en allir
eru sammála um, að húsakynni
stofnunarinnar séu ófullnægj-
andi, ónothæf og háski að varð-
veita Jrar ómetanleg verðmæti. í
öðru lagi skyldi sjóðurinn standa
undir hagsmunasamtökum
bænda, Jrar sem aðeins Jjótti við-
eigandi, að fé, sem séi starfsemi
útheimti, kæmi beint frá bænd-
um sjálfum. í þriðja lagi skyldi
verja sjóðnum til að styrkja bún-
aðarnýjungar og meiri háttar
framkvæmdir úti í samböndun-
um, eftir Jrví sem við ætti og
kæmi að beztum notum í hvert
sinn.
Með breytingu Jjeirri, sem Al-
þingi hefir nú gert á lögunum,
er grundvellinum kippt uridan
öllu Jæssu. Hvað byggingu Béin-
aðarfélags íslands áhrærir, iríá
telja útilokað að leita aftur á
láðir bænda um stuðning og eins
líklegt, að ríkisvaldið reyndi að
bregða fæti fyrir hverja tilraun í
þá átt. Auðvitað ber ríkinu, sið-
ferðislega séð, eins og nú er kom-
io, að leggja félaginu nægilegt fé
til byggingar sinnar, en ekki
virðist bóla á neinu slíku og ef
dæma skal eftir þeirri meðferð,
sem Búnaðarmálasjóðurinn hef-
ir hefir hlotið hjá stjórnarmeiri-
hlutanum, verður siðferði hans
ekki nretið á nrarga fiska. Það er
því allt í óvissu um það, hve
lengi Búnaðarfélag íslands verð-
ur enn að kéddast í Jreim alger-
lega óhæfu húsakynnum, senr
það nú býr í.
Unr gistiheimili bænda, sem
svo mjög hefir verið haft á oddi
í umræðununr um Bémaðarmála-
sjóð og áróðrinum gegn Búnað-
arfélaginu og Búnaðarþingi,
skiptir minna .máli. Búnaðar-
nrálasjóði var aldrei ætlaðaðbera
Jrá stofnun nema að litlu leyti og
er allt annað, sem um það gisti-
húsmál hefir verið sagt illkvitn-
isleg fölsun á samþykktunr Bún-
aðarjrings. Þeir aðilar, innan
landbúnaðarins, sem líklegastir
hefðu verið til þess að leggja Jrví
máli lið, geta enn gert það og
gera ef til vill, óháð Béinaðarfé-
lagi íslands, þótt þeim muni nú
ætlað að greiða sinn skatt til 15
millj. króna gistihallar Jreirrar,
sem ríki og Reykjavíkurbær ætla
nú að reisa fyrir almannafé. Þessi
15 millj. króna gistihöll er nú út-
básúnuð af stjórnarliðinu sem
glæsilegt fyrirtæki og amerískir
húsameistarar fengnir til að gera
áætlanir og tillögur, en það eru
taldir fjárglæfrar að ætla að reisa
10 millj. króna áburðarverk-
smiðju á áætlun amerískra sér-
fræðinga. Það þykir ganga glæpi
næst, að Bémaðarfélag íslands og
bændur reyni að bæta úr þeirri
brýnu þörf, sem er á ódýrum og
hagkvæmum gististöðum í höf-
uðstaðnum, og slíkt taldir fjár-
glæfrar, en liitt er talinn glæsi-
legur gróðavegur að reisa 15
millj. króna „luxus-hótel“ á
kostnað. ríkis og bæjar„ handa
væntanlegum erlendum auðjöfr-
um, sem gista landið. Bara að út-
iendu auðmennirnir láti ekki
bíða eftir sér og verði ekki ófúsir
að láta féfletta sig. Þetta gistihús-
mál lýsir mjög vel hugsanagraut-
argerð og fjármálaviti stjórnar-
liðsins.
Breytingin- á Búnaðarmála-
sjóðslögunum kippir fjárhags-
grundvellinum undan hags-
munasamtökum bænda. Hugs-
anlegt er að byggja upp Jrennan
grundvöll aftur með frjálsu árs-
tillagi frá hverjum búanda, en
takist það án Jrvingunar eða
lagafyrirmæla, verður að gera
ráð fyrir alveg ótrúlegum félags-
Jrroska og stéttvísi hjá bændum,
sem tekur langt fram því, er tíðk-
ast í félagssamtökum verkalýðs-
ins, Jiar sem félagatillög eru
þvinguð fram með samnings-
bundnum og lögheimiluðum
refsiaðgerðum. Slík ráð hafa
hagsmunasamtök bænda ekki á
valdi sínu og meðan svo er, má
béiast við, að fleiri eða færri
bændur skorist undan skyldum
sínum við stéttarsamtökin. —
Stofnun Búnaðarmálasjóðs var
einföld . og örugg leið til að
tryggja almenna fjárhagsþátt-
töku bænda í sameiginlegu stétt-
arstarfi, og séi leið hafði hlotið
samþykki þeirra almennt og var
því útlátalítið fyrir AlJ^ingi að
veita þann lagastuðning sem
þurfti. Néi hefir meiri hluti
Aljringis neitað um Jrenna stuðn-
ing og þar með tekið fjandsam-
lega afstöðu til stéttarsamtaka
bænda. Þar eru fremstir í flokki
fulltrúar og leiðtogar verkalýðs-
samtakanna, sem hefði þó mátt
krefja um nokkurn skilning á
stéttarsamtökum, en það er aug-
ljóst mál, að þessir fulltrúar, og
þá einkum kommúnistarnir, ótt-
ast og hata öll samtök stétta, þar
sem Jieir hafa ekki von um að
ráða. Samtökum verkalýðsins er
beitt sem ógnun gegn ríkisvald-
inu, svo ábyrgir stjórnmálamenn
liafa orðið að láta þá skoðun í
Ijósi, að eigi sé unnt að stjórna
landinu nema með þátttöku
verkalýðsflokkanna, og þannig
viðurkennt, að liér sé í raun og
veru ríkjandi uppreisnarástand.
Það hefir og sýnt sig, að í hvert
sinn, er verkalýðsstéttin gerir
kröfur, og þær gerir hún oft, þá
knýr liún Jiær frarn með hótun-
um um að skera á helztu lífæðar
þjóðarinnar og beitingu vopna,
sem ekkert frjálst Jijóðfélag má
afsala sér í hendur neinnar stétt-
ar. Fulltrúar verkalýðsflokkanna
óttast auðsjáanlega, að efling
bændasamtakanna geti valdið
skerðingu á ofríki verkalýðsins,
eða skapað meira jafnvægi í fé-
lagsmálum, heldur en nú ríkir.
Sumir Alþýðuflokksmenn virðast
Jdó skilja, að fjandskapur stjórn-
arliðsins gegn bændasamtökun-
um getur síðar meir komið þeim
sjálfum í koll, og sjá ranglætið í
meðferð Alþingis á Búnaðarmála
sjóðnum, en Jaá skortir djörfung
til að snúast gegn rangsleitninni.
Þeir láta-sér nægja að standa hjá
og þvo hendur sínar eins og Píla-
tus.
Hvað valdið liefir afstöðu Sjálf
stæðisflokksins (stjórnarhlutans)
til þessa máls, er ekki augljóst.
Þó virðist það helzt gremjan yfir
því, að stjórnarsamvinnan nýtur
lítillar bændahylli, og löngunin
til að koma fram hefndum á Bún
aðarþingi fyrir að gerast svo
djarft, að háfa nokkuð aðra skoð-
un á ýmsum landbúnaðarmálum
lieldur en Reykjavíkurdeildin í
flokknum, Jón Pálmason ekki
undanskilinn.
Ég er mjög smeykur um, að
forsprakkar Sjálfstæðisflokksins
sannfærist um það, þótt síðar
verði, að fylgi flokksins meðal
bænda hafi ekki vaxið við þessar
aðfarir, en annars hygg ég, að
fjöldi Sjálfstæðismanna sé orðinn
fullsaddur af ofstopa Reykjavík-
urvaldsins í flokknum, og seint
mun ganga að kúga bændur H1
auðsveipni með réttindaráni r>g
jandskap við stéttarsamtoK
þeirra.
Ekki má gleyma „garmmum
éionum Katli“, fyrrverandi for-
•nanni Framsóknarflokksins, Jón
asi frá Hriflu. Hans stefna i mál-
mu virðist fyrst og fremst sú, að
fjandskapast við og ná sér niðri á
sínunt fornu samherjum, á Bún-
aðarfél. íslaríds og sínum gömlu
áhugamálum. Svo mikil er andúð
þessa Jringmanns til sinna flokks-
manna (því enn mun hann rang-
lega talinn til Framsóknarflokks-
ins), að liann kýs heldur að ganga
til óþrifaverka í samfélagi konnn-
únista, Jrótt bölvaðir séu, en að
standa með fyrrverandi samst.rrfs
mönnum til varnar góðu máli.
Honum láðist að draga sig í hlé
með sóma, meðan tími var til,
síðan hefir ferill hans verið mark-
aður hnignandi fylgi, minnkandi
áliti og sífelldum vonbrigðum,
svo nú virðist hann hafa það eitt
pólitískt markmið að hefna sín á
öllum og öllu og lifa samkvæmt
reglunni: „Betra er illt að gera
sn ekki neitt.“
Það má segja, að hlutur búnað-
arsambandanna sé ekki skertur
með breytingunni á Búnaðar-
málasjóðnum, en gróði þeirra er
vafasamur, þegar öllu er á botn-
inn livolft, Jdví svo var til ætlazt,
að þegar, er byggingu fyrir Bún-
aðarfélagið væri lokið, gengi
meginhluti sjóðsins til að styrkja
nýjungar í búnaði og meiri hátt-
ar framkvæmdir hjá samböndun-
um, ekki í sömu hlutföllum og
fé til sjóðsins er innborgað af
sambandssvæðunum, eins og nú
skal gert, heldur eftir því, hvar
framlögin kæmu að mestum not-
um og þörfin væri brýnust á
hverjum tíma. Virðist mér að sú
aðferð hefði verið líklegri tilgóðs
árangurs og lýst meiri félags-
þroska, en sú er nú verður farin
og sem í stórum dráttum stefnir
að því, að hver og einn endur-
heimti sitt framlag til sjóðsins ó-
skert. Hefði í raun og veru mátt
ná því takmarki á auðveldan og
einfaldan hátt, með því að af-
nema lögin hreinlega, því varla
hygg ég, að féð vaxi eða forfram-
ist við Jaað að ganga í gegnum rík-
issjóð og Búnaðarbanka. Fé það,
sem samböndunum fellur í skaut
á þennan hátt, gengur sennilega
í flestöllum tilfellum til stofn- 02:
reksturskostnaðar ræktunarvéla,
sem hluti af framlagi bændanna
til Jaessara fyrirtækja og sem þeir
mundu hafa lagt fram alveg eins,
þótt ]>að hefði aldrei í búnaðar-
málasjóð komið, en vafalaust
mun stjórnarliðið á Alþingi
eigna sér þetta fé og hæla sér af
því að hafa eflt fjárráð samband-
anna og bjargað Búnaðarmála-
sjóðnum úr klóm fjárglæfra-
mannanna á Búnaðarþingi og í
Búnaðarfélagi íslands.
Stjórnarliðið er byrjað að
hampa því að Búnaðarmálasjóðs-
lögin séu srnámál, sem allt of
mikið veður hafi verið gert úr.
Það er rétt, að mál þetta var upp-
haflega smámál, vel undirbúið,
Ijóst og einfalt, svo engum, sem
að því vann, kom til hugar, að
um það yrði nokkur ágreiningur
og sízt að það fengi slíka með-
ferð, er það nú hefir hlotið.
Stjórnarliðinu hefir tekizt að
gera úr því stórmál, svo ekki
kæmi mér á óvart, Jrótt það yrði
ofurefli sumra stuðningsmanna
stjórnarinnar. Einkum gæti ég
trúað, að það yrði- sumum Sjálf-
stæðismönnum ofraun í ofanálas'
á Búnaðarjríðslögin og fleiri
syndir, og undarlegt má það
vera, ef verkalýðurinn yfirleitt
kann fulltrúum sínum þakkir
fyrir Jrann augljósa fjandskap, er
þeir í þessu máli og fleirum hafa
sýnt stéttarsamtökum bænda. Sé
(Framhald á 8. síðu).