Dagur - 10.10.1946, Blaðsíða 4

4
D AG U R
Fimmtudagur 10. október 1946
Tvær leiksýningar
þESSA síðustu daga hafa landsmenn verið áhorf-
endur að tveimur leiksýningium. Báðar snúast
þær u.m ættjarðarást, fyrirhyggju og smekkvísi
nokkurra embættismanna hins íslenzka ríkis. Hin
fyrri hefir meira dregið til sín athyglina og er þó
meinlausari í eðli sínu, þótt yfirdrepsskapurinn
og eigingirnin keyri þar úr ihófi fram og leikslok-
in opinberi á átakanlegan hátt, að miðalda-
mennskan eigi emnþá greiðan aðgang að þeirn
stofnunum þjóðarinnar, sem telja sig vera sóma
henmar og skjöld og verndara sögulegra minn-
inga. Sagan um heimkomu Jónasar Hallgrímsson-
ar, skráð annars staðar hér í blaðinu, miun lengi
verða í minnum höfð, sem vottur um niðurlæg-
ingu íslenzkrar menningar og dómgreindar á
þessu öðru ári „nýsköpunarinnar".
HIN SÍÐARI leiiksýningin er flóknari og atriði
hennar ennþá eigi eins augljós öllum áhorf-
endum og skyldi. Það má telja lok annars þáttar
hennar, er forvígismenn „nýsköpunarinnar", þeir
Ólafur Thors og Einar Olgeirsson, héldu skála-
ræður hvor fyrir öðrium í útvarpi fyrir sumar-
kosningarnar, og titluðu hvorn annan ýmist
„herra“ eða „afreksmann", eftir því sem við átti.
Fyrir þann tíma höfðu flokkar þessara forvígis-
manna fallist í faðma og ákveðið ,að þeir skyldu
efna til mikillar „nýsköpunar" til blessunar fyrir
alla þjóðina. Þá voru öfl fjár- og viðskiptamál
hennar á gæfunnar braut, dýrtíðin blessun, sem
táknaði aðeins dreifingu stríðsgróðans á meðal
hins snauða lýðs, og „ný tækni“ hið eina allsherj-
ar meðal gegn öllum kvillum markaðstregðu,
gengisvandræða og gjaldeyrisskorts. Viðvörunar-
orð um hættur á veginum máttu aðeins heyrast að
tjaldabaki, cg þeir, sem þau tóku sér í munn,
hétu í þessu nýtízku leikriti „svartsýnismenn" og
„afturlialdsseggir“. Þannig var það fyrir kosning
arnar.
bRIÐJI og síðasti þáttur þessa sjónarspils stend
ur nú sem hæst. Hinir hugumstóru „herrar'
og „afreksmenn“ hafa nýlega í annað sinn mælzt
við í útvarpi í áheyrn alþjóðar. En nú enu ávörp
in breytt. „Herrarnir“ liafa orðið að þoka fyrir
„leiguþýjum erlendrar kúgunarstefnu", en „af
reksmennirnir“ hafa tekið á sig gerfi „hálf-
danskra landssölumanna“, sem séu búnir ,,að
svíkja nýsköpunina“ og koma fjárhag þjóðarinn
ar áikaldan klaka. Undanfari þessara veðrabrigða
er flugvallasamningurinn. Fyrir hans daga, var
hér ríkjndi velmegun og stórhugur með þjóðinni,
að því er stjórnarmálgögnin héldu fram. En að
honum loknum „stelur íslenzka yfirstéttin fé sínu
undan og laumar því úr landi. . . . Heildsalar og
húsabraskarar tröllríða íslenzku þjóðinni, lama
starfsgleði hennar og sýkja allt þjóðlífið“. Hu
sjón valdhafamna aðeins ein ...aukin völd og
gróði. . . . Foringi íslenzkrar yfirstéttar heitir Ól
afur Thors, cg sterkasta klíka íslenzkrar yfirstétt
ar thorsarafjölskyldan“. (Þjóðviljinn 8.okt. 1946).
Þannig eru endalok „afreksmannsins“. En ekki
er allt talið. Eðlisbreytingin úr afreksmanni í
verndara íslenzkrar yfirstéttar hefir haft mikil
áhrif, í framvindu þessa sjónarspils og að sögn
þessa stjórnarmálgagns. Áhrif stjórnarstefnunnar
eru „geigvænleg. . . . Bygging frystihúsa og verk-
smiðja er að stöðvast. Það heggur nærri því, að
farið verði að leggja togurunium við bryggju. Á
sama tíma eykst óreiðan í dýrtíðarmálunum datt
frá degi“. Yfirstéttin „stefnir hraðbyri að atrvinnu
leysi og kreppu". Og allt þetta einum þremur
mánuðum eftir kosningar! Það er hraði í þessari
atburðarás. Það er dramatískur kraftur i þessari
uppbyggingu. Og nú nálgast lok þessa þriðja
• (Framhald á 8. síðu).
Endurbætur á bókasafninu.
J.“ skrifar blaðinu lanét bréi um
nauðsynlegar endurbætur á bókasafn-
inu hér. Hann segir m. a.:
J7ITT af því fyrsta, sem við þurf-
1 um að gera til þess að gefa verk-
um okkar svolítið meiri menningar-
svip, er að breyta starfrækslu bóka-
safnsins okkar, sem þið kallið Amts-
bókasafnið, en sem eg vil að heiti
Bókasafn Akureyrar. A þessu sviði er-
um við langt á eftir öðrum þjóðum.
Við notum þar aðferðir, sem eru
gamlar og úreltar fyrir löngu síðan.
Við verðum að fylgjast með hinum
hröðu breytingum, sem verða á öllum
sviðum, eins á sviði skipulagningu
bókasafna sem annars staðar. Við
borgarar þessa bæjar gerum þá kröfu,
að fá frjálsan aðgang að bókahillun-
um, en ekki aðeins nokkrum bókum,
sem verið er að skila. Eg álít að við
borgarar þessa bæjar berum kostnað
af starfrækslu safnsins að miklu leyti,
svo að við ættum að mega leggja orð
í belg um starfrækslu þess.
Bókavarzla þarínast
sérþekkingar.
bEGAR bókavarðarstaða er veitt, á
það að vera sett að skilyrði að
þeir læri starfið. En að starfið sé veitt
sem nokkurs konar styrkur til fræði-
manna nær ekki nokkurri átt.
Fyrir nokkrum árum vildi svo til að
eg sá eitt bindi af Alþingistíðindun-
um. Þar sá eg að þingið hafði sam-
þykkt styrkveitingu til bókasafna í
helztu bæjum landsins. Þar er það
sett að skilyrði, að þeir heiti vissum
nöfnum; á annað er ekki minnst. Að
hver sem er geti starfrækt bókasafn
án sérþekkingar, er heimska.
A bókasöfnum í höíuðstaðnum.
~p*G DVALDI í Reykjavík í fjóra
mánuði fyrir nokkrum árum. Þar
eð eg hafði lítið fyrir stafni, datt mér
í hug að fá eitthvað í Landsbókasafn-
inu til að lesa. Eg skildi það svo, að
þetta væri opinbert bókasafn, svo
hver og einn gæti fengið þar eitthvað
eftir sínum bókmenntasmekk. En þar
skjátlaðist mér stórlega. Strax og eg
kom inn verður fyrir mér nokkurs
konar búðarborð og það þýddi auðvit-
að: „Hingað og ekki lengra.“ Eg minn-
ist þess ekki, að eg sæi neinar bækur.
En vörðurinn kemur strax á vettvang
og ávarpar mig með þessu alkunna,
leiðinlega ávarpi verzlunarfólksins:
„Hvað er það?“ Eg skýri honum strax
frá erindi minu. Hann sækir tvær
bækur og afhendir mér. Satt að segja
hafði mér aldrei dottið i hug að slíkt
sleifarlag væri á viðskiptunum þarna,
með æðstu menntastofnanir landsins
á næstu grösum. Starfræksla Alþýðu-
bókasafnsins virðist vera talsvert
betri. Þó fannst mér býsna einkenni-
legt, að af því eg átti ekki lögheimili
i Reykjavík, var þess krafizt, að eg
skildi eftir 10 krónur hjá verðinum,
til þess að mér væri leyft að fá lánað-
ar bækur af safninu. í sannleika sagt
finnst mér þeir í höfuðborginni ekk-
ert heiðarlegri í viðskiptum en við
hér. Þetta er byggt á persónulegri
reynslu. Hvort bókum er skilað eða
ekki, fer ekki eftir því, hvar maður-
inn á lögheimili, heldur hvort hann er
heiðarlegur i hugsun.
Það, sem gera þarf.
jþlÐ, SEM lesið þessar línur, munuð
segja, að það sé vandalitið að
finna að, hvaða labbakútur sem er
geti rifið niður, en að byggja upp
það sé vandinn meiri. Alveg rétt. Eg
vil því með nokkrum orðum skýra frá
hvað þarf að gera, til þess að rekstur
safnsins okkar sé með svolítið meiri
menningarbrag, því að kyrrstaða dug-
ir ekki hér frekar en annars staðar.
Það fyrsta, sem þarf að gera, er að
taka frá allar þær bækur, sem taldar
eru góðar fyrir börn og unglinga til
lesturs og setja þær í sérstaka deild.
Að láta börn og unglinga lesa sömu
bækur og fullþroskað fólk nær ekki
nokkurri átt. Bækur, sem skreyta sið-
ur sínar með guðlasti, kynhvatarhug-
leiðingum og prestaniði og öðrum
ljótleik, eiga ekki að vera leyfðar
börnum eða unglingum til lesturs.
Svo skulum við taka allar íslenzku
bækurnar og greina þær sundur eftir
tegundum þannig: Skáldsögur, kvæða-
bækur, leikrit, ferðasögur, o. s. frv.
Hver flokkur hefir sinn sérstaka ein-
kennisstaf og sérstöku skrásetningu.
A kjölinn á hverri bó.k skal lima hvít-
an miða. Á hann er ritaður einkennis-
stafurinn, skrásetningarnúmer bókar-
innar og stafur höfundarins. Eftir
þessari reglu skal merkja allar bæk-
uanrr. Kvæðabækur hafa auðvitað K
fyrir einkennisstaf, Skáldsögur S, o. s.
frv. Innan á framspjald hverrar bókar
skal gera vasa úr sterkum pappír. Á
þennan vasa má prenta reglur varð-
andi útlán bóka, en í honum skal
geymt spjald úr þunnum, sterkum
pappa. í hvert sinn sem bók er lánuð
út er spajldið tekið úr vasanum, skrif-
að á það merki bókarinnar, útlánsdag-
ur og númer viðskiptaspjaldsins, síð-
an er það sett í sérstakt hólf í kassa
á borði bókavarðar. En í vasann er
aftur sett viðskiptaspjaldið, sem um
leið er stimplað af bókaverði, svo að
viðskiptamaður þarf ekki annað en
líta á þetta spjald til þess að sjá hve-
nær honum ber að skila bókinni.
Útlánatíminn og viðskiptamenn-
irnir.
^IÐ GERUM ráð fyrir, að allar
bækur, sem hafa verið í safninu
lengur en eitt ár séu 14 daga bækur
(útlánstíminn sé 14 dagar) og láns-
tíminn lengdur aðra 14 daga ef óskað
er innan hins venjulega tima.
Þegar viðskiptamaður vanrækir að
skila bókum svo að 6 dagar eru komn-
ir fram yfir hinn tiltekna tíma, skal
vörður fylla út spjald, sem til þess er
ætlað, og senda viðskiptamannni. Þar
er hann beðinn að skila bókunum
strax og borga sekt, sem stjórn bóka-
safnsins hefir ákveðið (sekt þessi er
tvö cent é dag i Canada).
Vilji maður byrja viðskipti við
safnið skal hann gefa bókaverði nöfn
á tveimur vel þekktum borgurum bæj-
arins, sem kannast við hinn tilvonandi
viðskiptamann, sem heiðarlegan
mann. Ekki svo að skilja, að menn
þessir beri nokkra ábyrgð é bókum
þeim, sem þessi maður fær lánaðar,
heldur geta þeir reynst hjálplegir, ef
hann reynist illa í viðskiptum. Þar
næst er viðskiptamanni afhent tvö
viðskiptaspjöld 3x5 þml. að stærð
gegn 50 aura gjaldi. Efst á þeim öðr-
um megin er nafn viðskiptamannsins,
heimilisfang og spjaldnúmer. Enn-
fremur eru þar prentaðar nokkrar
leiðbeiningar fyrir spjaldhafa. Hinni
hlið þeirra er skipt í fjóra dálka með
orðunum skiladagur og skilað yfir
hverjum dálki á víxl. Spjald þetta skal
alltaf geymt í vasa bókanna, þegar
þær eru i útláni; og ekki má nota það
sem bókmerki til að sýna hvað langt
er komið með lesturinn. Allar 7 daga
bækur skulu hafa viðskiptaspjöld
með öðrum lit en 14 daga bækur.
Týni maður viðskiptaspjöldum eða
fari burt í annan landshluta til langr-
ar dvalar, án þess að hafa skilið eftir
viðskiptaspjöldin hjá bókaverði, getur
hann ekki byrjað viðskipti við safnið
að nýju nema hann fái aftur viðskipta-
spjöld gegn 50 aura gjaldi. Öll við-
skiptaspjöld gilda í þrjú ár frá útgáfu
þeirra. Þegar viðskiptaspjald er notað
að fullu, leggur safnið til nýtt spjald
endurgjalslaust.
Strax og band fer að trosna á bók
eða blöð að losna, skal strax taka slík-
ar bækur úr umferð og senda bók-
bindaranum til viðgerðar.
(Framhald á 6. siðu).
HVAÐ SEGIR VERA?
Þegar líður á
haustið og slátur-
og niðursuðuann-
ríkinu lýkur, fer
ekki hjá því að
isamkvæmiskjól-
arnir komizt aft-
ur í hug okkar.
Stundum getíur
verið gott að eiga
sléttan og blátt
áfram kvöldkjól,
t. d. ef samkvæm-
ið er aðeins mat-
arveizla og eng-
inn dans.
Þessi kjóll er
einn þeirra, sem
hentar vel við
þvílík tækifæri. —
Hann er afar ein-
'faldur, tvílitur og
rnjög „smart" —
sérstaklega fyrir
hina fullþroskuðu
konu. — Hann er
hár í háls og er
efri hluti blúss-
unnar grænn og
neðsti hluti hennar einnig. — Kjóllinn er ljósblár
og efnið er „crepe“. Nokkur vídd er í pilsinu og
er kanturinn að neðan gerður stífur með því að
draga í hann ræmlu af einhverju efni, sem snúin
er saman.
*
NÝ MUNSTURBÓK.
Dálkinum hefir borizt mý munsturbók, sem
kom út fyrir skemmstu.
Bókin heitir „77 krosssaums- og prjónamunst-
ur“ og eru í henni 77 munstur í þrem litum og
mörg hin fallegustu og hentug til alls konar kross-
saums og prjónaverkefna.
Ekki veit eg hvaðan miunstur þessi eru upp-
runnin, hvort þau eru íslenzk, erlend eða hvort
tveggja, því að formála er engan að finna eða
Skýringar, en sennilegt er að safn þetta sé úr ýms-
um áttum, innlendum og erlendum.
Bókaútgáfan Logi gefur bókina út, og er hún
prentuð í prentsmiðjunni Hólar h.f. í Reykjavík.
„77 kross-saums- og prjónamunstur“ er tilvalin
tækifærisgjöf handa kunningjakonum yðar, sem
gefnar erlu fyrir kross-saum og prjónamennsku,
en þær eru ekki svo fáar í landi voru.
*
ELDHÚSIÐ:
Þeyttar eggjahvítur.
Eggjalwítur er bezt að þeyta í glerskál. Email-
eraðar skálar gel’a frá sér eins konarfitu.semveld-
ur því, að hvítan getur eklki orðið stíf, og þar að
aulki skemmast þær við að þeyta í þeim.
í fyrstu er bezt að þeyta hægt, en herða svo á og
þeyta hratt, þar til hvíturnar eru stífar. Það geng-
ur fljótar að þeyta, ef fáein korn af salti eru látin
í hvítuna. — Ef illa gengur að þeyta, er gott að
bæta út í flórsykri, t. d. einni lítilli skeið í 5
ur.
Eitt blað af matarlími vegur venjulega 2 gr.
*
í ávaxtagraut, sem gerður er úr saft, er liæfi-
legt að nota 75 gr. kartöflumél í 1 fl. af saft, en 60
gr. ef sagómél er notað.
O O
*
Þegar þarf að strjúka flauel, skal fyrst bursta
það á ranghverfunni með votum bursta. Síðan
verður' að halda því á lofti á milli sín og draga
heitt járn eftir því ranghverfu megin, fram og
aftur.