Dagur - 22.08.1946, Blaðsíða 4

4
D AG U R
Fimmtudagur 22. ágúst 1946
Nýr bátur á sjó
JJM MITT SUMAR í fyrra siglcli allnýstárleg
ileyta iyrst allra skipa undir íslenzkum fána
gegnum Panamaskurðinn á leið frá vesturströnd
Ameríku út liingað til Islands. Skip þetta hafði
verið í smíðum frá því sumarið 1943 undir umsjá
íslenzks skipstjóra, Ingvars Einarssonar, á skipa-
smíðastöð nokkurri á Kyrrahafsströnd Ameríku.
Átti það nú stutta viðkomu í New York, áður en
það lagði á Atlanzhafið á heimleið. Reyndist
skipið vel í alla staði á þessari löngu og erfiðu sjó-
ferð oig var ekki nema mánuð á leiðinni alla leið
frá vesturströnd Ameríku til íslands. Hingað til
lands kom skipið seint í fyrrasumar. I vetur var
það svo notað til ísfisksflutnings til Englands og
reyndist prýðilega í þeim ferðum. Það var fyrst,
er leið að síldveiðatímanum í surnar, að það tók
upp hið eiginlega ætlunarverk sitt og tilrauna-
starf í þágu íslenzkra síldveiðimanni og þar með
þjóðarinnar allrar.
gKIP ÞETTA hlaut nafnið Fanney og var smíð-
að fyrir Slídarverksmiðjur ríkisins og Fiski-
málanefnd í sameiningu. En skip af þessari
gerð eru notuð við síldveiðar við vesturströnd
Bandaríkjanna og þykja gefast sérstaklega vel
þar. Alllangt er nú orðið síðan, að áhugi vaknaði
fyrir því hér á landi að reyna þessa nýju veiðiað-
ferð hér, þótt ekki yrði af framkvæmdum fyrr en
þetta. Nokkrir íslenzkir sjómenn höfðu þá
kynnzt skipum þessum og veiðiaðferð þeirra
vestra, og sumir þeirra jafnvel starfað að síldveið-
um á þeirn um skeið. Fanney er allfrábrugðin
veiðiskipum þeim, sem við höfum átt að venjast.
Hún er 137 brúttósmálestir, gengur 10 sjómílur
á klst. og ber um 1100 mál síldar. Yfirbygging
skipsins er fremst á þiljum, en þilfarsrúm og lest
aftast. Nótinni, sem er sérstök gerð hringnótar. er
varpað aftur af skipinu sjálfu, og við enda lienn-
-ar er nótabáturinn skilinn eftir. Skipið dregur
svo sjálft nótina í hring að bátnum, og tekur vél
skipsins erfiðið við dráttinn að mestu af sjómönn-
unum. Á Fanney er aðeins 11 manna áhöfn, en á
öðrum síldveiðiskipum jafnstórum, er nota eldri
síldveiðiaðferðina, er tíðast 18 manna áhöfn.
Þótt skipshöfnin sé þannig miklu fámennari en
tíðast er, er þó talið, að erfiði hennar sé sízt meira
við að veiða Jafnmikla síld, og vosbúð mun minni
en á eldri skipunum, þar sem nótabátar eru hér
að heita má ekki notaðir.
pANNEY HEFIR FARIÐ allmargar veiðiferðir
í sumar, og hafa þær gengið misjafnlega af
ýmsum ástæðum, en óhætt mun þó að fullyrða, að
sjálfsagt sé að halda þessum tilraunum áfram, unz
fullreynt er, hvaða gagn Islendingar geti haft af
þessari nýju veiðiaðferð. Virðist, þrátt fyrir allt,
margt benda til þess, að hér sé um allmerka og
mikiJvæga nýjung að ræða, sem vert sé að gefa
fyllsta gaum og þrautreyna, hvernig þessi veiði-
tæki komi að sem beztum notum við íslenzka
staðhætti. Kostir unrræddrar veiðiaðferðar eru
augljósir, og.komi engir sérstakir gallar í ljós, er
staðbundnir séu við sjólag og aðstæður hér, má
vænta þess, að reynsla sú, sem aflað verður á hinu
nýja skipi á hæfilegum tíma, geti haft mikilvæga
þýðingu fyrir afkomu íslenzkra síldveiða á næstu
tímum. Og vissulega er svo mikið í húfi, að ekkert
má til þess spara að kóma þessum áhættusama at-
vinnuvegi á svo öruggan grundvöll, sem framast
Rósberg og Lauterbach.
^TERKAMAÐURINN" okkar er
" ákaflega hrifinn af bók Lauter-
bachs hins ameríska, þeirri, er getið
var um hér í síðasta blaði. Ver blaðið
bróðurpartinum af af harla takmörk-
uðu rúmi sínu til þess að birta langan
kafla úr bókinni og er það þakkarvert
út af fyrir sig, því að hvað sem segja
má að öðru leyti um útgáfu þessa rits
hjá „bókmenntafélaginu" Máli og
menningu, verður því þó ekki neitað,
að þýðendum bókarinnar tekst mun
betur upp með mál og stíl en tíðast er
að sjá í dálkum Verkamannsins, þegar
blaðið talar frá eigin brjósti og gripur
ekki til þess hyggilega ráðs að endur-
prenta verk annarra manna með sem
minnstum breytingum. En ritstjórinn
er svo seinheppinn, eins og raunar svo
oft áður, að hann getur ekki stillt sig
um að láta nokkrar skýringar og bolla-
leggingar frá eigin brjósti fylgja til-
vitnunum sínum í verk Ameríku-
mannsins og getur þar að líta allgott
sýnishorn af röksemdafærslu þeirri
og málsmeðferð sem áhangendur hins
íslenzka kommúnistaflokks hljóta sem
andlegt fóður og uppeldi þegar þeim
er raðað við garðann hjá Verkamann-
inum og öðrum „verkalýðsblöðum" á
sama þroska- -og vitsmunastigi.
Kaupfélögin standan ekki
samanburðinn!
QAGUR GAT ÞESS (orðrétt eftir
Lauterbach), að rússneskir bænd-
ur kæmu á markaðinn með tvo poka:
lítinn poka fyrir vörumar, sem þeir
hyggðust selja, en stóran poka fyrir
rúblurnar, sem þeir fengju fyrir þær.
Verkamanninum finnst að vonum
kaupfélögin íslenzku ekki standast
ráðstjórninni rússnesku snúning í
þessu efni. — „Aldrei hefir KEA
borgað bændum við Eyjafjörð vörur
þeirra jafnþyngd í peningum, hvað þá
meira, þannig, að ullarpokarnir séu
sendir aftur heim úttroðnir af hundr-
aðköllum, og bílarnir sem flytja slát-
urféð á haustin, fari fullfermdir af
seðlum út 1 sveitirnar aftur! Nei,
kaupfélögin íslenzku standast ekki
þennan samanburð!" hrópar aumingja
Verkamaðurinn upp yfir sig sigri
hrósandi. — Við þessu er ekkert að
segja annað en það, að Dagur hlýtur
með auðmýkt að játa, að þetta er
hverju orði sannara: Kaupfélögin
standast engan veginn samanburð við
ráðstjórnina að þessu leyti, enda hafa
þau raunar aldrei haft verðbólgu
markaðsvara og verðfellingu peninga
á stefnuskrá sinni sem sérstakt bjarg-
ráð og búhnykk, hvorki fyrir bænd-
urna né heldur aðrar atvinnustéttir,
heldur alveg hið gagnstæða. Verka-
maðurinn — og ráðstjórnin — mega
gjarnan eiga ein allan heiður af slik-
um hagvísindum hér eftir sem hingað
til, enda virðast þau eina bjargráðið
sem kommúnistar kunna í öllum fjár-
hags- og kaupgjaldsmálum, til hags-
bóta fyrir verkalýðinn!
„Þeg'ar hundruð rúblna eru í
boði —“!
þÁ FULLYRÐIR hagspekingur
Verkamannsins, að „verðlagið á
svarta markaðinum (í Rússlandi) sýni
aðeins það, að skömmtunin er svo al-
menn og eftirlitið svo strangt, að nær
ógerningur er að pranga með mat-
væli. En við hinu gerir enginn, að
menn freistast til að selja bitann frá
munni sjálfs sín, þegar hundruð
rúblna eru í boði. Degi finnst það hel-
víti hart,“ segir ennfremur í Verkam.,
„að einstaklingar í Ráðstjórnarríkjun-
um skuli ekki hafa tækifæri til að ná
undir sig matarbirgðum til að okra á,
þegar matarskorturinn sverfur að al-
menningi, — það væri „kapital" að
skapi Dags,“ stendur þar! — Dagur
hefir nú raunar alls ekki leyft sér að
rengja það, að skömmtun lífsnauð-
synja væri allströng þarna austur frá
og eftirlitið líka strangt. Nei, ritstjóri
sæll, við „Dagsmenn" trúum því
meira að segja mæta vel, að skömmt- 1
un ráðstjórnarinnar á alls konar verð- 1
mætum til handa láglaunalýðnum sé
einmitt afar ströng, og eftirlitið geysi
strangt. Hitt komum við ekki auga á,
að láglaunalýðurinn sé neinu bættari, 1
þótt það sé ríkisvaldið sjálft, en ekki
einstaklingar, sem okri á lífsnauðsynj-
unum og reki opinberan „svartan
markað" og „sérstakar verzlanir“ til
þess að „taka rúbhirnar úr umferð",
eins og Lauterbach getur um á einum
stað í bók sinni. En í því sérstaka til- 1
felli, sem um var getið, voru það
raunar einstaklingar, sem fleyttu '
rjómann af viðskiptunum við þá, sem
nógar höfðu rúblurnar (kannske fert- 1
ugföld laun eða meira á við láglauna- 1
lýðinn!). Því að varla eru bændurnir,
sem komu með pokana tvo á markað-
inn, orðnir persónugervingar sjálfs
Stalins bónda og ríkisvaldsins í aug-
um ritstjórans, þó að rökin snúist
svona undarlega fram og aftur í hönd-
um hans, þegar hann hyggst veifa
hinu ranga tré grunnfærninnar og
vífilengjanna fremur en engu.
Síldarlaust — í búri og eldhúsj.
þAÐ HLÝTUR eitthvað að vera
bogið við matvæladreifinguna í .
þessum bæ, eða þá við okkur sjálf: ^
Utvarpið skýrði nýlega frá því, að þó
nokkur síld hefði borizt hingað til Ak-
ureyrar, til söltunar, að undanförnu. 1
Ennfremur, að þorpin hér út með
firðinum væru öll í hópi stærri síldar-
saltenda. Þrátt fyrir þessar ágætu
fréttir ber svo við, að síld er því sem
næst aldrei á boðstólum fyrir hús-
mæður í þessum bæ. Hún fæst ekki
ný og sjaldnast söltuð í helztu mat-
vöru- og fiskbúðum bæjarins.
I
þAÐ ER oft talað um það, að við Is-
I lendingar „kunnum ekki að borða
síld“, eins og það er orðað. Og menn
■ harma þetta, telja það jafnvel þjóð-
arlöst, því að síldin er ein hin nær-
ingarríkasta og bezta fæða, sem völ ,
er á. En mér er spurn: Hvernig eigum |
við að læra að borða síld, ef hver
fjölskylda verður sjálf af hafa fyrir
því, að sækja hana út á Dalvík eða
niður á Tangabryggju, en getur ekki !
fengið hana afgreidda, í þeim verzl-
unum, sem annast alla helztu mat- 1
vælasölu til heimilanna? Mér sýnist I
kominn tími til að gera breytingu á
þessu ástandi.
Gjaldeyrir handa þeim útvöldu.
„Húsmóðir" skrifar blaöinu
eítiriarandi:
JJVERNIG stendur á því, að
" Reykvíkingar geta farið i næstu
búð og keypt vörur, sem sjaldnast fást
hér fyrir norðan? Rúsínur og sveskjur
hafa þeir, og nú sé eg í blöðunum, að
þeir auglýsa danskar sultur og fleira
gómsæti. Hér fæst ekkert af slíku. Er
gjaldeyri þjóðarinnar varið til vöru-
kaupa fyrir Reykvíkinga eina, eða er
ætlast til að vörum þeim, sem gjald-
eyririnn kaupir, sé skipt réttlátlega í
milli þjóðarinnar allrar?“
Svo er að sjá, sem Reykvíkingum
sé ætlað að fleyta rjómann á þessum
vettvangi, sem og víðast annars
staðar.
er nokkur kostur, með nýrri
tækni og vinnuvísindum á Jjví
sviði eftir því sem reynslan kenn-
ir að heppilegast sé á hverjum
tíma.
Til sölu
Diskaherfi og diskur, nærr
nýtt.
ÞORSTEINN JÓNSSON,
Brakanda.
Rabbað um hátið og helgispjöil
Jónsmessuhátíð í ágúst hljómar dálítið lalskt.
En hátíð var það samt, sem setti skemmtilegan
svip á Akureyri um síðustu helgi. — Eg ætla
lireint ekki að fara að lýsa Jdví er Jjar fór fram, því
að slík lýsing myndi varla verða annað en daufur
svipur hjá sjón, en kvennadálkurinn vill gjarnan
minnast kvenþjóðarinnar, sem að hátíð þessari
vann, Jaar eð hann í raun réttri er, eða a. m. k.
ætti að vera, heimkynni slíkrar frásagnar.
Hátíð Joessi, sem kennd var við Jónsnressuna,
var Akureyringum mjög til sóma, og jrá einkum
kvenfél. Frámtíðinni.
Eg átti í gær ta! við éina Framtíðar-konu, af
yngri kynslóðinni, og spurði liana, hvort það
helði ekki verið mikið og erfitt verk að koma
Jiessu upp.
„Jú, Jiað yeit guð,“ svaraði hún, „meira verk en
margan grunar."
Að vísu ætti hver að geta sagt sér það sjálfur,
að geysilega mikið starf liggur í Jrví, að koma jafn
fjölbreyttum og myndarlegum hátíðahöldum á
fót. En Framtíðar-konurnar hafa ekki talið eftir
sér starf, og málefni það, sem þær vinna fyrir —
nýja sjúkrahúsið — átti hug Akureyringa allan
um helgina síðustu. Þess ber að geta, sem gert er,
og lieiður sé Framtíðar-konunum fyrir mikið starf
í þágu góðs málefnis og glæsilegan árangur.
Vonandi á Jónsmessuhátíð eftir að verða fastur
liður í skemmtanalífi Akureyrar — en flestir
mundu kjósa að hún yrði á Jónsmessunni í fram-
tíðinni, svo að húngæti borið nafn með rentu.
*
Hver sá, sem dvalið hefir einhvern tíma erlend-
is og kynnst hinum mikla gróðri, hinum marg-
víslegu trjám með hina gildu og traustu stofna,
getur ekki komizt hjá því að fyllast eins konar
samúðarkennd, blandaðri aðdáun, með okkar
litla og smávaxna trjágróðri. Hver hrísla á í vök
að verjast fyrir kuldum og hvassviðri, en með
hjálp ýmsra fórnfúsra handa hefir okkur þó tek-
izt að korna upp fallegum görðum, Jrótt smáir
séu. En slíkt hefir kostað mikið starf og strangt,
og ætla mætti að hver einasti einstaklingur hefði
yndi af trjágróðrinum og bæri hlýjan hug til
þeirra, er þar hafa lagt hönd á plóg.
En það hefir komið fyrir að helgispjöll hafa
verið unnin í þessum reitum og nú, ekki alls fyrir
löngu, í Lystigarðinum okkar hér á Akureyri. —
Það er hörmulegt til þess að%vita, að slíkt skuli
geta komið fyrir á jafn fögrum stað.
Mæður ættu að minna börn sín á Jjað, vel og
dyggilega, að bera virðing fyrir slíkum stöðum
og starfi því, er Jjar er og hefir verið unnið.
Slíkt er aldrei of oft né of vel gert.
Frú Schiöth var döpur í bragði, er eg spurði
hana fregna af þessu á dögunum — Það er fyrir-
hafnarminna og fljótara verið að rífa niður en
rækta og byggja upp, svo að slík liermdarverk,
sem unnin eru á einni kvöldstund, getur kostað
ár að vinna upp aftur. Allir ættu Jjví að vera sam-
taka um að standa vörð um bæjarprýði, slíka sem
Lystigarðurinn er, og fremur rétta hjálparhönd
en hindra gróandann.
*
Gjafmildur garðeigandi.
Þegar eg fór að rabba um tré og gróður, kom
mér í hug atvik, sem skeði út í London fyrir
skömmu. Við garðshlið sitt hafði húseigandi
nokkur komið fyrir stórri körfu, og á spjald, sem
við hékk var ritað: „Epli handa börnum — þrjú
handa hverju.“
Á hverjum morgni fyllti hann körfuna af epl-
um úr garði sínum, og börn, sem fram hjá gengu
notuðu gjalmildi þessa góða manns, en engirín
sást taka fleiri, en forskriftin sagði!
Svo fór, að gamli maðurinn fór að bera í körf-
una oft á dag og síðast, er eg vissi, voru epli hans
að þrotum komin, enda var eplakarfan þá orðin
fræg í hverfinu.
Lánsamur garðeigandi, mun mörgum finnast,
og gjafmildur.
Puella.