Dagur - 26.09.1946, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 26. september 1946
D A G U R
9
I yrsta héraðsrafveita landsins hefir nú
tekið til starfa
Svalbarðsströnd fékk rafmagn frá Laxárvirkjun um
síðastliðin mánaðamót
ana, þar sem aðgangur er bund-
inn við vissan aldur.
ERLENT YFIRLIT 25. SEPTEMBER.
I
4. gr. bainaverndarlaganna
segir: „Börnum og unglingum
innan 16 ára aldurs er bannaðuF
aðgangur að almennum knatt-
borðsstofum, dansstöðum og öl-
drykkjustofum. Þeim er og bann-
Um mánaðarmótin ágúst-september var lokið við að leiða raf- | aður aðgangur að almennum
m'agn frá Laxárvirkjun til Svalbarðeyrar og til margra bæja á J kaffistofum eftir kl. 6 síðd. nema
Svalbarðsströnd. Er þegar nægilegt rafmagn til ljósa og suðu og
vænta menn þess, að innan skamms verði hægt að fá rafmagn til
iðnaðar. Ennþá er unnið að því, að tengj'a bæi við kerfið og und-
irbúningur er liafinn að stækkun rafveitunnar, svo að hún nái
alla leið í Veigastaði að sunnan en Garðsvík að norðan. Rafveita
Svalbarðseyrar er fyrsta héraðsralíveitan á landinu, samkv. lögum
þeim um héraðsrafveitur, er samþykkt voru á síðasta Alþingi.
er í stuttu
Fo'rsaga málsins
máil þessi:
Þegar Akureyrarbær lét byggja
rafstöðina við Laxárfossa, hugðu
margir Þingeyingar gótt til þess
að liægt yrði að fá rafmagn frá
þessu stóra orkuveri til þess að
lýsa og hita heimilin í sveitun-
um, sérstaklega þeint sveitum, er
mflögnin lá um. En við nánari
athugun á því máli kom það í
Jjós, að það var svo dýrt að leiða
rafmagnið um sveitirnar, jafnvel
þær sem næst lágu raflínunni ,að
það virtist ókleift, nema hægt
yrði að fá til þess allmikinn styrk
af opinberu fé. Ein sveitin í sýsl-
unni virtist þó hafa einna bezta
aðstöðu til að notfæra sér raf-
magnið, það var Svalbarðsströnd-
in, þar sem hún er sérstaklega
þéttbýl. — Svalbarðsstrendingar
höfðu líka fullan hug á því að
notfæra sér þessa aðstöðu svo
fljótt sem kostur var á. Var því
kosin nefnd manna í sveitinni til
að fylgjast með þessum málum.
Útvegaði hún kostnaðaráætlun
frá Rafmagnseftirliti ríkisins um
hvað kosta myndi að leiða raf-
magn um sveitina frá raflínunni
frá Laxárfossum. Sýndi áætlunin
að kostnaðurinn yrði allmiklu
meiri en það, að fyrirtækið gæti
borið sig, var því horfið að því
ráði að mynda sjóð, er skyldi
hafa það hlútverk, að greiða nið-
ur stofnkostnað rafveitunnar,
þegar ráðist yrði í framkvæmdir.
Lagði sveitarsjóður árlega í hann
allháa upphæð, sömuleiðis lagði
sýslusjóður Suður-Þingeyjarsýslu
rafveitusjóðnum til dálitla pen-
ingaupphæð í nokkur ár.
Fyrir rúmum þrenr árunr síð-
an var svo hafinn undirbúningur
að því, að leiða rafmagn ofan á
Svalbarðseyrina frá raflínunni
frá Laxárfossunr. Var ákveðið að
leggja svo raftaugar út og suður
um sveitina. Á verki þessu var
svo byrjað síðastliðið sumar og
gerðu nrenn sér þá vonir um að
því gæti verið lokið fyrir síðast-
liðin áramót en sökum erfiðleika
á því að fá nauðsynlegt efni til
fyrirtækisins dróst það til þessa
lrausts að fyrstu ljósin væru
kveikt á Svalbarðseyri. Þá var
einnig búið að koma rafmagni
til frystihússins á staðnunr svo að
nú er það rekið með rafmagni,
en slátrun sauðfjár byrjaði á Sval-
barðseyri 2. sept. sl. Er nú unnið
kappsamlega að því að leiða raf-
nragnið út og suður unr sveitina
og verður því í haust komið suð-
ur í Breiðaból og út í Garðsvík
og verður lagt heim á hvert
heimili á þessum hluta sveitar-
innar og er gert ráð fyrir að
menn fái rafmagn til ljósa og
suðu. En raflögnin er það full
konrin, að hægt verð.ur að nota
það til iðnaðar og annarra heim-
ilisnota, þegar nægilegt rafnragn
verður til þeirra hluta.
Almenn ánægja ríkir lrjá þeinr
senr þegar eru búnir að fá raf-
nragnið, en hin nresta eftirvænt-
ing og tilhlökkun lrjá lrinunr,
sem sjá nú lrylla undir, að lrinn
langþráði draumur rætist, að
lrægt verði að lýsa og lrita lreimil-
með aðstandendum sínunr. Eig- .
endunr og unrsjónarmönnunr
þessara stofnana ber að sjá unr, 1
að börn og unglingar fái jrar
ekki aðgang og hafizt jrar ekki
við.“ j
Þá skýrði fornraður frá því, að
barnaverndarneínd hér lrafi gert
tillögu
•í ír nreð rafmagni.
Verið er að atlruga möguleika
á því að leggja raflínu með
lreimtaugunr um syðri Irluta
sveitarinnar, eða frá Breiðabóli í
Veigastaði. Hafa menn lrug á því
að koma þessu í framkvæmd hið
fyrsta. Talið er að þetta sé fyrsta
rafveita, sem komið er upp, sam-
kvænrt hinum nýju lögunr um
héraðsrafveitur, sem samþykkt
voru á Alþingi sl. vetur, og Sval-
barðsströndin muni vera fyrsta
sveitin á landinu, sem fær raf-
magn á Jrennan hátt.
Unr framkvæmd verksins lrefir
Rafveita Akureyrar séð, undir
forustu Knut Otterstedt. En inn-
lagnir í hús lrafa rafvirkjar á Ak-
ureyri annast. Flestar hafa verið
lagðar af Gústaf Jónassyni, raf-
virkja.
Barnaverndarnefnd gefur
út aldursskírteini
fyrir börn og unglinga.
Hert á eftirliti með útivist barna
á kvöldin.
Síðastliðinn föstudag boðaði
barnaverndarnefnd tíðindamenn
blaða á fund sinn og skýrði frá
nýmæli, er upp verður tekið nú í
liaust í sambandi við fram-
kvæmd barnaverndarlaganna.
þess efnis, að aldurstak-
markið verði aðeins eitt í stað
þriggja. Þegar um er að ræða
bannaðar kvikmyndir fyrir börn
(15 ára í stað 12—14—16 ára), en
þetta er framkvæmdaratriði, sem
er í höndum barnav.ráðs, sem
skipað er þrem mönnum og sit-
ur í Rvík.
Þá var og rædd útivist barna á
kvöldin og beindi nelndin þeirri
áskorun til allra, er hlut eiga að
máli, að fast verði haldið við
ákvæði þau í barnav.lögunum, er
um jjetta fjalla, en þar segir, að
börnuni yngri en 12 ára er bann-
að að vera úti eftir kl. 8 e. h. og
12—14 ára eftir kl. 10 e. h. að
vetrinum.
Hér reynir á ýmsa aðilja að
framkvæmd öll verði af festu
gerð og engar undanþágur gefn-
ar.
Hvað hinurn nýju aldursskír-
teinum viðvíkur, þá stendur og
fellur framkvæmd þess máls með
dugnaði og árvekni þeirra
manna, er eftirlit eiga með þessu
að hafa.
Heimilin þurfa og að skilja, að
þetta er nauðsynjamál og væntir
nefndin, að foreldrar taki þessu
nýmæli með skilningi og velvild
og geri sitt til hjálpar, svo að vel
megi takast.
NÝJA BÍÓ
Rússar innlima þýskar hergagna-
verksmiðjur ,þegandi oghljóðalaust*
Á ágúst og september var athafnasamt á rússneska hernámssvæð-
inu í Þýzkalandi. Um framkvæmdirnar þar voru þó ekki gefnar út
neinar opinberar tilkynningar; ekki var heldur minnst á |>ær í
blöðum, sem Rússar hafa á valdi sínu, né í útvarpsfréttum. Eigi að
síður hala mikil tíðindi gerzt. Á fjórum vikum skiptu ýmsar hel/.tu
verksmiðjur í þessum hluta Þýzkalands um eigendur og 3—400.000
Jrýzkir starfsmenn fengu nýja húsbændur. Á fjórum vikum’slógu
Rússar eign sinni á allar helztu vopna- og stálverksmiðjur landsins,
efnaverksmiðjur, sjóngleraverksmiðjur og margar fleiri. Þýzku eig-
endurnir voru reknir burt, en rússneska ríkið tók að sér eisrnarrétt-
« o
inn. Þýzku framkvæmdastjórarnir voru settir af, en rússneskir tóku
við. Starfsmennirnir voru látnir vita, að þeir væru el tirleiðis í þjón-
ustu rússneska ríkisins. Með þessum aðgerðum hafa Rússar, „þegj-
andi og hljóðalaust“, stigið mikilvægt skref í átlina til algerrar sam-
ræmingar hagkerfa Þýzkalands og Sovét-sambandsins.
Á meðal fyrirtækja þeirra, senr þannig hafa skipt um þjóðerni,
eru I. G. Farben verksmiðjurnar í Saxlandi, þar á meðal hinar
frægu Leuna-veTksmiðjur, Zeiss-sjónglerja-verksmiðjurnar í Jena,
Krupps-verksmiðjurnar í Magdeburg og svo að segja allar efnaverk-
smiðjur á hernámssvæðinu, öll járnframleiðslan, stálverksmiðj.ir,
sementsverksmiðjur og ýmsar kolanámur. Ennfremur verksmiðjur,
sem framleiða leðurvörur, fatnað, vindlinga o. m. fl. Áður en þessi
innlimun fór fram, hafði rússneska ríkið slegið eign sinni á öll fyrir-
tæki, sem talin voru í eigu „stríðsglæpamanna" og „vopnafram-
leiðenda“. Var fyrirtækjum Jressum skipt í A- og B-flokka og votu
þau tekin eignarnámi í apríl. 1 sumar tilkynntu rússnesku yfirvöld-
in síðan, að þau hefðu skrifað upp þriðja flokkinn — C-flokk, sem
einnig ætti að innlimast, án tillits til þess hverjir væru eigendurnir.
Samkvæmt Jressari tilskipun fór eignarnánrð í ágúst og september
frarn.
Verksmiðjurnar lialda áfram að framleiða af fullum krafti, en
I framleiðslan er flutt til Rússlands. Rússar munu ekki telja, að vat n-
ingur þessi af afborgun á stríðsskaðabótum til þeirra, með því að
! verksmiðjurnar séu ekki lengur Jrýzk eign, heldur Sovét-eign. Fram-
leiðslan verður Jrví talin sovét-framleiðsla, en líklegt er talið, að
andvirði verksmiðjanna sjálfra verði Jró fært á stríðsskaðabóta-
Eiríkur
Sigurðsson,
orm.
barnaverndarnefndar, ræddi
hlutverk nefndarinnar, einkum
Jrá hlið, er snýr að hinúm opin-
beru skemmtistöðum og eftirliti
með börnum og unglingum á
þeim stöðum, er þeim er ekki
ætlað að vera.
Skýrði hann frá Jjví, að barna-
verndarnefnd Akureyrar hafi nú
ákveðið, í samráði við lögreglu-
stjóra bæjarins, að börn og ungl-
ingar á Akureyri (frá 12—17ára)
fái aldursskírteini í Iiaust (sbr.
auglýsingu nefndarinnar í blað-
inu í dag). Ætlast er til, að hand-
hafar skírteinanna leggi sjálfir til
myndir í þau.
Er Jretta gert til að auðvelda
störf umsjónarmanna kvik-
myndahúsanna og annarra stofn-
Fimmtudagskvölil kl. 9:
Léttúðuga Marietta
Laugardag kl. 6:
Léttúðuga Marietta
Laugardagskvöld kl. 9:
Heiðursmaður frá
Californíu
(Bönnuð börnum yngri en
14 ára). -
Sunnudag kl. 3:
Allt eða ©kkert
Sunnudag kl. 5:
Léttúðuga Marietta
Sunnudagskvöld kl. 9:
Dulbúna ástmærin
(Verður ekki sýnd oftai).
reikninginn.
Um leið og Rússar tóku við verksmiðjunum, var launasamningi
verkamanna breytt, í stað ákveðins tímakaups, greiða Rúcsa' ef'.ir
flókinni afkasta-töflu; jafnframt hafa réttindi félagssamtaka verk-
smiðjuverkamanna til ákvarðana um kaup og kjör, verið stórlega
skert.
Þessar aðgerðir Rússa hafa kornið illa við þýzku kommúnistanna,
því að Jreir telja, að þetta muni draga úr pólitískum styTk þeirra.
Þeir telja einnig, að með Jressu séu Rússar að sýna vanþóknun sína
á Jdví, hversu kommúnistum gangi seint að vinna flokknum fylgi.
Vafalaust er þó, að þessar einræðiskenndu aðgerðir rússnesku
stjórnarinnar, valdi mestum áhyggjum meðal stjórnmálamanna
Vesturveldanna. Rússar hafa sýnt það svo greinilega, að ekki verður
um villst, að Jreir eru raunverulega að innlima allt Austur-Þýzka-
land „þegjandi og hljóðalaust" og leggja framleiðslugetu Jjess und-
ir rússneska ríkið. Þessa staðreynd verða Vesturveldin að horfast í
augu við, hvort sem þeim líkar betur eða ver. En ekki er líklegt, að
Jressi jjá tur hinnar rússnesku útþennslustefnu verði til Jress að
bæta •amkonmlagið í milli lýðræðisríkjanna í vestri og hins lokaða
heims austan jái ntjaldsins.
---sjc--
Palestínumálin. — Uppljóstranir, í sambandi við ólöglegan inn
llutning Gyðinga til Palestínu, munu naumast verða til þess að
bæta sambúð Vesturveldanna og Rússa. 1 ljós hefir komið, að veru-
legur hluti hinna ólöglegu Gyðinga-innflytjenda koma frá Vestur-
Rússlandi og Austur-Evrópul.öndum, sem eru á bandi Rússa. 1 sam-
bandi við þetta má minna á, að Bretar sendu fyrir nokkru diploma-
tíska orðsendingu til níu ríkisstjórna, þar sem farið var fram á að
Jxer veittu stuðning til Jjess að fyrirbyggja ólöglegan innflutning
Gyðinga til Palestínu. Þrjú Jressara ríkja hafa annað tveggja ekki
svarað oiðsendingunni, eða svarað henni í óvildartón, og Jjessi ríki
eru Sovét-Rússland, Pólland og Rúmenía. Talið er að Gyðingarnir
fari einkum um Karkow í Póllandi, ylir Karpataf jöll, Bratislava og
Vín, til Genúa eða Neapel. Önnur aðalleið er uni Bukovínu og
Búkarest til Constanza í Rúmeníu Jrar sem Gyðingarnir leggja úr
höfn. Ferðamenn á þessari leið segja að a. m. k. 2.000.000 Gyðinga
frá Rússlandi hyggi á flutning til Palestínu. í Jreini hópi er margt
þeir. a Gyðinga, sem fluttir voru til Rússlands eftir fjórðu skipt-
ingu Póllands árið 1939. Afstaða Sovét-stjórnarinnar til orðsend-
j ingar Breta skýrist í ljósi þessara staðreynda. Og Breturn þykir sem
! augljóst sé orðið, að Rússar sitji sig ekki úr færi að gera þeim skap-
raun og óþægindi og bætir Jjetta ekki sambúðina. Af jDessum sökum
helir Miðjarðarhafsfloti Breta engar sumaræfingar haft í sumar,
heldur hafa herskipin verið á verði undan strönd Palestínu og í ná-
grenni Kýpurseyjar, til Jress að reyna að stöðva flóttamannastraum-
inn suður á bóginn.